اسماعیلی، وزیر ارشاد: تلاش کرده ایم دائره‌المعارفی از مفاهیمی که رهبر معظم انقلاب برای اولین بار ابداع کردند تهیه کنیم

محمدمهدی اسماعیلی گفت: ادبیات جوانان پیش برنده است و در مقابل ادبیات محافظه‌کاری قرار دارد و این باعث می‌شود جوانان با دقت از آرمان‌های انقلاب دفاع و دستاوردهای آن را روایت کنند و در عین حال جلوی روایت‌های نادرست را بگیرند و با تیغ تیز انتقاد از نارسایی‌ها صحبت ‌کنند.

به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمدمهدی اسماعیلی شامگاه یک‌شنبه(۲۵مهرماه) با حضور در نشست مجازی «نقش جوانان به عنوان پیشگامان نهضت تبیین در اندیشه مقام معظم رهبری» که به همت دفتر نمایندگی حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در مشهد مقدس برگزار شد، با بیان این مطلب افزود: در کنار همه وظایف و مسئولیت‌هایی که رهبر معظم انقلاب در رهبری امت اسلامی دارند، یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد ایشان تبحر بالا در حوزه استخدام مفاهیم جدید است. از این رو می‌توان گفت یکی از ویژگی‌های رهبر انقلاب به کارگیری مفاهیم جدید و بلند برای سیاست‌گذاری‌های کلان و استراتژیک است.

وی ادامه داد: با جمعی از دوستان خود در سال‌های قبل تلاش کردیم مفاهیم ابداعی رهبر معظم انقلاب را جمع‌آوری و دائره‌المعارفی از مفاهیمی که ایشان برای اولین بار ابداع کردند تهیه کنیم، منظور از مفاهیم ابداعی کلماتی است که قبل از بیان ایشان این ترکیب مفهومی را کسی به کار نبرده است که در حدود ۵۰ کلمه در این دائرالمعارف جمع آوری شد که از جمله آنها می‌توان به «ناتوی فرهنگی» یا «اقتصاد مقاومتی» اشاره کرد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید کرد: یکی از هنرهای بزرگ رهبر معظم انقلاب در حوزه نظریه‌پردازی و گفتمان‌سازی استفاده خاص از برخی مفاهیم است، به این معنا که مفاهیمی که به طور متداول به کار برده می‌شود، به عنوان معنای جدید و متناسب با شرایط و مسائل زمانه به کار می‌برند که برای نمونه می‌توان به کلمه «فتنه» اشاره کرد، فتنه کلمه‌ای روشن در ادبیات دینی و آیات قرآن، تعابیر معصومین و حتی در ادبیات معاصر ما است، اما وقتی رهبر انقلاب عنوان فتنه را پس از اتفاقات سال ۸۸ به کار بردند، از این مفهوم‌سازی یک الگودهی و جهت‌سازی معنایی را القا کردند.

اسماعیلی یادآور شد: بعد از تعبیر رهبر معظم انقلاب در مورد فتنه شاهد یک مرزبندی سیاسی هستیم و کسانی که از این پس از همین عنوان استفاده کنند، معلوم است چه نگاهی به اتفاقات سیاسی سال ۸۸ دارند و کسانی هم که به کار نمی‌برند معلوم است که دارای یک نگاه متفاوت هستند. در کنار این عبارت می‌توان کلمه بصیرت و نفوذ را هم اضافه کرد.

وی افزود: خوشبختانه ادبیات سیاسی انقلاب اسلامی با این مفاهیم ارتقا پیدا کرد و همه اینها به خاطر احاطه رهبر معظم انقلاب به تاریخ اسلام، ادبیات فارسی و عرب و اشراف به تحولات تاریخی است که کمک کرده بتوانند مفاهیم را هم در معنای جدید و هم خلق مفهوم جدید داشته باشند.

