کشور عزیز ما مملو از جشنواره‌های فرهنگی و مذهبی است که به‌صورت سالانه یا فصلی برگزار می‌شود. یکی از راه‌های شناخت فرهنگ ایرانیان در زمان‌های قدیم آشنایی با جشن ایرانیان باستان است که در آن زمان برگزار می‌شده است. جشن های ایران باستان بسیار است.
یکم خرداد/ اورمزد روز جشن «ارغاسوان/ اریجاسوان»، نام یکی از جشن‌های خوارزمی است که بیرونی نام شماری از آنها را همراه با جشن‌های سغدی در «آثارالباقیه» (فصل‌های دهم تا دوازدهم) آورده است. بی‌گمان هیچیک از هـر دو تلفظ یاد شده در نسخه‌های خطی آثارالباقیه درست نیستند و در مرور زمـان به دلیل نبود آشنایی کاتبان با نام‌های کهن، شکل صحیح خود را از دست داده‌اند. امروزه حتی تلفظ صحیح این نام‌ها نیز معمولاً امکان‌پذیر نیست، اما بیرونی معنای آنرا «نزدیک شدنِ گرما» می‌داند. به روایت آثارالباقیه این جشن در نخستین روز ماه «هروداد» که شکل خوارزمی «خرداد» است، همزمان با کاشت کنجد برگزار می‌شده است. او این جشن را به دورانی کهن منسوب می‌دارد.
امروزه همچنان کاشت کنجد، پنبه،کرچک و دیگر دانه‌های روغنی در استان‌های مرکزی ایـران و گاه همراه با مراسمی در «شصت بهار» انجام می‌شود.
ششم خرداد/ خردادروز جشن «خردادگان»، جشنی در ستایش و گرامیداشت «خرداد» (در اوستایی «هَـئورْوَتات»، در پهلوی «خُـردات») به معنای رسایی و کمال و بعدها نام یک از اَمْشاسْپَندان.
بیست‌ونهم خرداد/ مانتره سپند روز برابر با بیست‌وششم نَـوروز‌ماه طبری/ تبری و پنج روز مانده به سال نو طبری. این جشن را مردمان سوادکوهِ مازندران «عیدماه» می‌نامند و با آتش‌افروزی بر بلندی‌ها به شادی و بازی‌های گروهی می‌پردازند و گاه می‌کوشند تا جشن عروسی خود را در این هنگام برگزار کنند.
سی و یکم خرداد/ روز زیادی روز پایان سال در تقویم گاهَنباری و آخرین روز فصل بهار. در پایان این روز و آغاز تابستان خورشید به بالاترین جایگاه خود می‌رسد که نام «خرداد» به معنای رسایی و کمال به همین مناسبت به این ماه داده شده است.
به دلیل اینکه این زمان مصادف با جشن‌های آغاز سال نو در تقویم گاهنباری بوده است، همانند پایان دیگر فصل‌ها دارای جشن ویژه پایان فصل نمی‌باشد.بازمانده‌هایی از جشن‌های آغاز سال نو و آغاز تابستان هنوز در برخی آیین‌های ایرانی باقی مانده است (← جشن آغاز تابستان).
خرداد روز یا جشن خردادگان چیست؟
در گاه شماری ایران باستان، هر روز و هر ماه نام مختص خودش را داشته است. در این تقویم نام ماه‌ها به نام ایزدان زرتشتی بود. در این گاه شماری اسامی دوازده‌گانه ماه‌ها با نام 12 روز، مشترک می‌شد. برای مثل فروردین نام اولین ماه سال و آغاز بهار است در حالی که روز نوزدهم هر ماه از سال نیز فروردین نامیده می‌شد. یا اردیبهشت، دومین ماه از سال و سومین روز از هر ماه به‌شمار می‌رفته است. بنابراین هر وقت نام روز و نام ماه منطبق می‌شد، آن روز را جشن می‌گرفتند. از این منظر 12 جشن در سال که آنها را جشن‌های ماهانه می‌نامیدند، پدید آمد.
یکی از این جشن‌ها خردادگان است که از انطباق خردادروز که روز ششم از هر ماه بوده است با ماه سوم از سال (یعنی خرداد) شکل می‌گرفت. به عبارت بهتر جشن خردادگان در ایران باستان در روز ششم خرداد جشن گرفته می‌شده است. خرداد در اندیشه زرتشتی نماد نگهبانی از آب، گیاه، سرسبزی و شادابی است. از این رو به دلیل اهمیتی که خرداد در در میان زرتشتیان داشته است این روز را جشن می‌گرفتند.
علت نامگذاری خرداد روز
در گاه‌شماری ایران باستان، روز ششم هر ماه شمسی و ماه سوم هر سال خورشیدی، به نام خرداد است. به عبارت دیگر روز سوم از هر ماه را خردادروز می‌نامیدند. یکی از مهم‌ترین خردادروزها، نوروز بزرگ یا خردادروز فروردین است که نام ششمین روز از فروردین ماه در ایران باستان بوده است.
خرداد در اوستا «هـَئوروَتات» و در پهلوی «خُردات» یا «هُردات» به معنی رسایی و کمال بوده است. علت نامگذاری خرداد روز به خردادامشاسپند برمی‌گردد که در آئین زرتشتی موکل بر آب است و این روز برای گرامیداشت او نامگذاری شده است.
