راز قدرت پوتین چیست؟ آیا ریاست او مادام العمر شد؟

سخنرانی سالیانه ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه، متفاوت تر از سال های گذشته بود، مرد یخی با آغاز سال 2020، آب یخ را بر تغییر قانون اساسی بر مخالفان خود ریخت و تغییرات اساسی و جدی در ساختار سیاسی این کشور داد. دمیتری مدودف یار غار خود را از سمت نخست وزیری حذف و یکی از دوستان نزدیک تر خود را در جایگاه رفیق قدیمی خود گذاشت، مدودف از صحنه سیاست کنار نرفت بلکه سکان شورای امنیت این کشور که میراث دار تزارها هستند نه لننیسم ها، به دست گرفت. اما لاوروف وزیر کار کشته نیز بر پست خود ابقا شد. اما تغییر قانون اساسی چه نفعی برای شخص رئیس جمهور داشت؟ و چرا ساختار سیاسی را تغییر داد؟ آن هم در این برهه از وضعیت جهان؟ آیا پوتین می خواهد مادام العمر پدر روس ها باشد یا مادر آنها؟ سوالاتی که با دکتر حسن بهشتی پور کارشناس ارشد مسائل اوراسیا مطرح کردیم که در ادامه می خوانیم:

 پوتین در سخنرانی سالانه خود تقریبا نه تنها روسیه بلکه جامعه جهانی را غافلگیر کرد. تغییر و تحولات امنیتی و سیاسی  و همچنین تغییر قانون اساسی در این برهه از وضعیت بین الملل به چه معنا بود و چرا پوتین در این زمان مطرح کرد؟

 ماه گذشته ما شاهد یک تصمیم مهم از جانب ولادیمر پوتین رئیس جمهوری روسیه  بودیم که البته به نظر می رسید این تصمیم دو سال پیش باید عملی می شد. اما پوتین این تصمیم را دو سال به تاخیر انداخت و علتش درگیر شدن روسیه و نوع مواجه اش با تحولات منطقه بود.

تحولاتی که در روسیه بخاطر مشکلات اقتصادی داخلی ناشی از تحریم های کشورهای آمریکا و اروپایی و نیز کُندی حرکت دولت ، رخ داده بود و شاید آقای مدودف نتوانست انتظارات پوتین را برای مقابله با اثرات  تحریم های غرب، برآورده کند. اما مدودف  به دلایل متعدد در این زمینه موفق نبود.

اما در بحث تحولات منطقه ای در دوسال گذشته  روسیه دست پُری داشت و توانست کار را به خوبی پیش ببرد و به همین دلیل بعد از دوسال تاخیر بالاخره پوتین تصمیم گرفت آقای مدودف را تغییر دهد و یک تکنوکرات اقتصادی را که سال ها در اداره کل مالیات اقتصادی روسیه کار کرده و روابط بسیار نزدیکی هم با ولادیمر پوتین دارد، به عنوان نخست وزیر جدید معرفی کرد تا یک تحرک جدید در دولت روسیه ایجاد کند.

اما برای آنکه افکارعمومی را ازحالا آماده تغیرات کند، پوتین  در سخنرانی سالانه اش که هرساله در اواخر ماه دسامبر انجام می شود ، با ارائه یک تحلیلی از تحولات سال گذشته دورنمای تحولات یک سال آینده را تشریح می کند. در بخشی از سخنرانی آقای پوتین تاکید کرد که قصد دارد یک تغییراتی در قانون اساسی کشور ایجاد کند.و نکته مهمی که روی آن تاکید داشت این بود که از این پس پارلمان، نخست وزیر را به رئیس جمهور معرفی کند.

زیرا تاکنون رئیس جمهوری روسیه حق دارد هر فردی را که صلاح بداند به عنوان نخست وزیر برای اخذ رای اعتماد به مجلس دومای این کشور معرفی کند. اما ظاهرا قرار است با تغییر قانون اساسی این پارلمان باشد که نخست وزیر را به رئیس جمهوری معرفی می کند .

