زیباتر از هر تابلویی!

اگر گالری های نقاشی گران قیمت و مشهور دنیا را داشته باشید، قطعا بارها با آثاری رو به رو شده اید که شبیه نقاشی یک کودک خردسال بوده اند. این موضوع را یکی از محققین دانشگاه هنر (فیلادلفیا) در بازدید از موزه هنر مدرن تشریح کرده است. وی به صراحت می گوید که برخی آثار هنری میلیون دلاری نیز درست مانند نقاشی های کودکی 4 ساله هستند.

اما اکثرا والدین و اطرافیان توجه خاصی به آنها از خود نشان نمی دهند!

نگاهی علمی به نقاشی های کودکانه که اغلب نادیده گرفته می شوند

دکتر Giamarie Daino روانشناس و متخصص بازی درمانی که مطالعات متعددی در این زمینه داشته، توضیحات جالبی در خصوص معانی نقاشی های کودکانه ارائه داده است: یک کودک خردسال 4 یا 5 ساله را در نظر بگیرید. وی در این سن قادر نیست آنچه را که احساس و یا تصور می کند به طور دقیق و کامل بازگو سازد. از طرفی بچه ها در نخستین گام های ارتباطی خود با جهان، از نمادگرایی بهره می برند و به صورت ناخودآگاه در این مسیر قدم بر می دارند. آنها با استفاده از نمادهایی که در گوشه و کنار محیط اطراف وجود دارد، عناصر طبیعی را شناساسی می کنند و عواطف درونی خود را با تکیه بر ابزارهای هنری همچون نقاشی انتقال می دهند.

نماد سازی به وسیله کودکان واقعیتی اساسی به شمار می رود که توسط انجمن روانشناسی آمریکا نیز به تایید رسیده است. دکتر جوزف دی لئو یکی از پیشگامان تفسیر درمانی از نقاشی های کودکان، از موضوعی عجیب و غریب صحبت به میان آورده است: مهم نیست که یک کودک در کدامین نقطه از این کره خاکی متولد شده، زندگی کرده و حتی از چه فرهنگی باشد، باز هم اولین نقاشی وی شکلی مشابه دایره (نماد صورت) خواهد بود. چنین انتخابی به این دلیل است که چهره، مرکز احساسات، توجه و ارتباطات برای یک بچه کم سن و سال محسوب می شود.

با افزایش سن و رسیدن به 4 سالگی، کودک شروع به افزودن اندام ها و تکمیل دایره مذکور می کند که اصطلاحا در دانش روانشناسی به این شکل "بچه ‌قورباغه" گفته می شود. به عقیده دی لئو، کودکان اکثرا در نقاشی های خود پیرو سبک هنری اکسپرسیونیسم یا بیان گرایی هستند. آنچه که یک کودک به روی کاغذ می آورد، عمدتا "واقعیت درونی" وی است. 

 به گفته روانشناسان و با استناد به مطالعه ای که توسط مرکز ملی اطلاعات زیست‌فناوری به چاپ رسیده است، کودکان اغلب در نقاشی هایشان از رنگ های روشن مانند آبی، زرد و سبز استفاده می کنند که نشانگر حالتی از آرامش عاطفی است. همچنین در بسیاری از آثار کودکانه فردی دیده می شود که هر بخش بدنش یک رنگ است و با دست هایی گشوده به شما نگاه می کند. این وضعیت فیزیکی بر احساس صمیمیت، نزدیکی و مهربانی دلالت دارد. برای مثال تصویر زیر نمونه کاملی از یک نقاشی کودکانه با عناصر احساسی مختلف و متضاد به شمار می رود:

هرچند رنگ های شاد، دستان باز و خطوط پر رنگ همگی به صورت علائمی مثبت تعریف می شوند، اما جزئیات دیگری نیز وجود دارد که چندان مثبت نخواهند بود. به عنوان نمونه طبق یافته های دکتر Giamarie Daino، نقطه های قرمز روی صورت نقاشی فوق می توانند حاکی از اضطراب درونی و فقدان استقلال باشند. شاید در نگاه اول نمونه فوق را یک نقاشی زیبا و با حال و هوای کودکانه در نظر بگیرید اما دکتر Daino تفسیر خود از آن را بدین ترتیب تکمیل می کند: من معتقدم که این نقاشی بیشتر نشانگر کودکی با شرایط روحی ناپایدار است که در مورد توانایی های خود اطمینان خاطر ندارد و گاه گرفتار واکنش های اضطرابی می شود.

جالب تر از همه آن که پس از صحبت با خانواده کودکی که این نقاشی را کشیده بود، صحت پریشانی های روحی اخیر وی به تایید رسید. آنها اشاره کردند که فرزندشان مدتی است دچار اضطراب مزمن شده است. گفتنی است که طبق گفته های این کودک 4 ساله، نقاشی مربوط به مادر وی بوده است. نکته دیگری که از نظر دانش روانشناسی در این نقاشی به چشم می خورد، عدم تمایز اجزای چهره از یکدیگر است. این مسئله می تواند نشان دهنده اتصال قوی هویت کودک با مادر و عدم آمادگی وی برای توسعه هویت فردی مستقل خود باشد.

پدر کودک خالق اثر فوق در گفت و گو با دکتر Daino می گوید: من و مادر وی هر دو عادت کرده ایم که حین مشاجرات معمول زندگی زناشویی خود فریاد بزنیم. احساس می کنم که طبق گفته شما، انتخاب رنگ قرمز برای اجزای صورت توسط فرزندمان نیز به همین دلیل باشد. گویا او قصد داشته از این طریق عصبانیت خود را از وضعیت کنونی ابراز کند. کودک به گونه ای با نماد سازی خشم و ناخوشی از مادرش را ابراز کرده و از طرفی او را همانگونه که هست دوست دارد.

البته محققین دانشگاه کالیفرنیا، لس آنجلس معروف به یو سی ال ای بر اساس یافته های خود به این نتیجه رسیده اند که یک نقاشی به تنهایی نمی تواند در قالب ابزار تشخیصی دقیقی وارد عمل شود و ممکن است فقط مربوط به احوالات درونی کودک در همان لحظه باشد. هرچند نقاشی های کودکانه با بینشی منحصر به فرد همراه هستند، اما بدون ارزیابی های رفتاری چیزی بیشتر از یک معما نخواهند بود.

حال چه زمانی باید نگران فرزند خود با توجه به نقاشی های وی باشیم؟ پاسخ این است: اگر تغییرات ناگهانی در رفتار و یا افت عملکرد وی در محیط مدرسه مشاهده شود.

کلام آخر

مشغله های زندگی امروزی، چالش های فرزند پروری، خستگی های ممتد و روزمرگی ها همگی از جمله عواملی هستند که باعث می شوند از نقاشی های رنگارنگ فرزندانمان روی دیوار، یخچال و یا میز کار خود به سادگی عبور کنیم. این در حالی است که هر خطی روی کاغذ حاوی معانی مهم و اغلب پیچیده ای خواهد بود که می تواند در کنار سایر عوامل رفتاری، نشانگر پیامی ویژه و یا حتی آزردگی های روحی- روانی کودک باشد. اکنون زمان آن رسیده است که از دریچه ای دیگر به این آثار هنری کودکانه نگاه شود و با یاری جستن از منابع علمی تایید کننده معانی نقاشی های کودکان، در صورت لزوم به فرزندان خود کمک کنیم.

نصب نقاشی های کودکان در خانه، می تواند به آنها احساس ارزشمندی بدهد. این کار ساده و تقریباً بی هزینه را انجام دهید.