«قاصد» اولین ماهواره‌بری بود که در خارج از پایگاه فضایی امام خمینی پرتاب شد

اندیشکده انگلیسی European Network Leadership در مطلبی به قلم فابین هینز نوشت: در ۲۲ آوریل، ایران با موفقیت اولین ماهواره نظامی خود به نام نور را با استفاده از ماهواره‌بر قاصد به فضا پرتاب کرد.

در ادامه این مطلب آمده است: با ساخت قاصد، ایران در واقع برای اولین بار از برنامه فضایی موازی خود که توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دنبال می‌شده، رونمایی کرد.

یک برنامه فضایی موازی توسط سپاه

در این تحلیل آمده است: پرتاب ماهواره‌های ایرانی به طور سنتی توسط آژانس فضایی ایران با همکاری وزارت دفاع انجام می‌شد، اما این بار سپاه پاسداران مسئول اجرای پروژه بود. قاصد اولین ماهواره‌بری بود که در خارج از پایگاه فضایی امام خمینی ایران پرتاب شد. محل پرتاب این ماهواره یکی از پایگاه‌های موشکی سپاه پاسداران در نزدیکی شاهرود بود. با این حال، نقش سپاه در قاصد صرفاً در مرحله نهایی عملیات محدود نمی‌شود. هر دو موتور مرحله دوم این ماهواره‌بر و همچنین ماهواره نور توسط سپاه خارج از ساختار‌های رسمی صنعت فضایی ایران ساخته شده است.

امیرعلی حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه درباره پرتاب این ماهواره اظهار داشت: برنامه فضایی سپاه سال‌ها در آرامش پیشرفت کرده بود و طبق دستورالعمل سپاه پاسداران، تنها پس از یک آزمایش موفق، در معرض دید عموم قرار گرفت. او همچنین افزود که این ماهواره یک پروژه فوق العاده است که شامل توسعه ماهواره‌برها، ماهواره‌ها و ایستگاه‌های زمینی می‌شود.

به نوشته نویسنده این تحلیل، تکنولوژی پیشرفته در فناوری پیشرانه سوخت جامد قاصد یک تحول بزرگ است. از حیث فنی هم باید توجه داشت که موشک‌های ماهواره بر سه مرحله‌ای نیز همانند موشک‌های قاره‌پیما در مرحله اول یک موشک از موشکی اصلی جدا شده و در مرحله دوم موشک دیگر نیز جدا شده و در مرحله سوم ماهواره را در مدار مورد نظر قرار می‌دهد درست شبیه یک موشک با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای. قاصد در واقع نسخه پیشرفته شهاب ۳ است.

نوآوری واقعی در طراحی قاصد مربوط به مرحله دوم آن یعنی استفاده از موتور محرک سلمان می‌شود. اولین بار در ماه فوریه سال جاری، از سلمان با مجموعه‌ای از فناوری‌های پیشرفته از جمله پیشرانه جامد، یک نازل چرخان برای کنترل پرواز و یک پوشش فیبر کربن سبک رونمایی شد. سلمان در ابعاد کوچک و از لحاظ کارایی محدود، صرفاً برای پرتاب فضایی در نظر گرفته شده است. با این وجود، از بسیاری جهات، این فناوری برای توسعه موشک‌های دوربرد و مدرن از جمله موشک‌های بالستیک هم قابلیت استفاده دارد. نشانه‌هایی وجود دارد که ثابت می‌کند ایران قبلاً توانسته به پیشرفت‌های خوبی در فناوری پیشرانه جامد برسد. از نظر تئوری این پیشرفت‌ها می‌تواند به عنوان مقدمه‌ای برای توسعه موشک‌های بالستیک باشد. در واقع یک ماهواره‌بر بزرگ سوخت جامد به سهولت می‌تواند به یک موشک قاره‌پیما تبدیل شود. اگر قاصد به یک موشک بالستیک تبدیل شود، از موشک‌های فعلی ایران که حداکثر تا ۲ هزار کیلومتر برد دارد فراتر خواهد رفت. ساخت این ماهواره‌بر اولین گام در مسیر حرکت به سمت توانایی ساخت موشک‌های قاره‌پیما ایران است. اینکه ایران دقیقا با چه سرعتی می‌تواند به این فناوری دست یابد به توان و اراده رهبران آن بستگی دارد. این ویژگی‌ها و همچنین داده‌های تاریخی مربوط به قبل از انفجار سال ۲۰۱۱، نشان می‌دهد که برنامه فضایی ایران به رهبری سپاه منطق بسیار متفاوتی از برنامه فضای غیرنظامی آن دارد. در حالی که برنامه غیرنظامی ایران از ماهواره‌بر‌های ضعیف برای تبدیل به موشک بالستیک استفاده می‌کند، به نظر می‌رسد سپاه قصد دارد فناوری پرتابگر‌های پیشرفته را برای توسعه موشک‌های برد بلند طراحی کند.

در بخش دیگری از این تحلیل آمده است: مطمئناً نمی‌توان این تحولات جدید را از بستر سیاسی گسترده‌تر آن جدا کرد. عقب نشینی آمریکا از برجام و همچنین اقدامات فشار حداکثری دولت فعلی انگیزه‌ها را برای محدودیت در توسعه موشک و توسعه ماهواره‌بر‌ها بطور چشمگیری کاهش داده و تندرو‌ها را به سمت چنین برنامه‌هایی سوق داده است.

به نوشته این اندیشکده انگلیسی، توسعه برنامه موشکی از طریق آزمایش فضایی فرصتی نادر برای اعمال فشار بر آمریکا و بازیابی اهرم سیاسی در برابر آن است.

تا وقتی که زمان واکنش وجود داشته باشد، رهبران غربی نباید برنامه نظامی و غیرنظامی ایران را در یک سطح قرار دهند. تلاش برای دستیابی به یک تفاهم رسمی یا غیررسمی موجب محدود کردن ابعاد نظامی برنامه فضایی ایران می‌شود. با این حال، با برنامه فضایی فعلی سپاه و روابط پرتنش آمریکا و ایران، حتی چنین توافق محدودی هم این روز‌ها بسیار بعید به نظر می‌رسد.