هدف اصلی روحانی، بایدن و نتانیاهو چیست؟

حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، مذاکرات هسته‌ای در وین را "یک فصل جدید" در مسیر احیای برجام خواند که نشان دهنده مثبت ترین واکنش دولت وی از زمان روی کار آمدن جو بایدن است.

روحانی برای نجات میراث سیاست خارجی خود در داخل ایران به حداقل نوعی توافق موقت با آمریکا نیاز دارد، زیرا او بود که تلاش کرد توافق هسته ای 2015 را برای لغو تحریم‌ها به سرانجام برساند.

با برگزاری انتخابات در ماه ژوئن، هشت سال ریاست جمهوری روحانی به پایان خواهد رسید.

دولت بایدن چندین سیگنال مثبت در مورد این مذاکرات ارسال کرده، از جمله آنکه ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، روز چهارشنبه به صراحت گفت که واشنگتن آماده لغو همه تحریم‌های مغایر با توافق هسته‌ای سال 2015 است.

بایدن می خواهد برای از بین بردن بی ثباتی در خاورمیانه به توافق هسته‌ای بپیوندد و در عوض انرژی خود را معطوف مبارزه با ویروس کرونا و چالش های بزرگتر سیاست خارجی خود مانند چین و روسیه کند.

در عین حال، او نمی‌خواهد در این باره بیش از حد عجله به خرج دهد و به دلیل ضعیف بودن، مورد حمله از سوی مخالفان داخلی خود قرار گیرد.

برخلاف روحانی و بنیامین نتانیاهو، بایدن به خوبی می داند که حداقل بدون احتساب حضور احتمالیش در چهار سال دوم برای سه سال دیگر در قدرت خواهد ماند.

نتانیاهو روز چهارشنبه گفت که اسرائیل به هیچ وجه مقید به توافق هسته‌ای نخواهد بود. با این اوصاف به نظر می‌رسد اسرائیل دوباره عزم خود را برای اعلام مخالفت با توافق احتمالی تهران و واشنگتن جزم کرده است.

بسیاری از مقامات پیشین موساد خواستار پایین نگه داشتن شعله مخالفت‌های اسرائیل در ملا عام هستند. آنها در عوض می‌گویند که این دولت باید تمرکز خود را بر مذاکرات خصوصی با آمریکا برای تغییر نظر این کشور قرار دهد.

این مقامات مخالفت نتانیاهو با برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) در سال 2015 را یک شکست برای اسرائیل می‌دانند که به عنوان یک موضوع دو جانبه در روابط با آمریکا نیز مضر است. آنها همچنین به حملات علنی نخست‌وزیر  به سیاست دولت بایدن قبل از انجام توافق اعتراض دارند.

در سوی مقابل طرفداران نتانیاهو که شامل مقامات ارشد اطلاعاتی مانند رئیس موساد، یوسی کوهن می‌شوند که مخالفت اسرائیل با توافق هسته‌ای سال 2015 را از این جهت که به تعیین سیاست سختگیرانه دولت ترامپ در قبال ایران کمک کرد یک موفقیت می‌دانند. البته همزمان برخی از آنها بر این باور هستند که اکنون شرایط متفاوت است.

نخست وزیر و حامیان وی همچنین می‌گویند که این بار در مقایسه با سال 2015 ، ایران با توسعه سانتریفیوژ پیشرفته خیلی جلوتر رفته است که این می‌تواند تهران را بدون اینکه کسی متوجه شود به سمت ساخت بمب هسته‌ای سوق دهد. در سال 2015، ایران به چند ماه زمان نیاز داشت تا به بمب هسته‌ای دست یابد، اما اکنون این زمان به چند هفته کاهش یافته است، پس شرایط به مراتب بد تر از آن سال به نظر می‌رسد.

در این بین آیو کوخاوی، رئیس ستاد ارتش اسرائیل، مسئله اصلی نتانیاهو است.

وی در ژانویه طی سخنرانی مهمی نشان داد که لحن وی در قبال ایران به مراتب عقب‌تر از نتانیاهو است. وی درست در نقطه مقابل سه رئیس اخیر ارتش اسرائیل بارها از نتانیاهو در مورد اقدامات تهاجمی در قبال تهران، آن هم به شکل علنی انتقاد کرده است.

رویکرد فوق این سوال را به وجود می‌آورد که اگر همچنان دستگاه امنیتی اسرائیل مخالف رویکرد نتانیاهو باشند، آیا نخست وزیر می‌تواند هر زمان که خواست فرمان حمله به ایران را صادر کند؟

اگر آمریکا به یک توافق موقت و سپس یک توافق کامل در سال جاری و سال آینده با ایران برسد و سیا و دیگر آژانس‌های اطلاعاتی غربی پس از آن بگویند که جمهوری اسلامی دوباره مفاد برجام را رعایت می‌کند در آن صورت چه می‌کنید؟ در صورت رسیدن ایران به آستانه دستیابی به سلاح هسته‌ای و با وجود مخالفت‌ها با بمباران تاسیسات ایران در آن صورت نتانیاهو چه گزینه‌هایی برای نتانیاهو باقی خواهد ماند؟

علاوه بر این، نتانیاهو ممکن است در ماه‌های آینده دیگر نخست وزیر اسرائیل نباشد.

آیا نخست وزیر جدیدی تحت عنوان دولت وحدت ملی به ریاست شخصی مثل نفتالی بنت یا لاپید آماده روبرو شدن با اختلاف نظر با آمریکا و مقابله با آن در زمینه توافق هسته‌ای با ایران است؟

لاپید در زمینه مبارزه با آمریکا به صورت علنی سابقه دارد و رهبر حزب جدید امید، گیدئون ساعر که می‌تواند نقش مهمی در چنین ائتلاف اتحادی داشته باشد نیز پیش‌تر اظهارات مشابهی را ارائه داده است.

در آن مرحله، نقاط اصلی فشار اسرائیل احتمالاً اقدامات سایبری و مخفیانه باشد.

حداقل تا ماه ژوئن سیاست‌های روحانی، بایدن و نتانیاهو تا حدود زیادی مشخص خواهد شد.

روحانی و بایدن می‌توانند حداقل به سمت یک توافق موقت حرکت کنند. روحانی برای نجات میراث مهم سیاست خارجی هشت ساله خود و بایدن برای آنکه خیالش از بابت ایران راحت شود و به سایر مسائل بپردازد به چنین توافقی نیاز دارند.

در این بین، نتانیاهو تمام تلاش خود را برای تضعیف تلاش‌ها در راستای رسیدن به چنین توافقی به کار خواهد بست.