«نفخ معده از شایع‌ترین مشکلات گوارشی است که البته چون بسیاری از بیماران از علائم و علل بروز آن بی‌خبر هستند، دیر متوجه بیماری‌شان شده و گاهی سختی‌های زیادی را متحمل می‌شوند اما برای این که بدانیم چرا و چه کسانی بیشتر نفخ می‌کنند و از دیدگاه طب سنتی چه راهکارها و تدابیر درمانی برای آن وجود دارد با دکتر فاطمه تویسرکانی، پزشک متخصص طب سنتی گفت‌وگو کرده‌ایم.
در طب رایج تعریف واحدی برای تشخیص نفخ وجود ندارد اما معیارهایی نظیر احساس نفخ یا اتساع قابل مشاهده به صورت عودکننده حداقل سه روز در ماه، در سه ماه اخیر در نظر گرفته می‌شود.
گاهی چون علت بروز سوء هاضمه، سندرم روده تحریک‌پذیر یا سایر اختلالات عملکردی گوارشی تشخیص داده نمی‌شود آن را به نفخ نسبت می‌دهند اما در طب سنتی، نفخ معده به منزله احساس ورم و بادکردن معده در نظر گرفته می‌شود که این حالت همراه با بروز بیماری‌هایی مثل یبوست، ضعف هضم، سوء هاضمه و احساس سنگینی در شکم است.
علت نفخ چیست؟
از دیدگاه طب سنتی عللی مانند ضعف و بیماری‌های مربوط به معده یا مصرف خوراکی‌های نامناسب و سبک ناصحیح غذاخوردن می‌تواند از جمله علل بروز نفخ باشد. به عنوان مثال براثر سردی معده، فرد هر غذایی را که بخورد دچار نفخ می‌شود. به این دلیل که از منظر طب سنتی، معده گرمای مورد نیاز را برای هضم ندارد و نمی‌تواند رطوبت را به صورت کامل گوارش کند و در نتیجه بخارها تحلیل نمی‌رود و سبب ورم و بادکردن معده می‌شود. همچنین به دلیل تجمع اخلاطی مانند بلغم، سودا یا صفرا نیز نفخ ایجاد می‌شود و وقتی حرارت بر این اخلاط اثر می‌کند آنها را به ریح یا باد تبدیل می‌کند. در مورد نفخ‌هایی که مربوط به ضعف معده یا تجمع مواد نابه‌جا هستند توصیه عمومی و همگانی برای درمان وجود ندارد و در این نوع از نفخ معده، فقط با پرسش از بیمار و معاینه می‌توان به تشخیص بیماری و درمان مناسب رسید. دانستن زمان نفخ، دوام نفخ، علائم همراه با نفخ و عوامل کاهنده یا افزاینده نفخ برای پزشک بسیار مهم است و او را در تشخیص و درمان کمک می‌کند.
خصومت غذاهای نفاخ
غذاهایی وجود دارد که به سبب داشتن خصوصیاتی باعث نفخ معده می‌شود. اغلب میوه‌ها و سبزی‌های تازه به خصوص کدو و خیار و همچنین ماست و لبنیات به علت رطوبت زیاد و غذاهایی مانند عدس، لوبیا، باقلا، نخود و سایر حبوبات که ذاتا نفاخند اما غذاهایی هم هستند که به سبب غلیظ و دیرهضم‌بودن سبب نفخ می‌شوند. مثل غذاهای مانده، قارچ، ماکارونی، لازانیا و گوشت گاو و گوساله که هر چه این غذاها بیشتر از مقدار لازم خورده شوند، نفخ و علائم بیشتری را ایجاد می‌کنند.
