به نقل از دیده‌بان ایران، افزایش سرانه مصرف لبنیات همواره با رشد و توسعه همراه بوده است؛ برای مثال در کشورهای در حال توسعه، سرانه مصرف این کالای اساسی پایین و در کشورهای توسعه یافته سرانه مصرف این کالای اساسی بالا بوده و است.
جدای از فرهنگ سازی، میانگین قیمت لبنیات یکی از اصلی ترین فاکتورهای تعیین کننده بر سرانه مصرف این کالای اساسی است؛ مولفه‌ای که مانعی بر سر راه ایرانیان در مصرف این ماده حیاتی رشد و سلامتی شده است.
بررسی‌های میدانی به عمل آمده حاکی از آن است که هر دبه «ماست موسیر» 2 کیلوگرمی از شهریور ماه سال گذشته تاکنون 97 هزار تومان گران شده است و رشد 269 درصدی را تجربه کرده است.
وضعیت برای سایر محصولات لبنی نیز مشابه است؛ هر پاکت شیر پرچرب از یک برند معروف در این بازه زمانی رشد قیمت 10 برابری داشته است و از 3 هزار تومان در شهریور 1400 امروز به 30 هزار تومان رسیده است.
قیمت لبنیات چگونه تعیین میشود؟
سید محمدرضا بنی طبا، کارشناس اقتصادی، گفت: قیمت شیر خام بر روی افزایش قیمت لبنیات تا 90 درصد اثرگذاری دارد و میانگین افزایش قیمت محصولات لبنی براساس گزارش مرکز آمار کمتر از 80 درصد بوده است.
این کارشناس اقتصادی در ادامه گفت: در اردیبهشت ماه بالغ بر 10 هزار تن مازاد شیر در بازار وجود داشت که اگر به بازار عرضه می‌شد به طور کلی دامداری کشور تعطیل می‌شد؛ کارخانه‌ها تعهد دادند و بدون اینکه دولت هزینه‌ای کند این 10 هزار تن را جذب کردند.
بنی‌طبا با پرداختن به سیاست اعمال قیمت‌های دستوری نیز، بیان داشت: تا قبل از اردیبهشت ماه حدود ده قلم کالای لبنی داشتیم که مشمول قیمت گذاری دستوری بود، در اردیبهشت ماه تعداد این اقلام را به 4 قلم کاهش دادند و این 4 قلم شامل شیر کیسه‌ای، شیر بطری کم چرب، پنیر یواف نسبتا چرب و ماست دبه‌ای ساده است که نرخ آنها دستوری تعیین میشود و از اردیبهشت ماه تاکنون قیمت آن هیچ تغییری نکرده است.
آیا تولید کنندگان بر اساس قانون افزایش قیمت می‌دهند؟
کارشناس اقتصادی گفت: مابقی کالاها از جمله ماست همزده پرچرب، شیرکاکائو، شیرقهوه، شیر پرچرب پروبیوتیک و انواع اقسام مواد لبنی براساس عرضه و تقاضا قیمت گذاری می‌شوند و کارخانه‌ها با یکدیگر رقابت می‌کنند و قیمت اقلام خود را تعیین می‌کنند و از طرف دیگر آیین نامه ضابطه قیمت گذاری محصولات تولید داخل مصوب سال 1389 نیز در این قیمت گذاری اثرگذار است که براساس آن قیمت تمام شده کالا باید به علاوه 17 درصد سود قانونی شود.
قسم می‌خورم کارخانه‌های لبنیات زیر نرخ مصوب سود می‌گیرند!
بنی‌طبا در پاسخ به این پرسش که آیا تمام کارخانه‌ها محصولات خود را با سود 17 درصد عرضه می کنند یا خیر؛ گفت: من می‌توانم قسم بخورم که خیر اینطور نیست و سود تمام کارخانه‌ها پایین‌تر از ده درصد است چراکه بازار رقابتی است و دعوا بر سهم بازار است نه حاشیه سود و کارخانه‌ها برای اینکه بتوانند سهم بازارشان را بیشتر کنند از حاشیه سود خود می گذرند تا بتوانند محصول بیشتری بفروشند و به این شکل نیست که یک تولید کننده هر قیمتی را که می‌خواهد بر روی محصولات خود بگذارد.
این کارشناس اقتصادی در ادامه افزود: تنها در شرایطی افزایش قیمت رخ می‌دهد که تمام پارامترهای موثر بر تولید محصولات لبنی بر همه تولیدکنندگان تاثیر گذاشته باشد به عنوان مثال شیر خام گران شود و یا دستمزد‌ها بالا رود که این پیک‌های مرتبط با افزایش را ما در ماه‌های اول پشت سر گذاشتیم و در حال حاضر حتی در کالاهای تثبیتی مانند پنیر یو اف 400 گرمی که قیمت مصوب آن 37 هزارتومان است برخی از کارخانه‌ها برای سهم بازار این کالا را زیر این قیمت می‌فروشند.
