واریانت پیچیده ویروس هندی

علیرضا ناجی، ویروس‌شناس، در یادداشتی در روزنامه جام جم نوشت: «همان‌ طور که از اسم ویروس هندی مشخص است، خاستگاه آن هندوستان است و سابقه‌اش به نوامبر ۲۰۲۰ برمی‌گردد؛ زمانی که اولین مورد از این نوع واریانت در هند شناسایی شد و امروز تقریبا بیش از ۷۰درصد ویروس‌هایی که در هندوستان پایش ژنتیک می‌شوند، مربوط به این نوع واریانت هستند. طبق آخرین اطلاعاتی که دارم، تا امروز ۲۱ کشور وجود این نوع واریانت را گزارش کرده‌اند و مساله‌ای که به نظر می‌آید این است که همچنان در حال گسترش است.

ما می‌دانیم در این واریانت، نزدیک به ۱۳جهش به وجود آمده که سه نوع از آنها، موتاسیون‌های بسیار مهمی هستند که هم در افزایش میزان انتقال ویروس موثر هستند و هم به نظر می‌رسد باعث شده ویروس بتواند تا حدودی از سیستم ایمنی بگریزد؛ چه ایمنی طبیعی و چه ایمنی حاصل‌شده از واکسن. البته اینها موتاسیون‌هایی هستند که پیش از این هم شناسایی شده و در ویروس‌های بریتانیایی، برزیلی، آفریقای جنوبی و آمریکایی دیده شده بودند اما تفاوت ویروس هندی با سایر ویروس‌های شناخته شده این است که تا به حال هر سه نوع از این موتاسیون‌ها کنار هم قرار نگرفته بودند؛ اتفاقی که امروز افتاده و دقیقا همین ویژگی است که آن را از سایر جهش‌ها متفاوت و البته کمی خطرناک‌تر کرده است.

اما ما از این ویروس چه انتظاری داریم و چقدر باید از این واریانت بترسیم؟ واقعیت این است با توجه به این‌ که این ویروس قدرت انتقال بالایی دارد و بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد از سیستم ایمنی هم گذر می‌کند، پس طبیعتا می‌تواند این نگرانی را در ما به وجود بیاورد که با واریانت پیچیده‌ای از ویروس روبه‌رو هستیم اما فعلا نمی‌توانیم نظری قطعی درباره شدت بیماری‌زایی‌اش بدهیم.  برای این‌ که بدانیم این واریانت تا چه اندازه بیماری‌زایی بیشتری دارد یا این‌ که آیا علائم بالینی متفاوتی ایجاد کرده است یا حتی نمای اپیدمیولوژیک ما را تغییر داده است یا خیر، به مدرک پزشکی احتیاج داریم؛ مدرکی که امروز وجود ندارد.

بدیهی است باید نتایج حاصل از پایش ژنتیک این ویروس و مشخصات بالینی را کنار هم قرار بدهیم تا به مدرکی موثق دست پیدا کنیم مبنی بر این که این واریانت هم بیماری‌زایی را افزایش می‌دهد و هم منجر به مرگ و میر بیشتری می‌شود؛ چیزی که فعلا درباره آن مطمئن نیستیم و نمی‌توانیم به طور قطعی راجع‌ به آن صحبت کنیم.

در این روزها تنها اطلاعاتی که داریم، روایت پزشکان محلی هند از حال نامساعد مبتلایان هندی است. اما باید توجه داشته باشیم طبیعتا با ویروسی روبه‌رو هستیم که راحت‌تر منتقل می‌شود و در بین خانواده‌ها می‌چرخد. پس به همان نسبت تعداد افرادی که آلوده می‌شوند بیشتر  و  به همان نسبت تعداد بستری‌ها افزایش می‌یابد و طبیعتا اعداد مرگ و میرها هم بالاتر می‌رود. پس صرف بالارفتن تعداد قربانیان، دلیلی بر افزایش شدت بیماری‌زایی نخواهد بود.

در نهایت هم مساله‌ای که در شرایط فعلی با آن روبه‌رو هستیم این است که شناسایی این ویروس در کشور تا حدودی با مشکل مواجه شده است؛ موضوعی که به امکانات و تکنولوژی‌هایی که در اختیار داریم برمی‌گردد و من از ابتدایی‌ترین روزهای همه‌گیری کرونا بر این موضوع تاکید داشته‌ام که باید بتوانیم از تهدید کووید برای گسترش پایگاه‌های علمی‌مان استفاده کنیم؛ فرصتی که باعث می‌شود بتوانیم بهداشت کشور را در موقعیت‌های شبیه این اپیدمی یا حتی سخت‌تر آماده کنیم. در واقع وزارت بهداشت باید به طور جدی به صرافت تقویت ساختار بیفتد تا توان مقابله با این بیماری و حتی بیماری‌هایی بسیار قوی‌تر از این را چه در بخش علمی آزمایشگاهی و چه در بخش بالینی و تجهیزات داشته باشد.»