آلودگی پلاستیک؛ چرا ما نیاز فوری به یک معاهده جهانی جامع داریم؟

دولت ها و شرکت ها خواستار انعقاد یک معاهده بین المللی و تعهدآور قانونی هستند که اهداف کاهش آلودگی پلاستیکی را الزامی می سازد.

موافقان می گویند که هر معاهده ای باید جسورانه، جاه طلبانه، گسترده و فوری منعقد شود.

کشورها می توانند قبل از اجرای معاهده ای برای رفع نیاز فوری به کاهش زباله های پلاستیکی، با اهداف جهانی موافقت کنند.

همزمان با افتتاح پنجمین اجلاس مجمع محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEA) به میزبانی برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد، حجم حیرت آور 300 میلیون تن زباله پلاستیکی – معادل وزن کل جمعیت انسان – در ذهن ما جای گرفته است.

از این زباله‌ها، تقریباً 8 میلیون تن به اقیانوس‌ها می‌رسند که با 24.4 تریلیون قطعه میکروپلاستیک(ذرات پلاستیکی بسیار ریزی که با چشم هم نمی‌توانید آن ها را ببینید) همراه است. تعداد این ذرات در هر متر مکعب بیشتر از زئوپلانکتون‌های موجود همان منطقه است که وجودشان برای حفظ اکوسیستم‌های دریایی و تأثیر بر آب و هوا ضروری است.

مقیاس آلودگی پلاستیک آشکارا بسیار زیاد است و اثرات منفی آن به ابعاد اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی ما نیز کشیده شده است. به همین دلیل است که درخواست ها برای انعقاد یک معاهده بین المللی الزام آور برای اطمینان از پاسخ هماهنگ جهانی از سوی دولت ها، مشاغل و جامعه مدنی برای مقابله با مشکلات آن افزایش یافته است. اما با درنظرگرفتن چالش های بزرگ پیش رو، چنین توافقی باید «جسورانه، جاه طلبانه، گسترده بوده و به صورت آنی به نتیجه برسد.»

این نتیجه گیری در نشست اخیر مجمع جهانی اقتصاد درباره ایجاد حرکت به سوی یک معاهده جهانی مقابله با آلودگی پلاستیک بود که در 9 فوریه 2022 قبل از برپایی مجمع محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEA) به صورت آنلاین برگزار شد.

شرکت کنندگان در این نشست آنلاین که دولتمردان، صاحبان صنایع و بخش غیرانتفاعی بودند ، چگونگی مقابله با مشکلات فاحش مرتبط با زباله های پلاستیکی را مطرح کردند.

به همان اندازه که انواع پلاستیک در دنیای مدرن امروز مفید و کاربردی است ولی استفاده بی رویه و دفع غیراصولی آن می تواند برای صنایع گردشگری، کشتیرانی، ماهیگیری و سایر بخش ها حدود 500 تا 2500 میلیارد دلار ضرر در پی داشته باشد. در عین حال، باید به اثرات ناگوار ناشی از جذب ذرات ریز پلاستیکی درون آب اقیانوس ها بر سلامتی بشر و حیوانات و خطر اختلالات غدد درون ریز آنان نیز اشاره کنیم.

در حالی که ما برای جلوگیری از تغییرات آب و هوایی مشغول رقابت برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای هستیم اما از سوی دیگر، تولید پلاستیک با استفاده از سوخت‌های فسیلی در حال افزایش است.

واکنش جهانی به آلودگی پلاستیکی

از آنجایی که آب اقیانوس‌ها پلاستیک‌ها را به اطراف منتقل می‌کند، زباله‌های پلاستیکی به یک پدیده جهانی تبدیل شده‌اند که پاک سازی آن نیاز به یک برنامه اقدام جهانی دارد که توسط مردم و زنجیره‌های تامین در سراسر جهان اجرا شود.

«مودستو مونتویا» وزیر محیط زیست پرو تاکید می‌کند: «از آنجایی که آلودگی پلاستیک یک مشکل فرامرزی است، نمی‌توان به صورت جداگانه به آن پرداخت. اقدامات چندجانبه الزام آور برای جلوگیری و کاهش آلودگی پلاستیکی در محیط زیست از جمله میکروپلاستیک ها مورد نیاز است.»

توضیح می‌دهد: «تنها راه این است که دولت‌ها در سراسر جهان توافق کنند تا با اهداف بلندپروازانه و اقدامات ملموس بر اساس رویکردی جامع و با در نظر گرفتن چرخه حیات کامل پلاستیک‌ها همکاری کنند.»

با این حال، روند مثبت این است که آگاهی از عواقب وخیم رها سازی پلاستیک در طبیعت در حال افزایش است و اقدامات داوطلبانه مختلفی توسط دولت‌ها، شهرداری‌ها، مصرف‌کنندگان و شرکت‌ها انجام شده است.

«اینس یابار» ، هماهنگ کننده ارتباطات و یکی از بنیانگذاران موسسه Life Out Of Plastic (L.O.O.P.) ذ راین زمینه می گوید: « در حال حاضر ، جوانان سراسر جهان انجام اقداماتی در این زمینه را آغاز کرده اند.»

وی در ادامه می افزاید: «‌ برای مثال در پرو، L.O.O.P. پروژه‌ای آغاز شده است که شامل پاکسازی هزاران محوطه ، جمع‌آوری داده‌ها در سراسر کشور و اندازه‌گیری آلودگی پلاستیکی بود. نتیجه این اقدامات منجر به ارائه ۱۵ لایحه به کنگره در سال ۲۰۱۸ شد تا پلاستیک یک‌بار مصرف را سامان دهی کنند.»

