«دنیا به دو دوره قبل و بعد از کرونا تقسیم شد» این تحلیلی است که اغلب تحلیلگران به آن باور دارند؛ این موضوع در حالی مطرح می‌شود که در مورد ایران تقریبا معادلات با پیچیدگی‌هایی بیشتری رو به رو می‌شود چراکه از یک سو تا قبل پیدا شدن سر و کله کرونا کشور با مشلاتی از جمله تورم، تحریم و رکود اقتصادی دست به گریبان بود مشکلاتی که حتی نارضایتی‌هایی هم به وجود آورد اما حالا بار بیکاری‌ها و هزینه‌های کرونا هم قوزی شد بالای قوز مشکلات قبلی.
اما مشکل فقط به اینجا ختم نمی شود بلکه یک ماه دیگر مجلس یازدهم که خط فکری متفاوتی با دولت دارد نیز رسما کارش را آغاز می‌کند و این احتمال وجود دارد تنش‌های سیاسی هم شتاب بیشتری به خود بگیرد و حالا با وجود همه این مولفه‌ها این علامت سوال در ذهن نقش می‌بندد که چه خواهد شد؟
مصطفی معین وزیر علوم دولت سید محمد خاتمی درباره اما و اگرها بعد از رفع کرونا می‌گوید: «علیرغم یکدست شدن تیپ فکری و سیاسی نمایندگان مجلس که حاصل یک انتخابات استصوابی است، پیش بینی من تشدید تنش میان دولت و مجلس و کشیده شدن آن به سطح رسانه ها و جامعه در حدود دو سال باقیمانده دولت روحانی نیست»
او ضمن آنکه امیدوار است بحران کرونا نقش آتش بس را در اختلافات فعلی ایفا اکند این را هم می گوید که«مردم ما دیگر حوصله و تحمل دعوای بین جناح های سیاسی و یا جنگ قدرت مسئولان را ندارند و اعتنائی هم به آنها نمی کنند. »
آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح این گفت و گو است:
*********
آقای معین! قبل از آنکه بحرانی مانند کرونا در کشور پدید بیاید همه پیش‌بینی‌ها به این نقطه ختم می‌شد که سال ۹۹ سال سختی خواهد بود و این موضوع بر اساس اختلافات سیاسی و احتمال درگیری مجلس یازدهم با دولت دوازدهم از یک سو و فشارهای تحریمی از سوی دیگر بود اما الان با این وضعیت به نظر می‌رسد شرایط تغییر خواهد کرد با توجه به این مسائل تحلیل شما از آینده چیست یعنی بحران کرونا چقدر می تواند در سیاست داخلی و خارجی ما تاثیر بگذارد؟
علیرغم یکدست شدن تیپ فکری و سیاسی نمایندگان مجلس که حاصل یک انتخابات استصوابی است، پیش بینی من تشدید تنش میان دولت و مجلس و کشیده شدن آن به سطح رسانه ها و جامعه در حدود دو سال باقیمانده دولت روحانی نیست!
دولتی که انسجام درونی و استراتژی مشخصی نداشته باشد به ناچار خود را با مجلسی یکدست و هماهنگ با سیاست ها و منویات رهبری انطباق خواهد داد. چگونگی تداوم بحران کرونا قابل پیش بینی دقیق نیست و کم و بیش تا چند ماهی ادامه خواهد داشت و پیامدهای روانی- اجتماعی و اقتصادی آن تا پایان سال جاری و حتی سال های بعد گریبانگیر کشور خواهد بود.
کرونا نقش آتش بس در اختلافات را دارد/دولت برای رفع تحریم‌ها رفتار التماس‌گونه نشان ندهد
در عین حال همه گیری کرونا مانند آتش بسی بین اطراف اختلاف است، ولی بعید می دانم تاثیر قابل توجهی بر روابط و سیاست خارجی کشور داشته باشد. تحریم های آمریکا نیز که اکنون در اوج خود قرار دارد ادامه می یابد و تاثیر مخرب بیشتری بر اوضاع نخواهد داشت. از نظر اینجانب دولت در هیچ شرایطی نباید برای رفع تحریم ها رفتار التماس گونه در برابر بیگانگان از خود نشان دهد و باید راهبرد ملی مقاومت در برابر سلطه و زورگوئی آمریکا و غرب را ادامه دهد. ولی با توجه به تشدید فشارهای اقتصادی بر دهک های پائین جامعه، افزایش بیکاری جوانان و نارضائی های مزمن، احتمال تکرار تنش های اجتماعی یا سیاسی مانند دو - سه ساله اخیر فارغ از جناح بندی های سیاسی وجود دارد.
