شرایط اقتصادی جهان، پس از پایان کرونا چگونه خواهد بود؟ | پیش بینی جهان پساکرونا

اگر به معضلات اجتماعی ناشی از حوادث طبیعی و غیرطبیعی همچون جنگ و زلزله نگاه کنیم، درمی یابیم که عوارض آنها تا سال ها در جامعه قابل مشاهده بودند. همه گیری ویروس کرونا نیز به عنوان یکی از بزرگ ترین معضلات اجتماعی اخیرکه کل جهان با آن دست و پنجه نرم می کرد، از این قاعده مستثنی نخواهد بود. همان طور که این بیماری برای بهبود یافتگان عوارضی به همراه دارد، همه گیری آن نیز، تبعاتی برای زندگی اجتماعی در آینده به وجود خواهد آورد. اما این تبعات چگونه خواهند بود؟ چه چیزی در انتظار ماست؟ آیا زندگی افراد با همان سرعتی که همه گیری کرونا آن را تغییر داد، به حالت عادی خود باز می گردد؟ مطالب زیادی درباره اثرات ویروس کرونا بر زندگی مردم و تغییرات ناشی از آن گفته شده، اما اکنون، پس از کشف واکسن این بیماری و شروع واکسیناسیون در بسیاری از کشورهای جهان، اندیشمندان به دنبال پیش بینی وضعیت پساکرونا هستند. در این راستا، بسیاری از این متخصصان معتقدند که احتمالات مختلفی ممکن است رخ دهد و این حالت های احتمالی، بسته به سرعت واکسیناسیون و سرعت شیوع ویروس کرونا، تفاوت های قابل ملاحظه ای با یکدیگر دارند. ممکن است مانند بیماری هایی همچون طاعون با واکسینه کردن و پیدا کردن درمان قطعی بیماری، به زودی شاهد درمان و ریشه کن شدن آن باشیم یا همچون بیماری های آنفلوآنزا و ایدز،  بخشی از زندگی ما شود، حتی ممکن است که این بیماری به صورت فصلی همه گیر شود؛ در این صورت کشورها مجبور می شوند که هر سال مردم را واکسینه کنند. اما چه بر سر اقتصاد کشورها می آید؟ اقتصاد جهانی به کدام سو کشیده می شود؟ با وجود این سناریوها، بسیاری از مردم و سیاستمداران نسبت به آینده پیش رو خوش بین هستند و بهبود بازارها دید. طبق این دیدگاه، در کوتاه مدت شرایط سختی برای بسیاری از کشورها ایجاد خواهد کرد اما به مرور و با گذشت زمان نتایج بهتری حاصل خواهد شد. اما در این بهبود اوضاع، همه کشورها به طور یکسان نفع نخواهند برد، برخی از کشورهای کمتر توسعه یافته، شرایط به مراتب سخت تری سپری می کنند. در ادامه، به توضیح بیشتری درباره پیش بینی روند اقتصاد جهانی خواهیم پرداخت.

حمایت ضعیف از فقیرترین ها

با اینکه رسیدن واکسن این بیماری و حمایت های گسترده به ارزش 26 تریلیون دلار در سراسر جهان باعث تسریع روند بهبود شرایط نسبت به پیش بینی ها شده است، نابودی برخی مشاغل، وضعیت بد آموزش و پرورش، بدهی های بزرگ دولت ها و گسترش نابرابر ها بین ملیت، جنسیت و نسل های مختلف طی این دوره، زخم هایی ماندگار، که اغلب آن در کشورهای فقیر هستند، بر جهان خواهد گذاشت کاهش تولید ناخالص داخلی (GDP) در سال گذشته، بزرگ ترین کاهش از زمان رکود بزرگ بوده است و طبق تخمین های سازمان بین المللی کار (ILO)، این کاهش در GDP، هزینه ای به اندازه از بین رفتن 255 میلیون شغل تمام وقت به همراه داشته است. هزینه ای که در بین کشورها به طور نابرابر کاهش خواهد بافت. طبق تحقیقات انجام شده در این زمینه توسط شرکت اقتصادی آکسفورد، فیلیپین، پرو، کلمبیا و اسپانیا اقتصادهایی هستند که در معرض آسیب های بلندمدت قرار دارند و نسبت به دیگر کشورها شرایط سخت تری را در کوتاه مدت متحمل خواهند شد. از طرفی طبق پیش بینی های این شرکت، کشورهای استرالیا، ژاپن، نروژ، آلمان و سوئیس وضعیت مناسب تری را سپری خواهند کرد و به سرعت به شرایط عادی خود باز می گردند. در همین راستا، کارمن رینهارت، اقتصاددان ارشد بانک جهانی، بیان می کند که برگشتن به وضعیت قبل از همه گیری کرونا، بسیار زمان بر است و برای برخی از کشورها، عواقب ناشی از کرونا به این زودی ها از بین نخواهد رفت.