گام دوم انقلاب اسلامی خلق یک مفهوم جدید از سوی رهبر انقلاب بود

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرد: رویکرد جدیدی که رهبر معظم انقلاب با استفاده از هوشمندی خودشان در ادبیات گفتمان انقلاب اسلامی داشتند تعبیر گام دوم انقلاب در آغاز چهل و یکمین سالگرد پیروی انقلاب اسلامی بود که خلق یک مفهوم جدید کردند. در گام دوم انقلاب با یک فاصله‌گذاری میان مسائل چهل سال اول انقلاب با مسائل و مواردی که در دوره بعد از چهل سال قرار است اتفاق بیفتد مرز‌گذاری صورت گرفت، از این رو وقتی می‌گویند گام دوم همه می‌دانند پایان چهل سال اول انقلاب و ورود به یک بازه تاریخی جدید از انقلاب است.

اسماعیلی بیان کرد: رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب که به عنوان مانیفست آغاز دوره جدید انقلاب اسلامی است، یکی از مهم‌ترین مفاهیم یعنی کلمه تحول را در موضوعات مختلف به کار بردند، ایشان با همین فضای گفتمان‌سازی، فضای ساختاری و تحول گفتمانی را در بخش حکمرانی کشور پایه‌گذاری کردند، برای نمونه در طلیعه گام دوم تحول مهمی در دستگاه قضایی رخ داد، در مقایسه قبل و بعد از اسفند ۹۷ شاهد یک نقطه عطف در دستگاه قضا هستیم که سعی می کند اصول جدید انقلاب اسلامی را با یک بازخوانی و خوانش دوباره از آرمان‌های انقلاب اسلامی آغاز کند.

وی بیان کرد: همین مفهموم حکمرانی را در انتخابات مجلس شاهد بودیم و یک مجلس انقلابی بر روی کار آمد، همین مفهوم درانتخابات ریاست جمهوری هم پایه‌گذار تشکیل یک دولت مردمی متکی به آرای قاطع مردم در دولت سیزدهم شد، این فرآیند را رهبر معظم انقلاب در چارچوب یک گفتمان و نظریه مشخص از حوزه مفهوم‌سازی تا عمل و اجرا، با اشراف و مدیریت نشان دادند و در سه سال اخیر می‌توان یک پوست‌اندازی دوباره در ساختار و مدل حکمرانی جمهوری اسلامی مشاهده کرد.

تحول و جوانان دو واژه مهم در بیانیه گام دوم انقلاب هستند

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ابراز داشت: در این گفتمان‌سازی توجه به نقش‌آفرینی جوانان را شاهد هستیم، در این گفتمان بیشترین توجه به تاثیرگذاری جوانان است و یکی از بیشترین لغات تکرار شده در بیانیه گام دوم انقلاب کلمه جوانان و میدان‌داری آنان است و حتی شاهد هستیم این بیانیه با سلام به جوانان به پایان می‌رسد.

اسماعیلی ادامه داد: کلمه تحول به عنوان کلیدواژه گام دوم انقلاب با پرچمداری جوانان است. امروز بار اصلی در مجلس برعهده جوانان است و در دولت هم همین امر صدق می‌کند. رهبر معظم انقلاب بارها ویژگی های دولت جوان را تشریح کردند و گفتند منظور از دولت جوان داشتن یک رئیس دولت ۳۰ساله نیست بلکه عمده کارگزاران این دولت باید از جوانان یا کسانی باشند که روحیه جوان دارند و همین امر مبنای مطالبه مردم برای تشکیل دولت جدید برای حکمرانی جمهوری اسلامی شد.

