ایران قصد دارد با رویه جدید، مذاکرات وین را "شروع" کند

سید محمد هادی موسوی: ایران بالاخره اعلام کرد که از 8 آذرماه دور جدید مذاکرات وین را از سر خواهد گرفت. اما لحن مقامات، علی الخصوص مذاکره کننده ارشد ایران، نشان می دهد که این مذاکرات، ادامه مذاکرات پیشین نیست و ایران قصد دارد با رویه جدید، مذاکرات وین را "شروع" کند در حالیکه طرفهای غربی توقع دارند که ایران به "ادامه" مذاکرات بازگردد.

دکتر علی باقری، مذاکره کننده ایران، پیشتر گفته بود مذاکرات هسته ای وجود ندارد و هدف از مذاکرات وین، صرفا بازگشت آمریکا به تعهدات است. او در یک تور اروپایی تلاش کرد که کشورهای اروپایی را در جریان آخرین مواضع ایران قرار دهد گرچه خبر دقیقی از پاسخ و عکس العمل طرف اروپایی به این رویکرد منتشر نشده است. باقری همچنین در یک جلسه ویدئو کنفرانس با همتایان چینی و روسی خود، درمورد مذاکرات هسته ای، "مواضع خود را هماهنگ کرد". گرچه آنچه باقری، هماهنگی مواضع با شرکای چینی و روسی نامیده با آنچه در رسانه ها منتشر شده، تفاوتهایی وجود دارد. براساس گزارش رسانه ها، باقری و نمایندگان چین و روسیه توافق کردند که "کلیه تحریمهای مغایر با برجام و اجرای قطعنامه 2231 سازمان ملل باید لغو شوند" اما آنچه باقری کنی به عنوان خروجی این نشست اعلام کرد، "لغو کلیه تحریمهای غیرقانونی آمریکا" بود.

این تناقض دیدگاه ها، نشان از چالشی اساسی در مذاکرات 8 آذر خواهد داشت همچنانکه وزیر امور خارجه فرانسه نیز اعلام کرد پس از برگزاری این دور مذاکره می توان فهمید که ایران چه قصدی دارد و اگر این مذاکرات ساختگی باشد، "برجام، توخالی ارزیابی خواهد شد".

در همین میان اما، خبر غیررسمی در رسانه های خارجی منتشر شد که آمریکا و شرکای اروپاییش قصد دارند- مانند روندی که در مذاکرات منجر به برجام طی شد- یک «توافق موقت» را به ایران پیشنهاد دهند. در این پیشنهاد قرار است به جای بازگشت یکباره ایران و آمریکا به برجام، در قبال توقف برخی فعالیتهای هسته ای، بخشی از داراییهای بلوکه شده ایران آزاد شوند.

این پیشنهاد که از طرف یک کشور اروپایی ارائه شده، گرچه شبیه درخواستی بود که پیشتر، وزیر خارجه ایران از آمریکا درخواست کرده بود لکن قبول آن از طرف ایران با ادعاهای قبلی تفاوت فاحش دارد. در این پیشنهاد خبری از لغو و یا حتی تعلیق تحریمهای ایران نیست بلکه صرفا بخشی از دارایی ارزی ایران آزاد می شود تا مشوقی جهت ادامه مذاکرات و جلوگیری از پیشرفت بیشتر برنامه هسته ای ایران باشد.

گرچه سخنگوی وزارت خارجه آمریکا از این پیشنهاد اظهار بی اطلاعی کرده اما ارائه ان از طرف کشورهای غربی در حقیقت یک راستی آزمایی از اراده ایران است چرا که پیشتر و در مهرماه سال جاری، آقای حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران، درخواست آزاد سازی ده میلیارد دلار از دارایی های بلوکه شده ایران به عنوان "حسن نیت" شروع مذاکره را مطرح کرده بود.

حال چنانچه این پیشنهاد مورد توافق آمریکا قرار گیرد، ایران بر سر یک دوراهی قرار خواهد گرفت، اگر پیشنهاد را بپذیرد با دستور کار دولت رییسی در خصوص رفع کامل تحریمها تناقض دارد و چنانچه آن را نپذیرد با درخواست وزیر خارجه ایران، همخوانی ندارد.

در غیر این صورت، یا ایران باید بپذیرد که به دستور کار مذاکرات پیشین وین متعهد باشد یا یک دوره مذاکرات فرسایشی و طولانی مدت را آغاز کند که برخلاف دستور سیاست های بالادستی است. اما از طرف مقابل به نظر می رسد کشورهای غربی و حتی روسیه، علاقه ای به شروع مذاکرات از نقطه صفر ندارند و از هم اکنون خبرهایی در خصوص «پلن B» اروپا و آمریکا شنیده می شود که بدین ترتیب، قطعا در آن همه طرفها از ایده ال خود بسیار فاصله خواهند گرفت. اما در این شرایط خوشحال ترین دولت، اسرائیل است که علاقه زیادی دارد تا پرونده هسته ای ایران در وضعیت کنونی باقی بماند.

اما اسرائیل، ماه هاست که پلن B خود را در دست اجرا دارد. براساس سخنان نخست وزیر اسرائیل در شهریور ماه سال جاری، این دولت قصد دارد با اجرای طرحی موسوم به «مرگ با هزاران زخم»، عملیاتهای تخریبی در مقیاس کوچک اما تعداد زیاد را در ایران اجرا کند تا هم تمرکز کشور از مسئله هسته ای دور شود و هم در صنعت هسته ای اخلال ایجاد شود. مطابق آنچه رسانه های اسرائیلی گزارش کرده اند، وی در جریان دیدار از آمریکا و مذاکره با جو بایدن، رییس جمهور امریکا، موافقت این کشور در خصوص اجرای این طرح را اخذ کرده است. برخی مدعی اند که هک سامانه سوخت و سیستم ناوبری دریایی در ایران یکی از این طرحها بوده است.

از طرف دیگر، ایران به سرعت در حال افزایش کمی و کیفی ذخایر هسته ای خود است. براساس گزارشهای آژانس بین المللی انرژی اتمی، ذخایر اورانیوم 60 درصد ایران به بیش از 20 کیلوگرم، ذخایر اورانیوم 20 درصد ایران به بیش از 200 کیلوگرم و ذخایر اورانیوم فلزی نیز به حدود 200 گرم رسیده است.

این ذخایر هسته ای ایران با محدودیت های برجامی فاصله بسیاری دارد و خطوط قرمز غرب در دسترسی ایران به «نقطه گریز هسته ای» را زیرپا گذاشته است. این حجم از ذخایر اورانیوم غنی شده، موجب بر هم خوردن موازنه قدرت در منطقه خاورمیانه شده و حتی کشورهایی مانند چین و روسیه نیز به دلیل نگرانی از مسائل اشاعه ای به آن واکنش نشان خواهند داد چرا که احتمال تشدید رقابت هسته ای در منطقه و یا حتی درگیری نظامی بین ایران و اسرائیل وجود دارد.

از این رو به نظر می رسد دولت ایران شاید به این سو برود که پیشنهاد توافق موقت دولت های غربی را بپذیرد حتی اگر با اصول اولیه و خطوط قرمز در تضاد باشد. گرچه با رویکرد تیم جدید مذاکره کننده و سیاستهای اعلامی دولت سیزدهم، بسیار بعید به نظر می رسد که تن به چنین توافقی داده شود و احتمال پیچیده تر شدن موضوع هسته ای ایران وجود دارد.