از تلاقی بحران های سیاسی و اقتصادی در شرایط فعلی پیشگیری شود
بسیاری از تحلیلگران به آسیب های اقتصادی و روانی جامعه بعد از کرونا اشاره می‌کنند که نیاز به اتخاذ سیاست‌های جبرانی دارد، فکر می کنید در شرایط فعلی اولویتی که باید مدنظر دولت از یک سو و جریانات سیاسی از سوی دیگر باشد چیست؟
همینطور که اشاره داشتید، هم در کوتاه مدت و هم بلند مدت جامعه ایرانی و کشورمان درگیر پیامدهای روانی، اجتماعی، اقتصادی و نیز سیاسی بحران پاندمی کرونا خواهد بود. لازم است که تدبیر و تلاش دولت و مدیران نظام پیشگیری از وصل شدن و تلاقی بحران های سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و مدیریت بحران باشد. مدیریتی هماهنک، مدبرانه و همراه انعطاف و خردورزی، هر چند که قانون مدیریت بحران که در شهریورماه گذشته به تصویب مجلس رسیده هنوز بر زمین مانده و به اجرا در نیامده است!
سیاست های جبرانی دولت باید همه جانبه باشد
همانگونه که قبلا" در نامه ای به آقای رئیس جمهور تاکید شد، کشور نیازمند تدوین و اجرای یک برنامه راهبردی در سطح ملی برای پیشگیری از پیامدهای گوناگون بحران کرونا در مراحل بعدی است. در کوتاه مدت تبعات مراحل ناتمام سوگ عزیزان از دست رفته برای خانواده های داغدار مانند افسردگی و اضطراب، خشم و ناامیدی خود را بروز می دهند، فقر و سختی معیشت، افزایش بیکاری و تنش و تشنج در سطح خانواده ها و جامعه هم پیش بینی می شود.
متناسب با این شرایط سیاست های جبرانی دولت باید همه جانبه و در برگیرنده مشلکات و نیازهای روانی و اقتصادی اقشار آسیب پذیرتر مانند سالمندان، کودکان کار و خیابان، افراد دچار بیماری های مزمن و سایر آسیب دیدگانی باشد که تاکنون هم تلفات بیشتری از پاندمی کرونا داده اند و هم در ادامه آن خسارتهای بیشتری می بینند. تمرکز زدائی از دولت، ایجاد دولت الکترونیک، تفویض اختیار به مدیران استانی و مناطق، انجام اصلاحات ساختاری در نظامات اداری و اقتصادی و اجتماعی به منظور ایجاد شفافیت و ریشه کنی فساد و تغییر نوع نگرش و رفتار حاکمیت نسبت به جامعه از ضروریات است.
پرداخت یارانه ها را محدود به دهک های پایین کنیم/برنامه های صداوسیما اخلاق محور شود
حضور مسئولان رده های مختلف در شبکه های اجتماعی فضای مجازی و اظهار همدردی و گفتگوی منظم هفتگی و صادقانه و شفاف با مردم، مشورت مدیران سیاسی و اقتصادی و فرهنگی با دانشگاهیان و کارشناسان و صاحبنظران مسائل روانی و اجتماعی، مردمی کردن و اخلاقی شدن برنامه های صدا وسیما، محدود کردن پرداخت یارانه ها به دهک های پائین و ارائه تسهیلات مختلف بانکی و مالیاتی به ایشان و...ضروری است. یک تجدید نظر جدی در خصوص رویکرد امنیتی و سخت گیرانه نظام با نهاد های غیر دولتی و خیریه ها و فعالان مدنی هم مورد نیاز است.
مشارکت و نقش دانشگاهها، رسانه ها، تشکلهای صنفی و سایر نهادهای مدنی در تعدیل و تلطیف شرائط سخت و فضای خاص دوره پساکرونا می تواند بسیار تاثیرگذار و راهگشا باشد. از سوی دیگر هماهنگی بیشتر مسئولان با یکدیگر و بطور نسبی آگاهی و همبستگی بالاتر مردم هم می تواند تضمینی برای عبور سالم و بدون خسارت کشور از این دوران گذار حساس باشد.
کاش بحران کرونا بر نگاه و بینش نخبگان و حکومت ها تاثیر گذاشته باشد
چقدر این احتمال وجود دارد اتخاذ سیاست های جبرانی در جریان اختلافات سیاسی که احتمالا با روی کار آمدن مجلس یازدهم شدت و حدت بیشتری به خود بگیرد با مشکل مواجه شود و بحران دیگری ایجاد کند؟
هر چند فاصله و شکاف میان آرزوها و آرمانهای ما تا واقعیت ها می تواند زیاد و غیر قابل ترمیم باشد، اما امیدوارم پاندمی سهمگین و بحرانی کرونا تا حدودی بر نوع نگاه و بینش حکومت ها، نخبگان و توده ها نسبت به وظایف و اختیارات و تکالیف فیمابین تاثیر گذاشته باشد.