وی خاطرنشان کرد: هریک از این تحولات در حوزه ساختاری به شکل معناداری اعتماد عمومی را بالا برده است. در همین دستگاه قضا در بهمن ۹۷ مردم اعتماد پایین نسبت به دستگاه قضا داشتند و امروز این اعتماد چندین برابر افزایش پیدا کرده است و مهم‌ترین نشانه آن همین نکته است که رئیس دستگاه قضا که عمدتا به خاطر تسلط در حوزه اجرای قوانین خوشایند بسیاری نیست و اغلب در افکار عمومی چهره محبوبی نیست با بالاترین آرا از سوی مردم، رئیس دولت می‌شود و این نشان می‌دهد که فضای مطالبه چقدر قوی بوده و دولت هم حتما باید به این آرمان بلند در حوزه حکمرانی وفادار باشد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: نکته دیگر در موضوع پرچمداری جوانان، پرچمداری آنان در مدیریت تحولات جمهوری اسلامی هم در عرصه حکمرانی و هم مدیریت اجرایی و قضایی و همچنین میدان‌‎داری در عرصه دفاع از انقلاب اسلامی است، امروز در مقوله انقلاب اسلامی و دستآوردهای آن با یک فضای مه‌آلود روبه رو هستیم و مجموعه امپریالیسم خبری با یک جنگ نابرابر در عرصه فرهنگی شرایطی به وجود آورده است که مردم نسبت به کارآمدی نظام جمهوری اسلامی و قدرت دین برای آبادانی دنیا و آخرت دچار تردید شوند.

جهاد تبیین باید دستآوردها و نقاط ضعف انقلاب را به طور شفاف بیان کند

اسماعیلی بیان کرد: در همین جا رهبر معظم انقلاب در ادامه ریل‌گذاری که در مورد نقش جوانان در دفاع از انقلاب اسلامی داشتند این بار مدبرانه از یک ارتقاء مفهومی برای این ماموریت استفاده می‌کنند که «جهاد تبیین» است، اما این سوال پیش می‌آید که مگر تبیین تا به امروز انجام نشده و چرا جهاد به آن اضافه شده است؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت جهاد عظمت، فشردگی، تلاش و کوششی را که برای این تبیین باید اتفاق بیفتد، نشان می‌دهد. جهاد وقتی برای موضوعی به کار می‌رود که نیازمند یک تلاش غیرمتعارف و خارج از قواعد و ضوابط جاری و مرسوم است، وقتی می‌گوییم جهاد علمی یعنی آنقدر عقب افتادگی علمی داریم که باید یک کار فوق‌العاده در این بخش انجام دهیم.

وی ادامه داد: در اول انقلاب امام راحل برای پیشرفت کشور از جهاد سازندگی نام بردند، زیرا کشور در بخش‌های مختلفی دچار مشکل بود، در اول انقلاب ۹۵درصد اماکن غیرشهری فاقد آب و برق بود و جاده‌ها به شکل امروز وجود نداشت، در کنار آن خدمات آموزشی، بهداشتی و ... را هم باید اضافه کرد، تنها ۵۳درصد جمعیت در آغاز انقلاب سواد داشتند و وقتی امام راحل آمدند عنوان جهاد سازندگی را به کار بردند، به این معنا که آنقدر عقب افتادگی داریم که باید با این جهاد کشور را ساخت.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار داشت: در آن زمان دانشجویان ما وارد میدان جهاد مقدس سازندگی شدند و خدمات بزرگی به یادگار گذاشتند، دفاع مقدس هم یک جهاد نظامی بود، همچنین موضوع بی‌سوادی با نهضت سوادآموزی که امام راحل مطرح کردند توانست بخش عظیمی از کشور را باسواد کند و این از افتخارات انقلاب اسلامی است.

اسماعیلی تصریح کرد: رهبر معظم انقلاب نیز در طول سه دهه از انقلاب در حوزه‌های مختلف عنوان جهاد را به کار بردند، ما در عرصه عمومی تحلیل و تبیین، وضعیت مخاطره‌آمیزی داریم که نیازمند یک کار چندباره است و این را رهبر انقلاب به جوانان واگذار کردند، اگر بخواهیم تحول در حوزه حکمرانی به شکل کامل رخ دهد باید تحول را به عنوان ضمیمه تبیین تعریف کنیم، اگر سرمایه اجتماعی نظام به واسطه عدم تبیین دچار کاهش بشود حتما تحول در نظام حکمرانی نداریم، تبیین یعنی اینکه جوانان عالم، انقلابی و متعهد به آرمان‌های انقلاب، شجاع و با صراحت وارد عرصه تبیین انقلاب اسلامی و دستآوردهای آن بشوند و بیان کنند که انقلاب اسلامی چه خدماتی دارد و شرایط محیطی امروز جامعه را نشان دهند.

