تحریم‌های تسلیحاتی ایران در مهرماه سال جاری به پایان می‌رسد.
پایانی که موجب نگرانی آمریکایی‌ها شده و اکنون آنها در صدد پیدا کردن یک ادله حقوقی برای بازگشت به برجام هستند.
از سوی دیگر، طبق افشاگری خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از چندین منبع، آمریکا پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای تمدید نامحدود تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران میان اعضای شورای امنیت سازمان ملل توزیع کرده است.
پیش از این، خبرگزاری رویترز روز سه‌شنبه نهم اردیبهشت (۲۸ آوریل) به نقل از یکی از دیپلمات‌های ارشد کشورهای حاضر در شورای امنیت سازمان ملل گزارش داده که آمریکا طرحی در ارتباط با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران تهیه کرده و در اختیار سه کشور آلمان، فرانسه و بریتانیا قرار داده است.
این سه کشور نه تنها در شمار اعضای شورای امنیت هستند، بلکه از جمله کشورهایی هستند که در توافق برجام سال ۲۰۱۵ با ایران حضور دارند. این در حالی است که طبق آخرین گزارش، هنوز این طرح در اختیار چین و روسیه قرار نگرفته است.
بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل متحد هرگونه داد و ستد تسلیحاتی با ایران تا ۱۸ اکتبر امسال (۲۷ مهر) ممنوع است. این قطعنامه در پیوند با توافق صلح آمیز هسته‌ای در سال ۲۰۱۵ و برای یک بازه زمانی پنج ساله تصویب شد و یکی از مواردی بود که از سوی دولت ترامپ و مخالفان توافق صلح آمیز هسته‌ای با ایران در آمریکا به شدت، مورد انتقاد قرار گرفت.
در حالی که بسیاری از کارشناسان و دیپلمات‌های شورای امنیت از ناکام ماندن طرح آمریکا برای فشار حداکثری به ایران خبر می‌دهند اما گزارش نیویورک تایمز به این مسئله، اشاره می‌کند که در صورتی که تحریم تسلیحاتی علیه ایران تمدید نشود، آنگاه آمریکا می‌تواند به‌عنوان عضوی از برجام از حق خود به منظور اعمال فشار برای بازگرداندن تحریم‌های گسترده علیه ایران که پیش از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵ اعمال شده بودند، استفاده کند. تحریم‌هایی که مانع از فروش نفت و تبادلات بانکی می‌شد.
نیویورک تایمز در حالی این تحلیل را ارائه می‌دهد که دولت ترامپ از زمان روی کارآمدن در کاخ سفید، هر گونه تحریم را علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کرده است و در واقع با خروج از برجام در 18 اردیبهشت ماه 97، آب پاکی را روی دستان سایر امضاکنندگان برجام به ویژه متحدان اروپایی خود ریخته است. ترامپ با اعلام رسمی خروج از برجام با اعمال فازهای تحریمی چند مرحله‌ای، از تحریم‌های نفتی تا بانکی استفاده کرد تا ایران را به این سمت سوق دهد که از برجام، خارج شود.
«دیاکو حسینی»، یک کارشناس ارشد مسائل سیاست خارجی، به تلاش آمریکایی‌ها برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران باتوجه به پرتاب ماهواره نور توسط ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: « از نگاه آمریکایی‌ها، پایان تحریم تسلیحاتی ایران که با پرتاب ماهواره نور نیز تلاش دارند به بزرگنمایی در این باره بپردازند یک خطر فوری محسوب می‌شود و همین موضوع موجب شده که مایک پمپئو به تکاپو بیفتد تا به بهانه و استدلالی رجوع کند تا بتواند، امکان تمدید تحریم تسلیحاتی را فراهم کند.»
دیاکو حسینی، با تاکید بر انگیزه آمریکایی‌ها از تمدید تحریم تسلیحاتی ایران به خبرنگار سیاسی برنا می‌گوید: «طبیعی است که آمریکایی‌ها مایل نیستند ایران بتواند به طور آزادانه به خرید و فروش تسلیحاتی بپردازد نه فقط از اینکه تسلیحاتی را از چین و روسیه خریداری کند بلکه از این جهت که ایران با پایان این تحریم، می‌تواند تسلیحاتی را به دوستان و متحدان خود بدهد که این موضوع ممکن است، توازن منطقه‌ای را به ویژه در یمن و سوریه تحت تاثیر خود قرار دهد. بنابراین آمریکا، انگیزه واقعی دارد از اینکه، تحریم تسلیحاتی ایران را ادامه دهد و مانع از خرید و فروش تسلیحات از سوی ایران، شود.»