افزایش دادن قدرت پارلمان به چه معناست؟

در ارتباط با اصلاحات قانون اساسی که قرار است انجام شود سه نکته مهم مطرح است:

نکته اولی که مطرح می شود این است که باید دید آیا پارلمان موظف است که یکی از اعضای مجلس را به عنوان نخست وزیر معرفی کند یا از بیرون مجلس یک نفر را می توان به عنوان نخست وزیر انتخاب و معرفی کرد.

نکته دوم که مطرح می شود این است که آیا پارلمان مجبور است حزب پیروز که اکثریت آرا را به دست آورده انتخاب کند. یا در این مورد محدودیتی ندارد و می تواند هر فردی را که صلاح بداند به رئیس جمهوری معرفی کند .

نکته سوم اینکه آیا رئیس جمهوری روسیه حق خواهد داشت نامزد معرفی شده از سوی پارلمان را نپذیرد. تکلیف این موارد باید در اصلاح قانون اساسی روسیه مشخص شود بر اساس ان می توان قضاوت کرد در صحنه واقعی اختیارات پارلمان روسیه در برابر رئیس جمهوری  افزایش یافته یا نه .

با توجه به اینکه قرار است در سال 2021 انتخابات پارلمانی  در روسیه برگزار شود. اینکه کدام یک از احزاب موجود روسیه می توانند اکثریت  پارلمان  را بدست آورند، در ایجاد تغییرات آینده بسیار موثر است. در وضعیت فعلی پارلمان  موظف است کاندیدایی مورد تائید حزب پیروز انتخابات که  رای اکثریت را آورده به رئیس جمهور معرفی کند.

درحال حاضر چون حزب" روسیه متحد" به عنوان حزب حاکم فاصله زیادی  با احزاب رقیب یعنی حزب کمونیست و حزب لیبرال دموکراتیک روسیه دارد هر پیشنهادی را پوتین ارائه کند به راحتی در پارلمان تصویب می شود اما معلوم نیست در انتخابات 2021 چنین اکثریتی بدست آید. بنابراین ترکیب پارلمان آینده روسیه تاثیر تعیین کننده ای بر افزایش یا کاهش نقش آفرینی در نظام قدرت روسیه خواهد داشت.  

افزایش اختیارات پارلمان روسیه هم میتواند فرصت باشد چرا که می تواند فشار موجود بر روی رئیس جمهوری را کاهش دهد. زیرا در شرایط فعلی همه امور به پوتین ختم می شود اما اگر پارلمان جایگاه بالاتری در قدرت پیدا کند می تواند مسئولیت های بیشتری را در سیاستگذاری ها و ایجاد اصلاحات در روسیه برعهده بگیرد.  

البته نقشه پوتین جزئیاتش بعدا مشخص خواهد شد اما ظاهرا تلاش می کند علاوه بر پارلمان شورای دولت یا همان کابینه را در موقعیت بالاتری در مقایسه با قبل ، قرار دهد. در این فرض پوتین می تواند از هم اکنون برای چهار سال آینده که دیگر نمی تواند برای بار پنجم کاندیدای ریاست جمهوری شود در موقعیت نخست وزیری که از سوی پارلمان معرفی می شود همچنان در نظام قدرت روسیه باقی بماند.

پوتین سال 2000 روی کار آمد و تا 2024هم روی کار خواهد ماند و سنش به گونه ای است که  در سال 2024 به هفتاد و دو سالگی می رسد بنابراین همچنان می تواند چند سال دیگر هم به عنوان نخست وزیر یا  رهبری حزب روسیه متحد جایگاه خود را حفظ کند.

پوتین در سال 2008 که دوره دوم ریاست جمهوری اش به پایان رسید  نیامد قانون اساسی را تغییر دهد  و محدودیت دوبار پشت سر هم رئیس جمهور شدن را بردارد  بلکه با همکاری نخست وزیر وقت یعنی مدودف جابجایی در قدرت انجام گرفت یعنی از سال 2008 تا 2012 مدودف با پیشتیبانی پوتین، رئیس جمهورروسیه شد. و مدودف با معرفی پوتین به عنوان   نخست وزیر جدید روسیه در عمل مانع قانون اساسی را دور زدند. در سال 2012 هم که پوتین دیگر می توانست باردیگر کاندیدای ریاست جمهوری شود با انجام اصلاح قانون اساسی دوره ریاست جمهوری را از چهار سال به شش سال افزایش داد و به راحتی توانست تا سال 2018 به ریاست جمهوری خود ادامه دهد. از سال 2018 که برای چهارمین بار توانست به ریاست جمهوری  روسیه برگزیده شود برای آینده خود تا سال های بعد از پایاناین دوره یعنی سال 2024 برنامه ریزی کرده است.