ساده‌تر اگر بگوییم جشن خردادگان به پاسداشتِ مفهوم آب و آبادانی برگزار می‌شده است. این روز در میان جشن‌ها و مراسم‌های بسیار در ایران باستان به ویژه در دوران ساسانیان از ارزش و اهمیت خاصی برخوردار بوده است. کلمه جشن از ریشه اوستایی «یسن» به معنی ستایش و پرستش است که به خوبی ماهیت و دلیل جشن های زرتشتی را نشان می‌دهد.
رساله‌های متعددی وجود دارد که در ایران باستان خیلی از حوادث مهم تاریخ در چنین روزی اتفاق افتاده است. از اهمیت دیگر خردادروز این است که در سنت زرتشیان ذکر شده و زرتشتیان به آن باور دارند که میلاد زرتشت در چنین روزی بوده است.
الهه خرداد در اوستا
الهه خرداد یا امشاسپند بانویی است که در آئین زرتشتی، نگهداری از آب‌ها در این جهان بر عهده اوست و انسآن‌ها را در غلبه بر تشنگی یاری می‌رساند. به همین دلیل در سنت زرتشتی، در هنگام نوشیدن آب از این الهه به نیکی یاد می‌کنند. در گات‌ها، از خرداد و امرداد همیشه در کنار همدیگر یاد می‌شود. در اوستای نو نیز این دو امشاسپند، پاسدارنده آب‌ها و گیاهان هستند که به یاری مردم می‌آیند. در نتیجه تلاش این دو مردم تشنگی و گرسنگی را شکست می‌دهند.
در یسنا، آمده است که اهورامزدا رسایی خرداد و جاودانگی امرداد را به شخصی خواهد بخشید که اندیشه و گفتار و کردارش برابر آیین راستی باشد. در اوستا نیز چهارمین یشت از یشت‌های بیست‌ویک‌گانه اوستا، درباره ستایش و نیایش امشاسپند بانوی خرداد است که در آن یشت از زبان اهورا مزدا یادآوری می‌شود که «…یاری و رستگاری و رامش و بهروزی خرداد را برای مردمان اشون بیافریدم…» در بندهش نیز درباره خرداد آمده‌است: «…ششم از مینویان، خرداد است؛ او از آفرینش گیتی آب را به خویش پذیرفت..»، «…خرداد سرور سال‌ها و ماه‌ها و روزهاست، که او سرور همه است. هستی، زایش و پرورش همه موجودات مادی جهان از آب است و زمین را نیز آبادانی از اوست…»
آیین‌های باستانی جشن خردادگان
یکی از مهم‌ترین آیین‌های خردادروز که در جشن خردادگان پُررنگ‌تر از همیشه می‌شود، رفتن به سرچشمه آب‌ها یا کنار دریاها و رودها، شستشو در آب و خواندن دعاها و نیایش‌های ویژه این روز همراه با شادی در کنار خانواده و دوستان بوده‌است.
در این جشن مردم به سرچشمه‌ها، چمنزارها، کنار رودها و رودخانه‌ها می‌رفتند، تن شویی و شادی کرده و مراسم جشن خود را برگزار می‌کردند و در کنار این مراسمات نیز دعاها و نیایش‌های خاص خود را هم در آتشکده‌هایی که داشتند انجام می‌دادند.
نمونه‌ای از سنت‌های رایج در این روز را از زبان دستور داراب پالن، موبد بزرگ پارسی در کتاب فرضیات نامه برداشت می‌شود که از آیین‌های ویژه خرداد روز به شستن تن در آب و نو کردن کاریزها و کندن چاه اشاره می‌کند. در متن پهلوی به نام اندرز انوشه‌روان آذرپاد مهر اسپندان نیز یادآوری شده که «در خرداد روز جوی کن». یعنی اهمیت آب در این روز دو چندان است.
در این روز توجه ویژه‌ای به نگهداری و نوسازی چاه‌ها، قنات‌ها و سرچشمه‌ها می‌شده و از این رو که این منابع و سرچشمه‌ها امکان زندگی را در کره زمین برای اهالی آن فراهم می‌کنند این آئین و جشن اهمیت ویژه دارد.
از رسوم دیگر در جشن خردادگان، هدیه دادن گل نیلوفر و یاس به دوستان و نزدیکان بوده است. زیرا که در متون کهن ایران باستان از این گل‌ها و گل سوسن، به عنوان سمبل خرداد نام برده شده است.
در گات‌های اوستا آمده که «هر گلی از آنِ امشاسپندی است و … سوسن خرداد را». از همین رو بهترین نماد در برگزاری جشن خردادگان، گل سوسن است. معروف‌ترین نمونه‌های گل سوسن هم سوسن سپید یا سوسن آزاد است. این گل نماد پاکی و لطافت بوده و در متون پهلوی نیز بوی گل سوسن سپید، تمثیلی از «بوی دوستی» توصیف شده است.
جشن خردادگان 1403 چه روزی است؟
از آنچه گفته شد پیداست که روز ششم خرداد، انطباق خردادروز با ماه خرداد بوده و جشن خردادگان است. برای سال 1403 نیز ششم خردادماه موقع گرامی داشت آئین کهن ایرانیان و جشن خردادگان به حساب می‌آید. در این روز با حضور در سرچشمه‌ها و رودخانه‌ها و ساحل دریا و حضور در جمع نزدیکان و اهدای گل سوسن و نیلوفر به آنان می‌توان این سنت کهن پیشینیان را گرامی داشت
دیدگاه تان را بنویسید