یابا گفت: «لازم است اقدامات محلی به طور خاص برای جوامعی که بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند در نظر گرفته شود.»

نمونه‌های مختلف دیگر نیز امید بخش بوده است . برای مثال، ابتکارات برای ارتقای پایداری اقیانوس‌ها در جزایر گالاپاگوس هم موفقیت‌آمیز بوده است. سایر معاهدات و کارهای نهادهای چندجانبه نیز راه را برای پیشرفت هموار کرده است، مانند کنوانسیون های بازل، برن و استکهلم در مورد زباله های پلاستیکی، حفاظت از محیط زیست و آلاینده های آلی. فعالیت کنوانسیون سازمان ملل در مورد تغییرات آب و هوایی در حوزه شرکتی همراه با پیشنهاد موسسه یونیلور[1] در زمینه کاهش میکروپلاستیک تعهدی است مبنی بر این که تمامی محصولات پلاستکی تا سال 2030 در محیط زیست قابل تجزیه خواهندبود.

مجمع جهانی اقتصاد در مورد آلودگی پلاستیکی چه می کن

بیش از 90 درصد پلاستیک رها سازی شده در طبیعت هرگز بازیافت نمی شود و سالانه 8 میلیون تن زباله پلاستیکی به اقیانوس ها ریخته می شود. با این سرعت، تا سال 2050، تعداد پلاستیک‌ها بیشتر از ماهی در اقیانوس‌های جهان خواهد بو

مشارکت جهانی اقدام پلاستیک (GPAP) تعهدی بر اانجام یک همکاری گسترده میان کسب و کارها، موسسات خیریه بین المللی، دولت های ملی و محلی، گروه های اجتماعی و کارشناسان در سطح جهانی است که به دنبال انجام اقدامات معنادار برای مقابله با آلودگی پلاستیک هستند.

به عنوان مثال، در غنا، GPAP با غول فناوری SAP همکاری می کند تا گروهی متشکل از بیش از 2000 جمع کننده زباله ایجاد کند و مقادیر و انواع پلاستیک جمع آوری شده را اندازه گیری کند. سپس این داده ها در کنار قیمت هایی که در سراسر زنجیره ارزش توسط خریداران در غنا و بین المللی پرداخت می شود، تجزیه و تحلیل می شود.

هدف این موسسه نشان دادن این نکته است که چگونه کسب‌وکارها، جوامع و دولت‌ها می‌توانند اقتصاد جهانی « می‌سازد، دور می ریزد» را به‌عنوان یک اقتصاد دایره‌ای دوباره طراحی کنند که در آن محصولات و مواد برای کاهش اثرات زیست ‌محیطی باز طراحی، بازیافت و استفاده مجدد می‌شوند.

تغییر نظام مند فوری در زمینه آلودگی پلاستیکی

مجموع این تلاش‌ها، که تکه‌تکه و ناهمگون هستند، متأسفانه نمی‌توانند کل چالش را بر عهده بگیرند. از سوی دیگر، یک معاهده جهانی، اگر به طور مؤثر و در زمینه های زیر انجام شود، می تواند مجرای تغییر فوری تلقی شود :

پرداختن به کل چرخه حیات پلاستیک، رسیدگی به کاهش، مصرف، جمع آوری و مدیریت آن.

ترویج اقتصاد چرخشی که در آن درجه بالایی از پلاستیک های قابل بازیافت وجود دارد که از آن در ساخت محصولات جدید استفاده می شود.

افزایش اقدامات نظارتی بر کل زنجیره ارزش که به رسیدگی پیامدهای زباله و آلودگی می پردازد.

در پیش گرفتن سیاست هایی برای مدل های تجاری جدید به منظور کاهش استفاده و تولید پلاستیک.

گنجاندن مکانیسم های مالی برای حمایت از تغییر سیستم و کمک به کشورهای فاقد منابع اقتصادی برای اجرای زیرساخت های لازم.

ترکیب راه هایی برای بهبود زندگی و حقوق افرادی که به طور غیررسمی در بخش تفکیک زباله ها کار می کنند که برای اجرای اقتصاد چرخشی در بسیاری از کشورها مفید خواهد بود.

اقدام چندجانبه که وزارتخانه ها، مشاغل، جامعه مدنی و شهروندان را در نیل به اهداف جامع مشارکت می دهد.

تعیین استانداردهای مشترک و اهداف روشن با اهداف قابل اندازه گیری، از جمله اینکه چقدر پلاستیک قابل بازیافت باید استفاده شود.

مطابقت با اهداف بلندپروازانه اهداف انتشار آب و هوا با آلودگی پلاستیکی صفر در محیط زیست.

اکنون کشورها به انعقاد این معاهده و اتخاذ برنامه های اقدام ملی نیاز مبرم دارند. حتی زمانی که ما به دنبال موافقت با اهداف بلندپروازانه جهانی هستیم، باید با تعهدات و اقدامات محلی پیش برویم. در مقطع زمانی کنونی، نادیده گرفتن چنین تعهداتی می تواند آسیب جدی به حجم آلودگی پلاستیکی تولید شده در سراسر جهان وارد کند.

کار در راستای این چارچوب در نهایت مستلزم هماهنگی و همکاری همه جانبه خواهد بود. اهداف باید جسورانه و بر مبنای یک رویکرد کل نگر باشد. مجمع جهانی اقتصاد نیز نقش خود را در تشکیل این صداها برای کمک به خلاصی جهان از آلودگی پلاستیک ایفا خواهد کرد.