جالب است بدانید نحوه تغذیه از شایع‌ترین علل ایجاد نفخ و در عین حال قابل درمان‌ترین بخش این بیماری هستند. پس این موارد را رعایت کنید: غذا را بیش از حد توان هضم و گنجایش معده نخورید. تا وقتی هنوز غذای قبلی هضم نشده، غذای جدید یا سالاد، دسر، میوه و هر نوع خوردنی یا نوشیدنی دیگر استفاده نکنید. از نوشیدن آب و مایعات به‌ویژه نوشیدنی‌های گازدار همراه با غذا پرهیز کنید. غذا را خوب بجوید. بعد از خوردن غذا از انجام حرکات سنگین بدنی بپرهیزید و هرگز در شرایط پرتنش یا جلوی تلویزیون یا رایانه غذا نخورید. اگر نفخ فقط به دلیل نوع و شیوه غذاخوردن باشد، اغلب با اصلاح ماده غذایی و آداب سبک تغذیه برطرف می‌شود.
نفخ در افراد مسن بیشتر از جوانان دیده می‌شود. اطبای سنتی بر این عقیده‌اند که با بالارفتن سن، مزاج افراد رو به سردی می‌رود و علت بروز نفخ در سالمندان را به سردتربودن مزاج آنان نسبت داده‌اند. همچنین افرادی که اختلالات گوارشی مثل یبوست و سندرم روده تحریک‌پذیر دارند یا در برخی بیماری‌های مزمن مثل سلیاک و دیابت به دلیل درگیری اعصاب جدار معده، نفخ بیشتر دیده می‌شود.
راهکارهایی برای پیشگیری از نفخ شکم
اگر آداب تغذیه اصلاح شود، درمان دارویی موفق خواهد بود. در غیر این صورت داروی گیاهی و شیمیایی تأثیر لازم را نخواهد داشت یا اثر آن مقطعی و زودگذر خواهد بود. برای از بین بردن نفخ شکم در طب سنتی این نکات را مد نظر قرار دهید:
کم‌کردن مقدار غذای مصرفی در هر وعده غذایی
پرهیز از خوردن چند نوع غذا با هم
مصرف مقدار بسیار کم‌نمک قبل و بعد از غذا
قبل از گرسنگی، غذا مصرف نکنید و قبل از این که کامل سیر شوید، دست از غذا بکشید.
هر لقمه را حدود ۳۰ تا ۴۰ بار بجوید.
پرهیز از مصرف مایعات و میوه و ماست از نیم ساعت قبل تا دو ساعت بعد از غذا
پرهیز از مصرف هر نوع نوشیدنی همراه با غذا
استفاده از مواد غذایی یا ادویه بادشکن هنگام طبخ یا مصرف غذا مانند زیره، دارچین، نعنا، آویشن، تخم گشنیز، انیسون و ...
پرهیز از مصرف مواد غذایی خام مثل میوه و سالاد همراه با غذای پخته، البته مصرف زیتون و برخی از انواع سبزی خوردن برحسب مزاج معده فرد مجاز است.
افرادی که مشکل نفخ دارند باید قبل از مصرف حبوبات آنها را حدود ۲۴ ساعت و حتی بیشتر با آب ولرم خیس کنند. حتی بهتر است هر چند ساعت یکبار آب ظرف حاوی حبوبات را دور بریزند. در صورت گرم‌بودن بیش از حد محیط، حبوبات خیسانده در یخچال نگهداری شود.
استفاده از غذاهای سبک و زودهضم مثل ماش پلو، استامبولی، ته‌چین‌ها و غذاهایی که مواد با هم در یک قابلمه دم می‌کشند، مثل گوشت مرغ یا گوسفند پخته که لابه‌لای برنج دم بکشد. افزودن مقدار کمی زیره، زعفران یا شوید خشک هنگام دم‌کردن برنج توصیه می‌شود.
پرهیز از مصرف غذاهای تند، شور، ترش، پرادویه، چرب، سرخ‌کرده، قهوه، کاکائو، چای پررنگ، نوشابه گازدار، غذاهای خمیری، فست‌فود، آب یخ و غذاهای آماده و سنگین
رعایت حداقل دو ساعت فاصله خواب شب تا شام
ماساژ دورانی شکم با روغن‌زیتون، ۳۰مرتبه در جهت عقربه‌های ساعت
دیدگاه تان را بنویسید