صندوق بین المللی پول پیش بینی کرده است که همه گیری کرونا در کشورهای با درآمد بالا تأثیر کمتر در بر خواهد داشت و  برای کشورهای کم درآمد با بازارهای نوظهور، مشکلات بسیار بیشتری را ایجاد خواهد کرد؛ که این برخلاف آن چیزی است که در بحران سال 2009 رخ داد که در آن کشورهای ثروتمند نسبت به کشورهای کمتر توسعه یافته، آسیب های شدیدتری را متحمل شدند. طبق این پیش بینی ها، تولید ناخالص داخلی آمریکا در سال آینده حتی از پیش بینی های قبل از همه گیری این بیماری نیز بیشتر خواهد بود؛ به عبارت دیگر، پیش بینی های صندوق بین المللی پول بیانگر این است که اقتصادهای طراز اول جهان، آسیب کمتری خواهند دید و زخم های ناشی از کرونا بیشتر گریبان گیر کشورهای کم درآمد خواهد شد. بانک جهانی نیز در گزارشی که در  ژانویه امسال منتشر کرد، نسبت به «یک دهه عدم موفقیت در رشد اقتصاد جهانی» هشدار داد و بیان کرد تنها در صورت اجرای اقدامات اصلاحی مناسب می توان از این خطر جلوگیری کرد. طبق تخمین های بانک جهانی، تولیدات جهان تا سال 2025 ، به میزان پنج درصد کمتر از پیش بینی های قبل از کرونا خواهد بود. بسیاری از کارشناسان اقتصاد معتقدند که اگر سیاست های اصلاحی به خوبی اجرا شود و گام های این سیاست ها به درستی برداشته شود، نیازی نیست که کشورها، به ویژه کشورهایی که صدمه بیشتری از کرونا دیده اند، دهه پیش رو را تاریک و از دست رفته ببینند. پیشنهاد این گروه از اندیشمندان، مجموعه ای از سیاست های تشویقی دولت جهت ایجاد انگیزه برای تولیدکنندگان و سرمایه گذاران برای ایجاد کسب و کار جدید، نوآوری و سرمایه گذاری است. بنا به گفته کاترینمان، اقتصاددان ارشد شرکت سیتی گروپ، نوع درست این ترکیب سیاسی می تواند به بازگشت کامل به شرایط قبلی و بهبودی کامل وضعیت به وجود آمده منجر شود. و به وسیله سرمایه گذاری های جدید و آموزش کارکنان، می توان بهره وری در تولیدات را ارتقا و سطح استانداردهای آن را افزایش داد که این اقدامات در حال حاضر در بسیاری از کشورهای در حال انجام است.

ریکاوری V شکل

بسیاری از کارشناسان اقتصاد معقتدند که بحران ناشی از همه گیری کرونا و شرایط پس از پایان یافتن آن، یک ترمیم V شکل است  که در آن پس از یک دوره رکود اقتصادی شدید، به سرعت یک بهبود اقتصادی رخ می دهد که شرایط را به حالت قبلی برمی گرداند. با نگاه به تولیدات ناخالص داخلی کشورهای مختلف می توان دریافت که ایالات متحده و چین، موتورهایی برای برگشت جهان به حالت قبل از همه گیری کرونا هستند؛ اما نکته ای که نباید از آن غافل شد، به وجود آمدن واگرایی بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه و همچنین شکاف هایی است که بین شرکت های بزرگ و رقبای کوچک آن و نیز بین کارگران با مهارت بالا و کارگرانی که مهارت کمتری دارند، وجود دارد که در آینده خود را نشان خواهد داد. به عنوان مثال، در کشوری مانند نیوزیلند که جزو کشورهای برتر اقتصادی در جهان بود، به دلیل داشتن اقتصاد کوچک و وابستگی به توریسم، تا باز شدن تمامی مرزهای خارجی شرایط سختی را متحمل خواهد شد، زیرا نبود گردشگران خارجی حفره ای ایجاد کرده بود که افراد محلی نتوانند آن را پر کنند. اما کشوری مانند چین که از یک سال پیش شیوع این بیماری در کشورش تحت کنترل بوده است، توانست رشد اقتصادی خوبی را در این سال داشته باشد.

