ارسال به دیگران پرینت ۱۳۹۹/۰۱/۱۸ ۰۷:۰۳:۴۲

آیا ویروس مرگبار «کرونا» ریشه کن می‌شود؟

ویروس ترسناک و مرگباری به نام کرونا که در دسامبر سال گذشته در ووهان، چین شیوع پیدا کرده در بیش از دو ماه اخیر بیش از ۷۲۰ نفر را عمدتاً در چین به کام مرگ فرستاده است.

تیم تحریریه و تولید محتوای پایگاه خبری تحلیلی ۵۵آنلاین

اما سوال این است که آیا می‌توان پایانی برای کرونا و وحشتی که در سراسر جهان ایجاد کرده متصور بود؟ آیا درمانی برای آن کشف خواهد شد پیش از آنکه بیشتر از این جهان را در وحشت فرو برده و اقتصاد جهانی را فلج کند؟ آیا این امکان وجود دارد که کرونا هیچ وقت ریشه کن نشده و در مقیاسی کوچکتر مهمان همیشگی جامعه انسانی باشد؟

ویروس کرونا (coronavirus) که در دسامبر سال گذشته در ووهان، چین شیوع پیدا کرده در بیش از دو ماه اخیر بیش از ۷۲۰ نفر را عمدتاً در چین به کام مرگ فرستاده است.

به گفته کارشناسان بهداشت عمومی تنها سه سناریو ممکن برای ویروس کرونا وجود دارد: این ویروس شایع ممکن است با دخالت دانشمندان کنترل شده و مانند سارس از بین برود، ممکن است برای آن واکسنی تهیه شده و انسان در برابر آن ایمن شود و سوم اینکه ممکن است کرونا به یک عنوان همیشه حاضر در فهرست ویروس‌های انسانی شایع تبدیل شده و مانند آنفلوانزای فصلی، هر ساله رخ بنماید.

سناریو سوم، به گفته کارشناسان بهداشت عمومی، محتمل‌ترین سناریو بوده و ممکن است این ویروس جدید هیچگاه به طور کامل از بین نرود. استفن مورس، ایپدمیولوژیستی از دانشگاه کلمبیا، در این باره چنین می‌گوید: «در حال حاضر، اقدامات سختگیرانه‌ای که در چین صورت گرفته مانند این است که سعی کنید اسبی که از اصصبل فرار کرده و چهار نعل می‌تازد را بگیرید». در ادامه به تشریح چهار سناریو اصلی سرانجام ویروس کرونا خواهیم پرداخت.

سناریو اول: شیوع ویروس کرونا هیچگاه پایان نیابد

بر اساس برآورد‌های محققان سازمان بهداشت جهانی، هر فردی که ویروس جدید کرونا را در خود داشته باشد آن را به ۱٫۴ تا ۲٫۵ نفر دیگر نیز منتقل خواهد کرد. این سازمان بالاخره در ۳۰ ژانویه گذشته برای شیوع ویروس کرونا وضعیت اضطراری بین المللی اعلام کرد. آمش آدالیا، کارشناس بیماری‌های مسری در مرکز امنیت بهداشت جانز هاپکینز در این باره می‌گوید: «در حال حاضر یک سرایت انسان به انسان مداوم وجود دارد، اغلب در چین. در کل ما اکنون در شرایط یک همه گیری جهانی ملایم هستیم».

بر اساس مدلی که از شیوع این ویروس منتشر شده، تا ۲۴ فوریه (حدود ۱۶ روز دیگر) بیش از ۳۰۰،۰۰۰ نفر در سراسر جهان به ویروس کرونا مبتلا خواهند شد. چهار نوع کروناویروس دیگر از نوع همه گیر بومی (endemic) خواهند بود، بدین معنا که به طور دائمی در جوامع انسانی باقی خواهند ماند. این ویروس‌ها باعث سرماخوردگی‌های معمول خواهند شد هر چند می‌توانند ذات الریه و در موارد معدودی نیز مرگ را در پی داشته باشند. از آنجایی که این کروناویروس‌های انسانی از لحاظ قدرت کشندگی در حد متوسط قرار دارند، هیچ نام‌های ترسناکی غیر از کد‌هایی ۴ کاراکتری به آن‌ها داده نشده است: OC۴۳، ۲۲۹ E، HKU۱ و NL۶۳.

