تاثیر یارانه بر معیشت مردم | حذف ارز ۴۲۰۰, خوب یا بد؟

اصلاح یارانه‌هایا مردمی کردن آن، طرحی است که از اواسط اردیبهشت ‌ماه پس از سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی در برنامه زنده تلویزیونی آغاز شد.

براساس آن به سه دهک‌ اول ۴۰۰ هزار تومان و به دهک‌های چهارم تا نهم ۳۰۰ هزار تومان تعلق می‌گرفت و دهک دهم هم از دریافت آن بی‌بهره می‌ماند.

رئیسی در این برنامه تلویزیونی عنوان کرد در گذشته ارز به واردکننده داده می‌شد که مشکل‌آفرین بود؛ اما اکنون به مصرف‌کننده پرداخت می‌شود. وی گفته بود: یارانه‌ها در گذشته به حلقه اول داده می‌شد اما اکنون به حلقه آخر، که مردم خودشان تصمیم بگیرند. 

وزیر اقتصاد هم از بسته «هوشمندسازی یارانه‌ها» به عنوان یکی دیگر از اقدام‌های مهم دولت نام برده و گفته بود: تکلیف بودجه ۱۴۰۱ در مورد ارز ترجیحی مشخص است. در تشبیهی دقیق ما در دولت به دنبال آنیم که مزرعه اقتصاد ایران را به جای آبیاری غرقابی، هوشمندانه و هدفمند آبیاری کنیم و یارانه‌ها واقعاً موجب حفظ پرداخت از جیب اقشار هدف شود. از سوی دیگر به گفته معاون وزیر اقتصاد «آنچه دولت در قانون بودجه توسط مجلس مکلف به انجام شده، پرداخت یارانه‌ها از طریق کالابرگ الکترونیکی است. انجام این کار مستلزم زیرساخت‌های لازم در کل کشور بوده و عملاً انجام فوری آن میسر نبود، در نتیجه تصمیم گرفته شد طی دو ماه نخست سال، پرداخت نقدی صورت بگیرد و به‌محض اینکه زیرساخت‌های لازم آماده شد و سایر ملاحظاتی که می‌تواند موردتوجه قرار گیرد، تصمیم دربارۀ تداوم این شیوه یا اختصاص کالابرگ الکترونیکی اتخاذ خواهد شد».

این طرح موافقان و مخالفانی دارد که هر کدام از دید خود اقدام به ‌نقد برنامه و یا تعریف از آن کردند. قدس آنلاین از ۱۰ تحلیلگر مسائل اقتصادی، نظرشان را جویا شده که در گزارش پیش رو آن را می‌خوانید.

فرشاد پرویزیان، عضو انجمن اقتصاددانان ایران: 

افزایش تولید راه ‌حل اساسی کاهش التهاب در اقتصاد

هوشمندسازی یارانه‌ها یعنی هر پرداخت انتقالی هدفمند به گروه مخاطب اصابت کند. زمانی هوشمندسازی یارانه‌ها محقق می‌شود که دهک‌های مورد نظر شناسایی و یارانه هم به همان دهک برای خرید کالایی خاص پرداخت شود. زیرساخت‌ها برای تحقق هوشمندسازی به دو بخش نرم‌افزاری و سخت‌افزاری تقسیم می‌شود که در بخش نرم‌افزاری، زیرساخت در شهر فراهم است. حتی اگر یارانه کاملاً هوشمند و هدفمند شود باز هم شاهد التهاب در بازار خواهیم بود و تورم انتظاری رقم می‌خورد. راه‌حل نبود این تورم انتظاری، در پیش گرفتن سیاست‌های ضدتورمی و افزایش تولید است.

ابوالحسن معصومی، کارشناس اقتصادی: 

بسترهای لازم برای هوشمندسازی  فراهم نیست

دولت تلاش دارد همزمان با آزادسازی ارز ۴۲۰۰ دهک‌های پایین جامعه آسیب کمتری بخورند. شفاف‌سازی و آزادسازی قیمت‌ها باید رخ دهد اما آینده خوبی را برای این طرح پیش‌بینی نمی‌کنم؛ چراکه بسترها فراهم نیست. وزیر اقتصاد هم اعلام کرده بود تا زمانی که زیرساخت فراهم نشود، یارانه نقدی ادامه خواهد داشت. از سال ۶۹ که با سازوکار کالاهای یارانه‌ای برای بیش از ۱۵۰ محصول مواجه بودیم و دولت‌ها از راه‌های مختلف این سیاست را دنبال می‌کردند، شاهد نتیجه مثبتی برای قشر ضعیف جامعه نبودیم. دولت اگر بخواهد ۹ دهک را مورد حمایت قرار بدهد، عملاً شدنی نیست.