مردم و مسئولان توقع نداشته باشند قیمت‌ها به قبل بازگردد!
بنی طبا در ادامه گفت: در برخی موارد مردم و مسئولین توقع دارند که محصولات لبنی با همان قیمت قبلی عرضه شوند در صورتی که امکان این کار وجود ندارد چراکه قیمت شیرخام به تنهایی نزدیک به 80 درصد گران شده است و این محصول ماده اصلی محصولات لبنی است و امکان اینکه قیمت‌ها تغییر نکند وجود ندارد.
رسانه‌ها جای خالی دولت را نمی‌بینند
کارشناس اقتصادی در ادامه افزود: در برخی موارد رسانه‌ها جای خالی دولت را نمی‌بینند و به سراغ تولید کننده می‌آیند در صورتی که دولت سیاستی را اتخاذ کرده است مبنی بر حذف ارز 4200 تومانی و تبعات آن افزایش قیمت کالاها است و در صنعتی که رقابتی است نمی‌شود تولیدکننده را متهم به گران فروشی و فرصت طلبی کرد.
لبنیات دوباره گران خواهد شد؟
بنی‌طبا در ادامه گفت: تا پایان شهریور تکلیف شیر خام روشن میشود و آیا اینکه دامداران می توانند با کیلویی 12 هزار تومان شیر خام را عرضه کنند یا خیر که احتمالا خواهند توانست و در نیمه دوم سال ما مازاد عرضه خواهیم داشت در صورتی که قیمت نهاده‌ها تغییر نکند اما اگر قیمت نهاده‌ها تا پایان شهریور تغییر کند و دامدار نتواند با کیلویی 12 هزار تومان شیر را عرضه کند طبیعتا با افزایش قیمت شیرخام قیمت محصولات لبنی نیز افزایش پیدا خواهد کرد.
تقاضا برای محصولات لبنی از اردیبهشت 15 درصد کاهش پیدا کرده است
این کارشناس اقتصادی در ادامه با اشاره به اینکه در شرایطی که پس‌زدگی بازار وجود دارد تولیدکننده نمی‌تواند افزایش قیمتی اعمال کند؛ گفت: تا قبل از اجرای طرح افزایش قیمت محصولات لبنی ما پیش‌بینی می‌کردیم که تقاضا تا 30 درصد کاهش پیدا کند اما در عمل تقاضا تا حدود 15 درصد کاهش پیدا کرده است.
سرانه مصرف لبنیات به زیر 70 کیلوگرم رسیده است
بنی‌طبا در ادامه گفت: سرانه مصرف لبنیات در ایران متاسفانه و در حالت خوشبینانه قبل از اجرای طرح در حدود 70 کیلوگرم بوده است؛ سرانه مصرف لبنیات در حال حاضر قطعا کمتر از این مقدار است اما کمتر از 60 کیلوگرم نیز نخواهد بود. عدد استاندارد سند چشم انداز که باید محقق می‌شد در حدود 160 کیلوگرم در سال بوده است و در کشورهای توسعه یافته سرانه مصرف بالای 200 کیلوگرم است.
این کارشناس اقتصادی تأکید کرد: در کشور ما رکورد مصرف برای میانه دهه 80 است با 90 تا 95 کیلوگرم و در این شرایط افزایش تقاضا و مصرف با سرکوب قیمتی حل نخواهد شد چراکه بازار رقابتی است و با سرکوب قیمت شرکت‌های کوچک از میان خواهند رفت.
این کارشناس اقتصادی با انتقاد از برخی سیاست‌ها، بیان داشت: راهکار حمایتی سیاست سرکوب قیمت نیست بلکه تقلیل دادن موضوع است بلکه باید یارانه‌هایی که از محل حذف ارز 4200 تومانی به دست آمده بود به مصرف کننده منتقل شود آن هم مصرف کننده دهک محروم و زمانی که ارزهای آزاد شده حاصل از حذف ارز 4200 تومانی پول نقد میشود و به دست تمام مردم داده میشود منجر به رشد پایه پولی خواهد شد و باز به ضرر مصرف کننده خواهد بود.
به تمام معنا بیشعور هستی با این تیتر نوشتن که قیمت شیر ۱۰ برابر میشود. مریض هستی که با ذهن مردم بازی میکنی. مریض هستی که روش کار خوب و با شرافت انجام دادن را یاد نگرفتی؟
این دولت چه کرده؟ با همین روندی کی داریم تاسال بعد بعید نیست همین ده برابری قیمت اتفاق بیفتد!