به گفته آدالیا، کروناویروس جدید که نام علمی آن ۲۰۱۹-nCoV می‌تواند به عضوی از کروناویروس‌هایی تبدیل شده که برای همیشه در جوامع انسانی حضور داشته و انسان‌ها را در شرایط و فصول خاصی در مناطقی خاص از جهان به خود مبتلا کنند: «ما باید آماده باشیم که این ویروس به پنجمین کروناویروسی که اکتسابی است تبدیل شود». این بدان معناست که شیوع کرونا هیچگاه پایان نیابد.

سناریو دوم: ویروس کرونا هیچگاه از بین نرود بلکه به صورت فصلی و با قدرت ملایم‌تر همیشه وجود داشته باشد

اگر ویروس کرونا به یک ویروس همیشه حاضر در جوامع انسانی تبدیل شود، یکی از احتمالات در مورد آن این خواهد بود که همانند آنفلوانزای فصلی در فصول سرد سال شیوع پیدا کند. در این صورت، ویروس ۲۰۱۹-nCoV در تابستان عقب نشینی کرده و در پاییز و زمستان هر سال باز خواهد گشت. آدالیا در این باره تصریح می‌کند: «اگر به سیر این ویروس و شیوه شیوع آن در جوامع نگاه کنید، در ترکیب با این واقعیت که هر ساله در فصل آنفلوانزا و سرما با ویروس کرونا مواجه می‌شویم، این فاکتور‌ها به این نکته اشاره دارند که کروناویروس به یک ویروس فصلی تبدیل می‌شود».

چهار نوع دیگر کروناویروس نیز حالت فصلی داشته، اما با پایان بهار و ورود به تابستان از قدرت شیوع ویروس جدید کاسته خواهد شد. آنفلوانزا و سرماخوردگی به این دلیل فصلی است که هوای خنک و سردتر به سخت شدن لایه ژل مانند محافظتی اطراف ویروس در دوران حضورش در هوا کمک می‌کند. داشتن یک لایه محافظ سخت‌تر بدین معنی است که ویروس می‌تواند مدت بیشتری در هوا زنده مانده و از فردی به فرد دیگر منتقل شود. آماندا سیمانک، اپیدمیولوژیستی از دانشگاه ویسکانسین در میلواکی در این باره می‌گوید: «ویروس آنفلوانزا در هوای سرد و خشک بهتر زنده می‌ماند».

برخلاف آنفلوانزا، اما، کرونا به احتمال زیاد هر فصل دچار جهش نمی‌شود. ژن‌های ویروس آنفلوانزا از طریق یک فرآیند به نام تغییر آنتی ژنیک، همواره در حال تغییر بوده و هر جهش جدید کوچک به یک ویروس جدید، اما بسیار مرتبط و نزدیک با ویروس آنفلوانزا منتهی می‌شود که سیستم ایمنی بدن ما باید از اول شیوه مبارزه با آن را یاد بگیرد. به همین دلیل است که واکسن‌های آنفلوانزا همیشه ۱۰۰ درصد موثر نیستند. اما امکان جهش دائمی در کروناویروس بسیار غیرمحتمل است.

همچنین این احتمال وجود دارد که ویروس کرونای جدید به یک ویروس ملایم‌تر و شبیه دیگر ویروس‌های اندمیکی که به آن‌ها اشاره شد تبدیل شود، اتفاقی که در صورت وقوع دانشمندان را غافلگیر خواهد کرد. البته این پروسه، حتی اگر شانس وقوع داشته باشد نیز زمان خواهد برد.

سناریو سوم: از طریق تلاش‌های کارشناسان بهداشت عمومی، ویروس کرونا از بین برود

شیوع ویروس ۲۰۱۹-nCoV از بسیاری جهات شبیه شیوع ویروس سارس در سال ۲۰۰۳ است: هر دو از نوع کروناویروسی هستند که از خفاش‌ها نشأت گرفته اند و هر دو نیز در بازار‌های خرید و فروش حیوانات زنده و مرده در چین از طریق حیوانات به انسان منتقل شده اند. همچنین دی‌ان‌ای هر دو نوع ویروس ۸۰ درصد یکسان است. از این رو می‌توان گفت که نتیجه کار ویروس جدید کرونا می‌تواند بسیار شبیه سارس باشد. سارس باعث مرگ ۷۷۴ نفر و ابتلای بیش از ۸،۰۰۰ نفر از نوامبر ۲۰۰۲ تا جولای ۲۰۰۳ شده، اما در سال ۲۰۰۴ از بین رفت.