علی چشمی، استاد اقتصاد:

دولت ناگزیر به ساماندهی است اما شرایط  مهیا نیست

هر گونه تغییر در یارانه‌ها، سفره مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با توجه به محدودیت بودجه‌ای که وجود دارد، دولت ناگزیر به ساماندهی یارانه کالاهای اساسی مثل نان است؛ این نوع یارانه که در کشورهای مختلف هم رایج است، با هدف رساندن کالا با قیمت ارزان به مردم است؛ اما پرسش اساسی زمان اجرای چنین طرحی است، به دلیل شرایط تورمی که در کشور حاکم است، شرایط برای این امر مهیا نیست. دستکاری قیمت‌های کالاهای اساسی تحت هر عنوانی همانند هوشمندسازی یارانه‌ها، موضوع حساسی است. تا اوضاع اقتصادی از طریق برجام بهبود نیافته، نباید چنین کاری کرد.

جعفر قادری، نماینده مجلس: 

کلیت کار مورد تأیید مجلس است

کلیت کار مورد تأیید مجلس است اما شاید در اجرا توسط دولت، اشکالات و انتقاداتی باشد و انتقاد مجلس هم به شیوه کار است. در بحث نان حدود ۸۰ هزار میلیارد تومان منابع برای دولت پیش‌بینی کرده‌ایم. در بحث نان، قاچاق خیلی مطرح نیست، بلکه اسراف و مصرف بیش‌ از حد نان مطرح است. 

ما آرد را با نرخ یارانه‌ای برای خرید نان در اختیار مردم می‌گذاریم اما صرف صادرات ماکارونی و بیسکویت می‌شود. این در واقع نوعی رانت به صادرکننده است. 

یارانه برای گندم و دارو پرداخت نمی‌شود، چون ارز ۴۲۰۰ برای این کالاها حذف نمی‌شود، فقط سازوکار پرداخت آن متفاوت خواهد بود.

علینقی مشایخی، کارشناس اقتصادی:

به ‌جای یارانه، قاچاق را حذف کنیم و تولید را افزایش دهیم

مصطفی صفاری، کارشناس بازار بورس:

جراحی اقتصادی شاخص را مثبت می‌کند

سیاست‌های تحول اقتصادی شامل اصلاح هدفمندی یارانه، نظام مالیاتی، نظام بانکی، نظام گمرکی و مبارزه با قاچاق، نظام توزیع و حذف دلال‌ها، قانون کار و اصلاح نظام ارزی است. اصلاح یارانه‌ها به شرکت‌های داخل بورس کمک می‌کند و شکوفایی آنان را در پی دارد. بورس ایران معمولاً ۱۸ ماه در رکود و همین مدت در حالت رونق است که از ۱۰ مرداد ۹۹ تا اسفند ۱۴۰۰ در حالت رکود و از اسفند ۱۴۰۰ تاکنون شاهد مثبت بودن شاخص آن هستیم. پیش‌بینی من این است که ۱۸ ماه رونق را شاهد باشیم، البته افت‌ و خیزهایی خواهد داشت اما جهت بازار مثبت است.

آلبرت بغزیان، اقتصاددان:

هوشمندسازی باید زودتر انجام می‌شد

هیچ شکی نیست که هوشمندسازی باید زودتر انجام می‌شد. زمانی که هدفمندسازی یارانه‌ها بود، باید روی رسیدن به جامعه هدف کار می‌شد. قرار بود افراد مستحق را شناسایی و بعد یارانه بدهیم و هم میزان یارانه را متناسب با نیاز افراد پرداخت کنیم اما این دو هدف محقق نشد. اکنون هم‌ چنین اهدافی باید محقق شود. از سوی دیگر باید سطح قیمت‌ها کنترل می‌شد تا شاهد اتفاق‌های اخیر نباشیم؛ بنابراین این التهاب‌ها در بازار قابل پیش‌بینی بود. باید پیش از انجام این کار تمهیدات مربوط انجام می‌شد تا برای تولیدکننده و عرضه‌کننده بلاتکلیفی و در نهایت احتکار به وجود نیاید و در نهایت شاهد نارضایتی نباشیم.