این تحلیلگر ارشد مرکز بررسی‌های ریاست جمهوری به همراهی نکردن اروپا با آمریکا اشاره می‌کند و عنوان کرد: « آمریکایی‌ها نیز خود را چندان وابسته به اروپایی‌ها در پیگیری موضوع نمی‌بینند و همچنان به صورت یکجانبه تمایل دارند که به تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت، اقدام کنند اما بعید است که آمریکایی‌ها در تمدید تحریم تسلیحاتی ایران موفق شوند. »
این سخنان دیاکو حسینی در حالی مطرح است که یوسف مولایی، کارشناس حقوق بین‌الملل، نظر دیگری دارد. او درباره غالب بودن جنبه سیاسی شورای امنیت بر جنبه حقوقی این شورا، گفت:
« شورای امنیت تا حدود زیادی به تشریفات حقوقی پایبندی ندارد. وقتی یکی از اعضای دائم شورای امنیت، بتواند موضوعی را مطرح کند که نظر موافق چهار عضو دیگر دائم شورای امنیت را جلب کند، می‌تواند آن موضوع را به یک قطعنامه نیز تبدیل کند.»
او افزود: « اگر آمریکا تلاش می‌کند، تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را به یک نحوی به توافقنامه برجام ارتباط دهد، بیشتر به این دلیل است که قادر باشد به جلب نظر بقیه اعضای شورای امنیت، دست پیدا کند. البته تاکنون هیچ نشانی از اینکه روس‌ها و چینی‌ها بخواهند با آمریکایی ها در این طرح همراهی کنند وجود ندارد.»
اما در مقابل ایران به رغم همه فشارهای سیاسی و اقتصادی، میز برجام و گفتگو با سایر اعضا را ترک نکرد. در حالی که اعضای باقی مانده در برجام با خروج آمریکا از این توافقنامه، تلاش کردند مراودات مالی و بانکی با ایران داشته باشند اما عملا موفق نبودند. اروپایی‌ها با ساز و کار اینستکس نیز کاملا نتوانستند به تعهدات خود در قبال ایران عمل کنند. تا جایی که ایران در واکنش به اقدام ترامپ و با صبری یک ساله در اردیبهشت ماه 98 از تعهدات برجامی خود کاست و پنج گام برجامی برای کاهش تعهدات قدم برداشت.
در مقابل اروپایی‌ها تلاش کردند ایران را به نقض تعهد متهم کنند و در این راستا بحث استفاده از مکانیسم ماشه و بردن پرونده ایران به شورای امنیت را مطرح کردند که با واکنش تند دستگاه دیپلماسی کشورمان، روبرو شد. در نتیجه گفتگوها در قالب کمیسیون‌های مشترک برجامی بین ایران و سایر اعضای باقی مانده در برجام همچنان ادامه دارد.
نکته مهم دیگر به همراهی نکردن اروپا با آمریکا در تمدید تحریم تسلیحاتی ایران باز می‌گردد تا جایی که به نظر می‌رسد مایک پمپئو به نوعی دست به دامان اروپا شده است تا با همراهی آنها، فشار حداکثری را علیه ایران اعمال کند. او گفته است: «از اتحادیه اروپا می‌خواهیم تا افراد و اشخاصی که در برنامه موشکی ایران کار می‌کنند را تحریم کند.» او در عین حال که از اروپا انتظار همراهی دارد تاکنون درباره همراهی چین و روسیه، سخنی مطرح نکرده است چراکه می‌داند، روسیه و چین مخالف سیاستهای آمریکا در قبال ایران هستند.
حال مطرح شدن تمدید تحریم تسلیحاتی ایران از سوی آمریکا در حالی است که پمپئو در ۲ سال گذشته تلاش کرده، کشورهای عضو برجام را وادار سازد تا برنامه تسلیحاتی ایران و فعالیت‌های موشکی آن را در تضاد با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت بدانند و از این رو فرایند حل اختلاف را فعال سازد.
او در نشست سال گذشته شورای امنیت سازمان ملل متحد که درباره قطعنامه ۲۲۳۱ تشکیل شد، به صراحت از لزوم تمدید محدودیت‌های تسلیحاتی و مسافرتی به ویژه سردار شهید قاسم سلیمانی سخن گفت.
کشورهای عضو برجام تاکنون آمریکا را به دلیل خروج یکجانبه و بدون دلیل از برجام، ناقض این توافقنامه می‌دانند و حاضر نیستند با سیاستهای یکجانبه گرایانه و تندروانه ترامپ که تنها به افزایش تنش در منطقه منجر می‌شود، همسو شوند.
در این راستا آسوشیتدپرس نوشت، هر تلاشی برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران با وتوی روسیه و چین روبه رو می‌شود که صریحا خواسته خود برای رفع قطعی این تحریم‌ها را به واشنگتن گفته‌اند. با این حال، مقام‌های آمریکایی گفته‌اند که تلاش دولت ترامپ در حال حاضر بر استفاده از «مکانیسم ماشه» یا بازگرداندن همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، متمرکز نیست.
آمریکا با وجود آنکه دو سال پیش رسما و بدون توجه به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت از برجام خارج شده، در تفسیر حقوقی جدید مدعی است که براساس مفاد این قطعنامه هنوز جزو طرف‌های این توافق به شمار می‌رود.
آمریکا یکی از کشورهایی است که در این قطعنامه به عنوان "شرکت‌کننده برجام" فهرست شده‌اند، اما کارشناسان حقوقی می‌گویند که رییس جمهور آمریکا هنگام اعلام خروج از این توافق صریحا گفته است که "آمریکا مشارکت در این توافق پایان می‌دهد" و این نافی هرگونه حقی برای واشنگتن است.
دیدگاه تان را بنویسید