کارشناسان بهداشت عمومی و مقامات بهداشتی جهان در حال تلاش برای شناسایی و قرنطینه کردن افرادی هستند که این ویروس را در بدن خود دارند و بدین ترتیب قصد دارند کاری کنند که این ویروس خودبخود از بین برود. شیوع ویروس سارس در نهایت از طریق قرنطینه مبتلایان، محدودیت‌های سفر، کمپین‌های آگاهی رسانی و نظارت‌های فرودگاهی- همان کاری که اکنون در چین و اکثر کشور‌های جهان در حال انجام است- محدود شده و از بین رفت. اگر این تلاش‌ها باعث شود که تعداد افراد مبتلا به ویروس کرونا به زیر یک آستانه خاص برود، می‌توان گفت که شیوع این ویروس تحت کنترل درآمده است.

در این سناریو، ویروس کرونا یا در نهایت از بین رفته یا به چیزی شبیه زیکا و H۱N۱ تبدیل خواهد شد، ویروس‌هایی که به انتقال از فردی به فرد دیگر ادامه خواهند داد، اما در میان جمعیتی بسیار بسیار کمتر از زمان شیوع اولیه خود. با این وجود، سارس در مقایسه با ویروس جدید کرونا قابلیت انتقال و مسری بودن بسیار کمتری داشت.

سارس عمدتاً در مرکز درمانی و بهداشتی و در شرایط بیمارستانی منتقل می‌شد و همچنین تا زمانی که علائم و عوارض ویروس خود را نشان نمی‌دادند امکان انتقال آن وجود نداشت. اما محققان بر این باورند که به احتمال فراوان تا پیش از نشان دادن عوارض و علائم کرونا نیز امکان انتقال آن از فردی به فرد دیگر وجود دارد. این موضوع باعث می‌شود که مقابله با ویروس کرونا بسیار دشوارتر باشد.

سناریو چهارم: کمپانی‌های دارویی موفق به تولید یک واکسن شوند

کارشناسان بهداشت عمومی بر سر این نکته توافق دارند که اگر جهان بخواهد به طور کامل ویروس ۲۰۱۹-nCoV را تحت کنترل درآورد چاره‌ای جز تولید واکسن آن نخواهد داشت. در حال حاضر تلاش بر این است که در کوتاه مدت از شیوع و گسترش بیشتر ویروس جلوگیری شود تا زمانی که واکسنی برای آن تولید شود. ۵ کمپانی دارویی عمده جهان- Johnson & Johnson، Regeneron Pharmaceuticals، GlaxoSmithKline، Moderna و Gilead Sciences- از برنامه‌های خود برای تحقیق و توسعه درمان‌هایی برای ویروس جدید کرونا سخن گفته اند.

برخی از این کمپانی‌ها در حال توسعه واکسن‌هایی بر اساس کد ژنتیکی کروناویروس هستند.

برخی دیگر نیز دارو‌های موجود را برای نتیجه گیری در مورد موثر بودن یا نبودن آن‌ها در درمان ویروس جدید آزمایش می‌کنند.

تاریخ نشان داده که تولید یک واکسن و ارائه آن به بازار یک فرآیند دشوار و چند ساله است (برای مثال تولید واکسن ایبولا نزدیک به ۲۰ سال به طول انجامید). اما آنتونی فاوچی، رییس مرکز بیماری‌های واگیردار موسسات ملی بهداشتی ایالات متحده روز جمعه اعلام کرد که این موسسه با همکاری کمپانی داروسازی Moderna در حال توسعه سریع واکسنی برای کرونا است که اولین نمونه‌های آن تا دو یا دو ماه و نیم آینده وارد فاز اول آزمایش خواهند شد.

معرفی واکسن می‌تواند تعداد افراد در خطر ابتلا به ویروس کرونا را کاهش داده و «یک دیوار آتشین پایدار» در برابر شیوع بیشتر آن ایجاد کند.