ابراهیم بهادرانی، کارشناس اقتصادی: 

دولت چاره‌ای جز اصلاح یارانه‌ها نداشت

روشی که پیشتر انتخاب ‌شده دارای معایب زیادی بود - وقتی قیمت کالا پیش از مصرف‌کننده پایین است موجب به هم ریختن بازار، با مشکل مواجه ‌شدن سرمایه‌گذاری و به وجود آمدن قاچاق کالا می‌شود؛ یعنی دولت یارانه را می‌داد اما به دست مصرف‌کننده نمی‌رسید. 

اکنون می‌خواهند این یارانه را مستقیم به مردم و مصرف‌کننده بدهند و بازار کار خودش را بکند. این روش اگر صحیح اجرا بشود، خیلی بهتر از یارانه غیرمستقیم است - تورمی که به ‌واسطه اصلاح یارانه‌ها به اقتصاد وارد می‌شود، قطعاً از تورم ناشی از کسری بودجه و رانت توزیع ارز ۴۲۰۰ کمتر است.

محمود جام‌ساز، کارشناس اقتصادی:

یارانه‌ها فقط بخشی از قدرت خرید را تأمین  می‌کند

در کشورهای پیشرفته، یارانه را به بخش‌های تولیدی می‌دهند اما در ایران در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌گیرد که نشان‌دهنده ناکارآمدی اقتصاد دولتی است. قدرت خرید مردم پایین است و قادر به خرید کالاهای معیشتی نیستند. اقتصاد هر چه قدر دولتی باشد، ناکارآمدتر می‌شود. تصور نمی‌کنم یارانه‌ها اصلاح شوند؛ چراکه دورنمای سیاست‌ها نشان می‌دهد تورم در حال افزایش است. حذف ارز ۴۲۰۰ افزایش شدید قیمت‌ها را به دنبال دارد. پرسش این است که دریافت این میزان یارانه، معاش مردم را تأمین می‌کند؟ یارانه‌های پرداختی در حال حاضر تنها بخشی از قدرت خرید مردم را جبران کرده است.

میثم هاشم‌خانی، تحلیلگر مسائل اقتصادی: 

ارز ترجیحی یکی از  بزرگ‌ترین پایه‌های فساد است

ارز ترجیحی یکی از بزرگ‌ترین پایه‌های فساد و ناکارآمدی در چند سال اخیر بوده است. رقمی که در این مدت در قالب ارز دولتی حیف و میل شد، بیش از ۲۵ برابر کل یارانه نقدی بود که سالانه در کشور پرداخت می‌شد. بحران ناشی از حمله روسیه به اوکراین که سبب افزایش قیمت جهانی برخی محصولات غذایی شد، پیچیدگی‌هایی ایجاد کرد که در نتیجه آن افرادی که به ارز دولتی دسترسی داشتند، می‌توانستند به منافع و رانت‌های بزرگی دست پیدا کنند؛ چون این افراد می‌توانستند کالاهایی که با ارز دولتی وارد می‌کنند را به قیمت خیلی بالاتر از قبل در کشورهای همسایه بفروشند.

محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران:

اتفاقی مثبت در راستای شفافیت شرکت‌های بورسی

قبال حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی نباید تفکیکی بین واردکننده، صادرکننده یا تولیدکنندگان بورسی و غیربورسی قائل شد؛ زیرا توزیع رانت نباید صورت گیرد بلکه همه باید در یک شرایط برابر فعالیت کنند و کسب سود با استفاده از رانت را نمی‌توان فعالیت اقتصادی نامید. فعالان اقتصادی که در چند سال گذشته به ارز ۴۲۰۰ تومانی دسترسی داشتند و با کمک این منابع اقدام به تولید کالا و فروش با نرخ رها شده می‌کردند از رانت ویژه‌ای برخوردار بودند؛ بنابراین از بین رفتن رانت‌ها از طریق حذف این ارز را می‌توان به‌ عنوان اتفاقی بسیار مثبت در راستای شفافیت فعالیت شرکت‌های بورسی در نظر گرفت.