واقعا راز ماندگاری پوتین در قدرت چیست آیا در روسیه فرد دیگری نیست که بتواند جایگزین او در قدرت شود؟

واقعیت آن است که روسیه چه در دوره حکومت تزارها و چه در دوران حاکمیت هفتاد ساله  بلشویکها و چه در دوران روسیه جدید که تاکنون 28 سال از آن می گذرد سه ویژه گی را در نظام قدرت حفظ کرده است. اول مرکز گرایی یعنی در این وسیع ترین کشور جهان با بیش از 17 میلیون کیلومتر مربع همه چیز در پایتخت تعیین شده و می شود. دوم نظام اقتدارگرایی در تصمیم گیری از بالا به پائین به گونه ای که با  وجود نظام فدراتیو در این کشور آنچه که در مناسبات قدرت پذیرفته شده است با آنچه بر روی کاغذ آمده است تفاوت های معنا داری دارد.  ویژه گی سوم در روسیه فرد گرایی است. به گونه ای که همیشه همه امور به یک فرد ختم می شود زمانی تزار روسیه نام داشت و زمان دیگر دبیرکل حزب کمونیست و امروز رئیس جمهوری روسیه فدراتیو . بنابراین تا زمانی که این سه ویژه گی همچنان وجه قالب نظام سیاسی روسیه را تعیین می کند می توان پیش بینی کرد  پوتین تا زمانی که توان جسمی و بنیه فکری لازم را داشته باشد به اشکال مختلف در راس هرم قدرت خواهد بود . بویژه آنکه باید تضمین های کافی برای نحوه جایگزنی فرد جانشین برای آینده بی خطر پوتین بوجود بیاید.

با این حساب تاکتیک جدید پوتین چه خواهد بود؟

به نظر می رسد پوتین  از حالا روی یک فردی مثل میخائیل میشوستین نخست وزیر فعلی کار می کند که در آینده او رئیس جمهور بشود و خودش بشود نخست وزیر، درست مانند اتفاقی که سر مدودف افتاد.

احتمال دیگر اینکه با یک طرح جدید اختیارات دولت را در برابر رئیس جمهوری افزایش دهد. یعنی به گونه ای شود که نخست وزیر اختیاراتش بیشتر از رئیس جمهور شود و عملا آنجا کار برای دوره های حکومتی پوتین، یعنی دوره نخست وزیر قدرتمند شروع شود. در نظام های ریاست جمهوری پارلمانی رئیس جمهور مقام تشریفاتی دارد و نخست وزیر که منتخب پارلمان است اختیارات واقعی را در دست خواهد داشت.

در واقع اکنون حکومت روسیه یک جمهوری ریاستی است و رئیس جمهور نسبت به پارلمان اختیارات وسیع تری دارد اما اگر نقشه آقای پوتین این باشد که در آینده طوری اصلاحات انجام بدهد که نخست وزیر اختیاراتش بیشتر از رئیس جمهور باشد، قطعا آن نخست وزیر خود آقای پوتین خواهد بود  که دیگر منع قانون اساسی را هم در بر نخواهد داشت.

موضوع دیگری که خیلی مهم است این است که این تغییرات صرفا برای آینده پوتین نیست.

این تغییرات یک سری تغییرات جدی است چون آقای پوتین اعلام کرده است که قصد دارد از وزرایی که دو تابعیتی هستند در دولت آینده دیگر حضور نداشته باشند؛ چون برخی از دولتمردان شاخص روسیه دو تابعیتی هستند و آقای پوتین با اصلاح قانون اساسی و اصلاح قانون در پارلمان قصد دارد جلوی افرادی را که با غرب رابطه نزدیک دارند بگیرد.