وی افزود: بعضی وقت‌ها در تبیین شرایط دچار افراط و تفریط می‌شویم و سهم دشمنان در برخی نارسایی‌ها را بزرگ جلوه می‌دهیم که حق آنها نیست و گاهی بدون توجه به وضعیت آنها تفریط می‌کنیم. ما امروز برای اینکه انقلاب اسلامی و دستآوردهای آن را بیان کنیم نیازمند بزرگ‌نمایی نیستیم، انقلاب اسلامی عملکرد روشنی دارد و ما باید همان واقعیت‌ها را به نسل جدید ارائه کنیم که شامل دستآوردها و نقاط ضعف است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید کرد: در جهاد تبیین، جوانان انقلابی باید با استفاده از الگوهای علمی شرایط جمهوری اسلامی را در حوزه‌های مختلف تبیین کنند و این مسئولیت بر گردن تمام دوستداران انقلاب اسلامی است.

اسماعیلی خاطرنشان کرد: یکی از نقاط حمله‌ای و تهاجمی دشمن این است که آنقدر یک موضوع را بزرگ‌ و سیاه جلوه می دهد که خیلی از معتقدین به انقلاب اسلامی هم امکان دفاع و تبیین دستآوردهای انقلاب اسلامی را از دست می‌دهند، در واقع یکی از مهم‌ترین شگردهای جنگ روانی دشمنان این است که به گونه‌‍ای صحنه‌آرایی کنند که از یک سو نتوانیم از مواضع به حق خود دفاع کنیم و از سوی دیگر نتوانیم در دفاع کردن به گونه ای باشیم که این موضوع به مخاطبین منتقل شود.

وی گفت: رهبر معظم انقلاب در مراسم تنفیذ رئیس محترم جمهور فرمودند ما نیازمند بازآرایی و آرایش رسانه‌ای هستیم، وقتی بحث رسانه مطرح می‌شود موضوع پیام در دو حوزه تولید و پخش آن مدنظر است و آن را وقتی با جهاد تبیین ترکیب می‌کنیم یعنی اینکه تبیین مناسبی از دستآوردهای انقلاب اسلامی و توان بازتوزیع آن را داشته باشیم، به نحوی که در حوزه مدیریت رسانه‌ای خود در بحث تولید پیام باید به اندازه کافی پیامی که تبیین دستاوردها انقلاب اسلامی است تولید و این پیام‌ها به نحو موثر بازتوزیع و پخش شود و حرکت هایی از این دست می تواند به میزان قابل توجهی جلوی عملیات روانی دشمن را بگیرد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: رهبر انقلاب به خاطر ماهیت جدیدی که موضوع تبیین پیدا کرده آن را برعهده جوانان قرار دادند که افرادی پرانگیزه، با انرژی و با اتکا به یک حوزه نظری قوی بتوانند در موضوع تبیین ارزش‌های انقلاب اسلامی با قدرت به پیش بروند.

مفهوم آزادی بیان در جمهوری اسلامی اوج گرفته است

اسماعیلی اظهار کرد: یکی از نکات مهم در پیشگامی جوانان در عرصه تبیین این است که ادبیات جوانان پیش برنده است و در مقابل ادبیات محافظه‌کاری قرار دارد و این باعث می‌شود جوانان با دقت از آرمان‌های انقلاب دفاع و دستاوردهای آن را روایت کنند و در عین حال جلوی روایت‌های نادرست را بگیرند و با تیغ تیز انتقاد از نارسایی‌ها صحبت ‌کنند.