تغییر سبک مصرف 

پس از رکورد بزرگ سال 1390، بسیاری از مردم در مصارف و هزینه های صرفه جویی می کردند و این الگوی مصرف مردم تا دهه های ادامه دار بود و بر میزان سرمایه گذاری، تولید و اشتغال آن دوره تأثیر بسزایی داشت. با توجه به همه گیری کرونا و لزوم مراقبت های بهداشتی، ممکن است الگوی مصرف مردم دوباره تحت تأثیر قرار گیرد. اگر مردم دوباره به رستوران های و کافه های بازگردند و در آنجا غذا بخورند و دوباره برای ورزش به باشگاه ها و استخرهای سطح شهر برگردند، بسیاری از صنایع که در تعلیق به سر می برند، به حالت عادی بازخواهند گشت؛ اما این امکان وجود دارد که طی این دوره سلیقه بسیاری از مردم، واقعاً تغییر کرده باشد و تمایل آنها نسبت به استفاده از کالاها و خدمات بیرون از خانه یابد؛ در این شرایط، بسیاری از صنایع ورشکسته می شوند و عده بیشتری بیکار خواهند شد و هیچ دولتی تونایی بهبود این شرایط را حتی در میان مدت نیز ندارد.

بازار سهام

همان طور که بارها گفته شده است، همه گیری کرونا در سال 2020، باعث به وجود آمدن بزرگ ترین رکود پس از جنگ جهانی دوم شده است؛ اما با تولید و گسترش واکسن این بیماری، اقتصاد کشورها روندی صعودی را در پیش گرفت. شاخص های داوجونز، نیکی (مشهورترین شاخص تغییرات قیمت در بورس اوراق بهادار توکیو در ژاپن) و FTSE (مخفف Financial Times Stock Exchange Index است و در این شاخص، میانگین وزنی قیمت سهام بزرگ ترین شرکت های فعال در بورس سهام لندن (LSE) محاسبه می شود) که با گسترش تلفات و مرگ و میر ناشی از کرونا، افت شدیدی کرده بودند، با کشف اولین واکسن کرونا و شروع واکسیناسیون، شروع به رشد کردند و تغییرات بزرگی در بازار سهام اکثر کشورهای جهان به وجود آمد. به عنوان مثال، شاخص FTSE ، پس از اعلام همه جامعه گیری کرونا، به شدت نزول کرد و در سال 2020، این شاخص به میزان 3/14 درصد افت داشت که بیشترین کاهش طی 12 سال گذشته بوده است. در پاسخ به این همه گیری، بانک های مرکزی در بسیاری از کشورها، از جمله انگلستان، نرخ بهره خود را کاهش دادند تا قرض گرفتن را ارزان تر کنند و از این طریق اقتصاد کشور را تقویت کنند. با اعلام کشف اولین واکسن، وضعیت بازار سهام کشورها بهتر شد؛ اما تحلیلگران نگران این هستند که تأخیر در واکسیناسیون و پایین بودن سرعت آن نسبت به شیوع ویروس باعث بیثباتی بیشتر در بازار در سال جاری شود.

جمع بندی

پس از همه گیری ویروس کرونا و لزوم رعایت پروتکل ها و مقررات بهداشتی، بسیاری از مردم به آینده خود و زندگی پس از اتمام این شرایط و نبود کرونا فکر کردند. با کشف واکسن کرونا و شروع واکسیناسیون در کشورهای جهان، این افکار امیدوارانه تر شد، به طوری که بسیاری از صاحب نظران نیز، از جمله یووال نوح هراری نویسنده کتاب پرفروش انسان خردمند، به پیش بینی در مورد وضعیت جهان پساکرونا پرداختند. براساس پیش بینی های این افراد، سناریوهای مختلفی قابل تصور است، اما بسیاری از آنها به آینده بسیار خوش بین هستند و باور دارند که وضعیت جهان به زودی به حالت عادی خود باز می گردد. در این میان اقتصاددانان نیز به پیش بینی شرایط اقتصادی کشورها اقدام کردند. طبق پیش بینی آنها، در بلند مدت اوضاع جهان بهبود خواهد یافت ولی برخی از کشورها که اغلب جزو کشورهای در حال توسعه نیز هستند، شرایط سختی را در کوتاه مدت متحمل می شوند که این باعث بیشتر شدن شکاف این کشورها با کشورهای توسعه یافته خواهد.