برخی می گویند پوتین سیاست ایران را در پیش گرفته است.

این موضوع را نمی توان با ایران مقایسه کرد . چون ماهیت دولت و حاکمیت  در روسیه با ایران از اساس متفاوت است .  ضمن آنکه پوتین از چند سال پیش می گفت  قصد دارد برای کاهش نفوذ غربگراها در دولت روسیه حضور افراد دو تابعیتی در کابینه را کم کند.

در حال حاضر هدف پوتین این است؛ افرادی که با او هماهنگ هستند بیایند روی کار که این به نظر من نقشه ای است که بسیار مهم است و باید منتظر بمانیم که چه تغییراتی را در دولت آینده ایجاد خواهد کرد

دلیل اصلی این تغییرات چیست؟

به نظر می‌رسد هدف اصلی پوتین از ایجاد این تغییرات ، بهبود وضعیت اقتصادی این کشور است به همین دلیل اکثر وزرایی که تغییر کردند عضو تیم اقتصادی کابینه بودند.

در واقع پوتین تمایل داشته که توان جدیدی را به تیم اقتصادی دولت اضافه کند تا این تیم اقدامات جدیدی در راستای حل مشکلات اقتصادی  ناشی از تحریم ها در این کشور انجام دهند .

میشوستین نخست وزیر و آندری بلی اوسوف معاون اول نخست وزیر نیز کارشناسان اقتصادی هستند و با توجه به این نشانه ها می‌توان گفت که پوتین به دنبال آن است که در راستای توجه به خواسته های عمومی در این کشور ،مشکلات اقتصادی در روسیه را کاهش دهد. به نظر من تمام این تغییرات در اینجا به این وابسته است که تیمی جدیدی که در آینده تشکیل شده بتواند  وظیفه اصلی مقابله با تحریم های غرب را با موفقیت به اجراء گذارد. چون این تحریم ها روی اقتصاد روسیه فشار آورده است و تاثیراتش را مردم روسیه به طور محسوس درک می کنند. بنابراین وظیفه اصلی دولت جدید روسیه مقابله با تحریم های غرب  و بهبود وضعیت اقتصادی روسیه است.

درحال حاضرمشکلات نظامی روسیه در سوریه کمتر شده و به همین دلیل دنبال سرمایه گذاری و تعامل بیشتر با آلمان و فرانسه است که راه اندازی خط لوله گاز به آلمان و صادراتش به آنجا علی رغم مخالفت های آمریکا بسیار برای روسیه مهم و تاثیر گذار است. همچنین همکاری هایش با ترکیه برای صادرات گاز جنوب و همکاری ها با اوکراین هم موضوع آینده  پوتین و دولت جدید روسیه است.

بنابر این ما طی ماه های آینده و با روی کار آمدن یک نخست وزیر جدید شاهد یک روند تازه در روسیه برای مقابله با تحریم ها و بهبود وضعیت اقتصادی روسیه خواهیم بود. هرچند که تصمیم گیرنده نهایی پوتین است.

روسیه به کدام سمت می رود؟

روسیه در حال حرکت به سمتی است که قدرت بین المللی خودش را تثبیت کند و مشکلات داخلی خودش را حل کند و حضور منطقه ای خودش در خاورمیانه را افزایش دهد.

اشاره کردید به تحریم ها و مقابله با اروپا، در این رابطه جانسون نخست وزیر انگلیس هم به پوتین پیام داده بود که تا وقتی شرایط را عوض نکردی دنبال تغییر در روابط بین دو کشور نباش و در مقابل فرانسه نیز گفته است باید رابطه با روسیه از سر گرفته شود و این رابطه حفظ شود. ظاهرا یک نوع دو دستگی در اروپا درباره روسیه رخ داده است. حتی برخی نیز پیشنهاد داده اند که روسیه مانند سابق در نشست امنیتی ناتو شرکت کند. کما اینکه دیدار اخیر پوتین و مرکل بسیار مورد توجه رسانه ها قرار گرفت.