وی یادآور شد: موقعیت امروز جمهوری اسلامی بازنگری، تبیین دستاوردها و بیان شفاف و بدون محافظه کاری از نارسایی‌ها است. از این رو شاهد اوج‌گیری مفهوم آزادی بیان در جمهوری اسلامی هستیم، در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ما این موضوع را در برنامه‌های خود لحاظ کرده ایم و رئیس محترم جمهور نیز در مجلس ذیل بندهای مختلف به این موضوع اشاره داشتند، رهبر معظم انقلاب هم در سلسله بحث‌های خود به تامین آزادی اشاره دارند یعنی اینکه همه مسئولین در حوزه‌های مختلف، میدان‌داری تبیین جوانان را بپذیرید و فضای تعمیق این جهاد تبیین را فراهم کنند و در کنار این از تیغ تیز نقد وضعیت موجود و عبور از محافظه کاری آن نهراسند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: اینکه بتوانیم فضای تحولی را نمایندگی کرده و تحول را در حوزه حکمرانی و نظری پیش ببریم، نیازمند تامین شرایط برای بیان آزاد و منصفانه دیدگاه‌های جوانان در تبیین دستاوردهای انقلاب اسلامی است.

بیان هنرمندان باید منطبق بر تبیین علمی و واقعی باشد

در بخش پایانی این ارتباط زنده تصویری محمدمهدی اسماعیلی به پرسش های مخاطبان این وبینار پاسخ داد.

وی در مورد نقش نوجوانان برای جهاد تبیین گفت: امروز با گسترش فناوری‌های نوین سن بلوغ اجتماعی پایین آمده است، به صورت طبیعی دستاوردهای جدید در فناوری و شبکه‌های اجتماعی این امکان را فراهم کرده است که تعدادی از نوجوانان هم در فضای اجتماعی قرار بگیرند، نوجوانان در اتفاقات اخیر درک شرایط عمومی برایشان زودتر اتفاق افتاده و این امر شرایطی را فراهم می‌کند تا نوجوانان هم در این جهاد قرار بگیرند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم به دنبال تاسیس قرارگاه نوجوانان هستیم. نوجوانان کمتر در مباحث عمومی مورد مشارکت قرار می‌گیرند، اما شرایط زمانه و فشار رسانه‌ای و همچنین تغییر مد‌ل‌های یادگیری باعث شده است تا نوجوانان در معرض اطلاعات زیادی قرار بگیرند و از این رو بسیاری از نوجوانان هم می توانند در این دایره تبیین حضور و نقش آفرینی کنند.

اسماعیلی در رابطه با نقش سینما در جهاد تبیین خاطرنشان کرد: سینما یکی از مهمترین ابزار ارتباط‌گیری و شبیه معجزه است و استفاده خلاقانه از دوربین، واقعیت و تخیل باعث شده است که سینما یکی از مهمترین عرصه های انتقال پیام باشد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: امروز یکی از ابزار غربی‌ها برای انتقال پیام سینما است، بعد از حادثه ۱۱سپتامبر بیش از ۱۰۰فیلم سینمایی ساخته شده است که با چشم‌پوشی از اصل موضوع برای قرائت هژمونی آمریکا از آن استفاده می‌کنند، در جهاد تبیین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وظیفه دارد که به سینما توجه کند و در حکم رئیس سازمان سینمایی هم به این موضوع اشاره شده و تلاش ما براین است که تمام ارکان حاکمیت را پشت سر جهاد تبیین در سینما قرار دهیم و از این رو شورای عالی سینما را به ریاست رئیس محترم جمهور تشکیل خواهیم داد تا بتوانیم از جوانان دارای استعداد در این بخش استفاده کنیم، در حال حاضر هم تیم‌های آموزشی را تشکیل داده‌ایم و قصد داریم به همه‌ استان‌ها اعزام کنیم تا از طریق مدرسان هنرهای مختلف، استعدادها شناسایی شود.