احترام به حقوق اساسی و رای و نظر مردم و دموکراتیزه شدن ساختار حکومت ها، احساس مسئولیت بیش از پیش نخبگان علمی و فرهنگی نسبت به جامعه خود، کمک به افزایش و تعمیق آگاهی مردم و مطالبه و پیگیری حقوق شهروندی خود، پر رنگ تر شدن اخلاق و معنویت و خرد جمعی در مناسبات اجتماعی و جهانی، ارتقای منزلت دانشمندان و کادرهای پزشکی، اختصاص درصد بالاتری از تولید ناخالص ملی کشورها به گسترش فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی و هوش مصنوعی، آینده نگری و علوم زیستی، تغییر سبک زندگی و توجه بیشتر افراد به امر سلامت، تاکید بیشتر جوامع به حفظ محیط زیست و توسعه پایدار، فروپاشی نظم جهانی ظالمانه و استعماری موجود و آماده شدن زمینه تشکیل مجمع بزرگی از نمایندگان و فرهیختگان ملل برای تدوین منشور صلح و همزیستی عادلانه کشورها و.. از جمله تحولاتی است که در دوران پساکرونا مورد انتظار است.
خواه یا ناخواه، بازتاب همین فرآیند جهانی در ایران نیز انعکاس خواهد داشت و باید به استقبال آن برویم. در ایران نیز انتظار می رود که متفکران و دانشمندان مسئولیت مضاعفی در به دست گرفتن رهبری اخلاقی، معنوی و فکری جامعه را در خود احساس کنند و با بهره گیری از شبکه های اجتماعی و نهادهای مدنی به ملت خود ادای دین نمایند. کمک به تقویت اخلاقیات اجتماعی، ترویج علم و به کارگیری آن در بهبود مهارت ها و سبک زندگی، دفاع از استقلال و پویائی دانشگاه و دانشگاهیان، اهتمام به توسعه علم و فناوری های جدید و تشویق نوآوری و خلاقیت در کشور، پاک سازی دین و سیاست از دروغ و خرافه، تقویت هویت و عزت و کرامت جوان و جامعه، ارتقای سطح اعتماد و همبستگی ملی و سرمایه اجتماعی بخشی از مسئولیت های آگاهان و فرهیختکان کشور در این زمان است.
مردم دیگر حوصله و تحمل دعوای سیاسی و جنگ قدرت مسئولان را ندارند
بسیاری معتقدند دنیای بعد از کرونا دنیای دیگری خواهد بود به نظر شما در ایران بعد از کرونا در زمینه‌های سیاسی و اجتماعی چه تغییراتی ممکن است شامل حال کشور شود؟ یعنی آیا ممکن است ما به سمت تغییرات ساختاری در زمینه سیاسی و اقتصادی برویم مثلا ممکن است فضای سیاسی و اقتصادی برای شور و نشاط بخشیدن به سمت باز شدن برود؟ از طرفی بحث رکود اقتصادی که بعد از این قضیه بحران کرونا بیشتر هم شده است،فکر نمی کنید پالس این مسائل به جامعه بروز اعتراضات جدید باشد؟
تا آنجائی که من از اوضاع و روانشناسی جوانان و جامعه درک می کنم، مردم ما دیگر حوصله و تحمل دعوای بین جناح های سیاسی و یا جنگ قدرت مسئولان را ندارند و اعتنائی هم به آنها نمی کنند. مردم به دنبال رفع مشکل معیشت، اشتغال، زندگی شرافتمندانه و مطالبات اقتصادی و اجتماعی خود هستند و آن را به صورت نافرمانی مدنی مانند عدم شرکت در انتخابات و یا با اعتراض به فقر و فساد، نابرابری و تبعیض، بالابردن قیمت بنزین، ارزاق عمومی، خدمات دولتی و تورم ناشی از آنها نشان داده اند.
برای مدیریت دوران گذار از کرونا باید فضای اجتماعی و سیاسی باز شود
اصلاحات ایجاد فضای باز اجتماعی و سیاسی از سوی نظام و اتخاذ سیاست های جذبی برای مشارکت بیشتر جوانان و نخبگان در مسئولیت ها می تواند راهبرد مناسبی در جهت مدیریت دوران گذار بعد از بحران کرونا باشد.
دیدگاه تان را بنویسید