جانسون نخست وزیر انگلیس  بخاطر شرایط و موقعیت داخلی خودش گفته است به این دلیل که رابطه بین روسیه و انگلیس بسیار خراب است ولی انگلیس که خودش در حال خروج از اتحادیه اروپا است، نمی تواند نظارتی روی فرانسوی ها و آلمانی ها داشته باشد. این دو کشور هنوز ملاحظه کریمه را می کنند و تا زمانی که آنها اعتراض دارند به اینکه کریمه به روسیه ملحق شده است و هیچگاه ضمیمه شدن کریمه به خاک روسیه را به رسمیت نشناسند، همچنان روی اوکراین و تحولاتش اعتراض دارند اما به این معنا نیست که کارشان را رها می کنند چون در حالا حاضر به نفع آلمان و فرانسه است که به کار خودشان ادامه دهند بنابراین فکرمی کنم آینده مناسبات فرانسه و آلمان با روسیه به سمت بهبود می رود اما کار با انگلیسی ها برای دولت جدید روسیه دشوار خواهد بود.

یک اتفاقی که بعد از شهادت سردار سلیمانی پیش آمد این بود که فردای آن روز پوتین شخصا رفت روسیه و این موضوع برای رسانه ها خیلی جالب توجه بود چون پوتین آدمی نیست که شخصا جایی برود و اگر یک اتفاق مهمی بیفتد یا بحث قراردادهای کلان اقتصادی و امنیتی باشد، این کار را انجام می دهد. اینکه پوتین به سوریه رفته و شخصا با بشار اسد دیدن کرده یک مقدار شک برانگیز بود مخصوصا برای رسانه ها شما چه فکری درباره این موضوع می کنید؟

من فکر می کنم که شک بی موردی است چون رفتن پوتین از مدتها قبل برنامه ریزی شده بود و ربطی به شهادت سرادار سلیمانی نداشت. نمی خواهم بی مورد از روسیه دفاع کنم اما یک عده هدفشان این است که دائما در روابط ایران و روسیه مشکل ایجاد کنند و به همین سبب این حرف ها را می زنند. رفتن پوتین به سوریه از مدتها پیش برنامه ریزی شده بود. چه سردار سلیمانی شهید می شد چه نمی شد این سفر شکل می گرفت چون این تصمیم یک شبه نبود. پوتین قصد داشت به سوریه برود تا درباره روابط دو جانبه خودشان صحبت کند.

دولت روسیه آنجا کار کرده است که متحد خودش در دمشق به قدرت برسد و در قدرت بماند بنابراین قصد دارد بهره برداری اش را برای آینده انجام دهد و این سفرها جهت بهره بهرداری از آینده سوریه است و در نهایت اینکه به نظر من شهادت سردار سلیمانی روی این موضوع تاثیر ندارد.

با تغییراتی که پوتین انجام داده و اتفاقاتی مانند جنگ اقتصادی چین و امریکا و شاهراه هایی که در شرق آسیا توسط چین ایجاد شده است، آیا ایران می تواند همکاری مشترکی با روسیه و چین  داشته باشد؟ برخی از ناظران بین الملل معتقدند که اگر این دو کشور را وارد بازی خودمان کنیم ،می توانیم مانند بلوک شرق سابق جلوی یک جانبه گرایی آمریکا را بگیریم و راهش هم این است که ابتدا جلوی نفوذ را ببندیم.

این تئوری از اساس و بنیاد دچار مشکل است و شبهات زیادی برای آن مترتب است اولین شبه آن این است که چین و روسیه در تقابل با آمریکا نیستند بلکه در تعامل با یکدیگرند و مقدار زیادی از سرمایه گذاری آمریکایی در چین و سرمایه گذاری چینی در آمریکا وجود داد که این رقم چیزی حدود 2هزار میلیار دلار به بالا است.