اسماعیلی گفت: به دنبال این هستیم که جوانان مستعد و انقلابی را در حوزه‌های مختلف سینما، موسیقی، تئاتر و... آموزش دهیم تا بتوانند از ابزار هنر برای جهاد تبیین بهره ببرند، یکی از ویژگی‌های تبیین بیان هنرمندانه است، بیان هنرمندانه هم نیازمند ابزار هنرمندانه است. برای مثال در مورد برخورد انقلاب اسلامی با فرقه منحرف منافقین روایت‌هایی را مطرح می‌کردند تا این فرقه را تطهیر کنند، اما ساخت دو فیلم سینمایی اثرگذار جریان روشنگری را برای رفع ابهامات به وجود آورد.

هنر ابزار مناسبی برای جهاد تبیین است

وی همچنین در خصوص اهمیت ابزار هنری یا علمی در جهاد تبیین افزود: تبیین نیازمند ‌بحث‌های علمی است و تبیین هنرمندانه هم نیازمند یک منطق علمی است چون باید روایت صحیح و درست داشته باشد، یک بیان هنرمندانه باید منطبق بر تبیین علمی و واقعی باشد در غیر این صورت بیان تخیلی خواهد بود و اثرگذاری لازم را ندارد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه به صورت اضطراری در تولید مفاهیم جهاد تبیین چه کسانی باید این کار را انجام دهند، گفت: حتما همه دلسوزان انقلاب و همه معلمان تاریخ انقلاب و کسانی که زبان گویایی در بیان دستاوردهای انقلاب دارند باید به جهاد تبیین بپیوندند و در حال حاضر که در طلیعه این ماموریت بزرگ هستیم تمام کسانی که در خود این قدرت را می‌بینند باید وارد میدان شوند. خوشبختانه استعدادهای جوان و غیرجوان زیادی در این عرصه داریم.

اسماعیلی در پاسخ به سوال پایانی که در مورد حجاب و ارتباط آن با جهاد تبیین بود گفت: امروز یک واقعیت‌هایی در جامعه بروز کرده و آن هم این است که جامعه ایرانی اسلامی ما یک جامعه عفیف است و در تمام نظرسنجی‌ها با یک جامعه مومن و عفیف و معتقد روبه‌رو هستیم و این جامعه ایمانی و دینی اکثر ایرانیان را شامل می‌‎شود اما ناهنجاری‌هایی هم در این میان دیده می‌شود که آن هم محل بحث است.

وی خاطرنشان کرد: در مورد مدل پوشش و آرایش‌ها و بازنمایی برخی جوانان مشکلات نگران‌کننده‌ای وجود دارد و انقلاب اسلامی و میراث بزرگی که از سوی امام راحل و شهدا به ما رسیده این اجازه را نمی‌دهد که شاهد عرف‌شکنی و ناهنجاری باشیم، حوزه انقلابی در این امر وظایف مضاعفی دارد زیرا باید تبیین عالمانه از پوشش و حجاب در جامعه اسلامی را نشان دهد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی یادآور شد: در مورد همین تعداد اندکی که دچار مشکل پوشش و آرایش هستند و نگرانی همه را در پی دارد نباید ناامید بود، در جهاد تبیین یکی از ماموریت های جوانان تبلیغ و ترویج سبک صحیح زندگی ایرانی اسلامی است که این سبک از نظم، با تلاش علمی شروع و تا انجام واجبات، حوزه‌های رفتاری، مناسکی و پوششی ادامه پیدا می‌کند.

اسماعیلی در پایان گفت: حتما ماموریت فرهنگی ما در این وزارتخانه ارتقاء سبک زندگی ایرانی اسلامی است و در اینجا نیازمند جهاد تبیین جوانان برومند هستیم تا به مجریان و سیاست‌گذارن فرهنگی کمک کنند تا بتوانیم سبک زندگی ایرانی اسلامی را ترویج کنیم، بخشی از این ناهنجاری‌ها که با آگاهی هم صورت نمی‌گیرد نشات گرفته از شبکه‌های اجتماعی است که آن هم به دلیل فقدان سواد رسانه‌ای است، امیدوارم همه سیاست‌گذاران در کنار این نهضت تبیین بتوانیم کارهای خوبی انجام دهیم.