روسیه هم به هیچ وجه به دنبال تقابل با آمریکا نیست بلکه دنبال تعامل است اما مخالف یک جانبه گرایی آمریکا در صحنه بین المللی است و این به معنای تقابل نیست. بلکه حرف روسیه این است که به دنبال آن است که آمریکا نتواند همه چیز را یک جانبه برای خودش  بردارد بدون آنکه سایر قدرتهای جهان از جمله روسیه را با خود شریک سازد. بر این اساس روسیه به منظور مقابله با یکجانبه گرایی آمریکایی ، رقابت می کند و برای آنکه در این رقابت عقب نماند با ایران، چین، هند و یا هر کشوری که بتواند همکاری می کند. این همکاری شکل های متعددی دارد گاهی هم حتی وارد معامله و تعامل با آمریکا در یک موضوع خاص می شود. اما در مجموع حاضر به جنگیدن در مقابل آمریکا نیست. خلاصه آنکه روسیه مانند شوری نیست، شوروی در یک جنگ سرد در تقابل با آمریکا بود.

اما در مورد اتحاد استراتژیک بین روسیه و چین و ایران  اولین اشکال این است که دو عضو اصلی آن یعنی روسیه و چین دنبال تقابل نیستند دنبال تعاملند و تا زمانی که ایران با آنها علیه یک جانبه گرایی آمریکا همکاری می کند با او هستند اما اگر ایران بخواهد مقابله کند و بجنگد اصلا وارد این مسئله نمی شوند و خودشان را کنار می کشند.

همانطور که توضیح دادم میلیاردها دلار توسط آمریکایی ها در چین سرمایه گذاری شده و شرکت های بزرگ آمریکایی در چین در حال فعالیتند بنابراین اصلا دنبال جنگیدن با آمریکایی ها نیستند بلکه جنگشان جنگ اقتصادی و رقابت بر سر منافع بیشتر بدون جنگ است.

نکته دوم اینکه؛ هر نوع اتحادی مانند زمان اتحاد جماهیر شوروی یک قطب داشت و چند کشور دورش بودند. مثلا شوروی و بلوک شرق اما ما در حال حاضر دو قطب داریم یکی چین و یکی هم روسیه ضمن اینکه آنها خودشان دنبال قطب بندی هم نیستند بلکه معتقدند دنبال چندجانبه گرایی هستند یعنی می گویند ما دنبال یک قطبی و دو قطبی و چند قطبی نیستیم. دنبال این هستیم که منظومه های مختلف در کنار هم بایکدیگر رقابت کنند و باهم کارکنند. یعنی مثلا کشوری مثل  روسیه که این رویه را پیش گرفته هم با ناتو رقابت می کرد و هم در پروژه همکاری با ناتو شرکت می کرد، چینی ها نیز همینطور دنبال این هستند هم رقابت کنند هم مشارکت این کارها را می کنند اما بایکدیگر جنگ نمی کنند.

در این نظام منظومه ای  هیچ تعارضی ندارد که یک کشور در چند اتحادیه کار کند و آن اتحادیه ها هم ممکن است باهم در تعارض باشند و منافعشان یکسان نباشد .چرا که بعد از فروپاشی شوروی دنیای امروز چند قطبی یا حتی بی قطبی شکل بندی شده است.

در تشریح نظام بین الملل یک عده نظریه پرداز  می گویند جهان کنونی  تک قطبی است  که این نظر را روس ها و چینی ها رد می کنند. یک عده کارشناس دیگر می گویند جهان در حال گذار به نظام چند قطبی است . این نظر را هم روسیه و چین  رد می کنند و یک عده هم مانند ریچارد هاس رئیس شورای روابط خارجی آمریکا می گوید دنیا به سوی بی قطبی پیش می رود. و اصلا قطب نداریم.

آنچه که اکثرا برآن اتفاق نظر دارند  دنیایی است که در حال حاضر از  منظومه های مختلف قدرت تشکیل شده که باهم و در کنار هم کار می کنند تا منافع مشترک به دست بیاورند. ازجمله روسیه اتحادیه اوراسیا را به لحاظ اقتصادی و شانگهای را به صورت اقتصادی و سازمان امنیت دسته جمعی را بهلحاظ امنیتی تشکیل داده است.

از یک طرف هم بیریکس وجود دارد یعنی ؛ روسیه، چین، هند، آفریقای جنوبی و برزیل با یکدیگر یک اتحادیه تشکیل دادند و از لحاظ اقتصادی با یکدیگر همکاری می کنند و این همکاری هایشان در تعارض با آمریکا نیست.

نکته سوم در مورد اتحاد استراتژیک بین روسیه و چین و ایران این است که ما باید این را بدانیم این اتحادمی تواند بر اساس منافع متقابلا سودمند شکل بگیرد اما نمی تواند علیه آمریکا شکل باشد. این اتحاد تنها می تواند موجب بالا رفتن همکاری های دوجانبه، سه جانبه و یا حتی چند جانبه بشود.

یعنی اگر در آینده کشورهای هند، پاکستان و دیگر کشورهای شرق دور بخواهند بپیوندند یک همکاری چند جانبه شکل میگیرد. که به نفع همه است. البته این شانگهای جدید نخواهد بود .

 از یک جهت می گفتند که ایران تا به حال متحد استراتژیک نداشته است و این رزمایشی که ششم دی ماه 1398  انجام شد یک رزمایش بی سابقه در تاریخ 40ساله جمهوری اسلامی بود. به همین دلیل برخی تحلیلگران می گویند باتوجه به همین موضوع ایران وارد یک اتحاد استراتژیک شده است می توان با اتکا به همین یک رزمایش نام این را اتحاد استراتژیک گذاشت؟

شما دقت کنید که کشورها زمانی که به سطح بالای همکاری می رسند که همکاری نظامی با هم برقرار کنند. یعنی در ابتدا با یک همکاری سیاسی ساده شروع می کنند و یکدیگر را به رسمیت می شناسند بعد این همکاری را در  توسعه اقتصادی گسترش می دهد، بعد در توسعه فرهنگی و درنهایت اگر به بالاترین سطح همکاری رسیدند می شود همکاری نظامی یا امنیتی و زمانی که این همکاری های امنیتی خیلی با هم همگن شوند یک رزمایش برگزار می کنند. اما برگزاری یک رزمایش نظامی با اینکه نشان دهنده سطح بالای همکاری بین کشورهای برگزار کننده است اما به تنهایی به معنای همکاری استراتژیک نیست.

یعنی  به نظر شما اتحاد استراتژیک  بین ایران و روسیه افتاده است؟

اتحاد استراتژک زمانی بین دو یا چند کشور زمانی بوجود می آید که آن کشورها در کلیه سطوح سیاسی ، امنیتی ، نطامی ، اقتصادی ، فرهنگی به عالی ترین سطح همکاری رسیده باشند.  در مورد روابط ایران و روسیه باید گفت در چند سال اخیر شاهد جهش بالایی بودیم اما اگر واقع بین باشیم  ما تنها دو میلیارد دلار با روسیه مبادلات اقتصادی داریم، با دو میلیارد دلار که نمی توان اتحاد استراتژیک برقرار کرد این سطح پایین روابط اقتصادی، اتحاد استراتژیک تعریف نمی شود. باید گفت در حال حرکت به این سمت هستیم . بنابراین زمانی که می گوییم اتحاد استراتژیک باید به مجموعه تعریفی از سطح همکاری اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، نظامی و علمی در سطوح مختلف رسیده باشیم بعد بگوییم اتحاد استراتژیک را با روسیه برقرار کرده ایم.

من راهبرد را فقط در قدرت نظامی - سیاسی می بینم؛ آیا این دیدگاه درست است؟

به دلیل اینکه آنها هم قدرت را فقط در قدرت نظامی می بینند در حالی که امروز قدرت نظامی جایگاه مهمی دارد، اما قدرت تولید علم، قدرت فرهنگ و نفوذش و قدرت اقتصاد بسیار مهم است. یعنی اینکه شما چقدر از تولید اقتصادی دنیا را در اختیار دارید چقدر از تولید علم و فرهنگ دنیا را در کنترل خود دارید بسیار مهم است. بنابراین جایگاه کشور در تجارت بین الملل، در تولید کالا در جهان، جایگاه کشور در تولید علم، جایگاه نظامی و جایگاه نفوذ فرهنگ بسیار مهم است. یعنی همه این پارامترها را باید باهم درنظر گرفت.