ایران، برنده غیرمنتظره بحران اوکراین؟

وبسایت Responsible Statecraft وابسته به اندیشکده کوئینسی در تحلیلی به قلم جیمز ام. دورسی نوشت: ایران به طور بالقوه می‌تواند به عنوان یک برنده ناخواسته در تشدید بحران اوکراین ظاهر شود. این اتفاق ممکن است در صورتی رخ دهد که نیرو‌های روسیه از مرز اوکراین عبور کنند و مذاکرات در وین برای احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران با شکست مواجه شود.

در ادامه این مطلب آمده است: تحمیل تحریم‌های سخت‌گیرانه آمریکا و اروپا در پاسخ به هرگونه تهاجم روسیه به اوکراین احتمالاً می‌تواند تمایل بیشتر روسیه را به نادیده گرفتن پیامد‌های نقض تحریم‌های آمریکا در معاملاتش با ایران به دنبال داشته باشد.

به همین ترتیب، شکست مذاکرات ایران و آمریکا، روسیه، چین، اتحادیه اروپا، فرانسه، آلمان و انگلیس برای احیای توافقی که برنامه هسته‌ای این کشور را مهار کرد، ایران را به روسیه و چین در تلاش برای جبران تحریم‌های فلج کننده آمریکا نزدیک‌تر خواهد کرد..

مقامات آمریکایی و اروپایی هشدار داده اند که زمان برای احیای توافقی که ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا از آن خارج شد، رو به اتمام است.

این مقامات تصریح می‌کنند که ایران فقط چند هفته با دستیابی به دانش و توانایی لازم به منظور تولید سریع سوخت هسته‌ای کافی برای ساخت یک بمب فاصله دارد. به گفته مقامات، این بدان معناست که توافق جدیدی باید مورد مذاکره قرار گیرد، چیزی که ایران آن را رد کرده است.

بدون شک، زمانی که رهبران روسیه و ایران هفته گذشته در جریان سفر ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران به مسکو با یکدیگر دیدار کردند، این موضوع در پس ذهن آن‌ها بود. باید توجه داشت این اولین دیدار سران روسیه و ایران در پنج سال گذشته به شمار می‌رود.

مطمئناً، راه افزایش تجارت میان تهران و مسکو، همکاری در زمینه‌ی انرژی و فروش تجهیزات نظامی روسیه به ایران با اعمال تحریم‌های شدید تازه‌ی آمریکا علیه روسیه باز خواهد شد، حتی اگر محدودیت‌ها بر ایران همچنان پابرجا بماند.

این بدان معنا نیست که هیچ مانعی وجود نخواهد داشت. آقای پوتین همچنان باید روابط با ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی را متعادل کند.

ایجاد تعادل در روابط مسکو با کشور‌های مورد بحث، همانطور که برای چین اتفاق افتاد، صرف نظر از متغیر‌های اوکراین و وین پیچیده‌تر شده است، زیرا حوثی‌های مورد حمایت ایران، جنگ هفت ساله یمن را با حملات پهپادی و موشکی علیه اهدافی در امارات گسترش می‌دهند.

حوثی‌ها در حالی دست به حمله زدند که نیروی دریایی روسیه، چین و ایران سومین رزمایش مشترک خود را از سال ۲۰۱۹ در شمال اقیانوس هند آغاز کردند. این دو رویداد ارتباطی به یکدیگر نداشتند.

امیر دریادار مصطفی تاج الدینی گفت: هدف این رزمایش تقویت امنیت و پایه‌های آن در منطقه و گسترش همکاری‌های چند جانبه بین سه کشور برای حمایت مشترک از صلح جهانی، امنیت دریایی و ایجاد جامعه دریایی با آینده مشترک است.

ابهام ایالات متحده در مورد عمل به تعهداتش در قبال امنیت خلیج فارس، کشور‌های این حوزه مانند عربستان سعودی و امارات را متقاعد کرده است که ماهیت روابط خود را با قدرت‌های خارجی بزرگ متنوع کنند.

با این حال، روسیه و به صورت بالقوه چین که دیگر نگران پیامد‌های نقض تحریم‌های آمریکا علیه ایران نیستند، ممکن است به ریاض و ابوظبی بفهمانند که به عنوان دو رقیب آمریکا، قابل اعتمادتر از واشنگتن نیستند و به تضمین امنیت در خلیج فارس تعهدی ندارند مهم اینکه، تا کنون، روسیه و چین علاقه‌ای به انجام وظایف آمریکا در منطقه نشان نداده اند.

اگر روسیه احساس کند که تحریم‌های آمریکا دیگر مانعی در معاملاتش با ایران نیست، این امر عربستان و امارات را با گزینه‌های کمی روبرو می‌کند.

گمان می‌رود روسیه خواهان موفقیت مذاکرات وین است، اما در عین حال از خواسته‌های ایران برای تضمین عدم خروج ایالات متحده از یک توافق احیا شده مانند آنچه در سال ۲۰۱۸ انجام داد، حمایت کرده است.

با توجه به صحبت‌ها در مورد توافقنامه همکاری ۲۰ ساله پیشنهادی بین دو کشور، به نظر می‌رسد روسیه می‌خواهد در مورد توافقنامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا مذاکره کند. اتحادیه‌ای که ارمنستان، بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان و روسیه را شامل می‌شود.

ایران توافقنامه همکاری ۲۵ ساله مشابهی را با چین امضا کرده است که تا حد زیادی در بهترین حالت به عنوان یک بیانیه برای قصد انجام کاری و نه یک برنامه اقدام مطرح است. این توافقنامه هم اکنون در حال اجراست.

مانند مورد چین، به نظر می‌رسد پیش نویس توافق با روسیه به جای ابتکار روسیه، ابتکار عمل ایران بوده است. این نشان می‌دهد که ایران کمتر از آنچه ایالات متحده می‌خواهد منزوی است و می‌توان تاثیر تحریم‌های آمریکا را کاهش داد.

ابراهیم رئیسی در صحبت هایش با پوتین گفت: ما سند همکاری راهبردی دوجانبه‌ای داریم که می‌تواند چارچوب روابط ما را برای ۲۰ سال آینده تعیین کند. در هر صورت، این سند می‌تواند چشم انداز روابط ما را توضیح دهد.

به نظر می‌رسد گمانه زنی‌های رسانه‌ای مبنی بر اینکه روسیه مایل است تا ۱۰ میلیارد دلار تسلیحات از جمله جنگنده‌های Su-۳۵ و سیستم‌های دفاع ضد موشکی S-۴۰۰ را به ایران بفروشد، در حد همین حدس و گمان باقی مانده است. باید توجه داشت که عربستان سعودی و امارات متحده عربی فروش چنین تسلیحاتی را به ایران دردسرساز می‌دانند.

در همین راستا، مقامات ایرانی، از جمله احسان خاندوزی، وزیر دارایی و جواد اوجی، وزیر نفت از توافق‌نامه‌هایی که در سفر رئیسی به مسکو به امضا رسید که شامل خط اعتباری ۵ میلیارد دلاری روسیه که سال‌ها مطرح بوده است و پروژه‌های انرژی نامشخصی تولید می‌کند، صحبت کردند. مارک کاتز، محقق روابط بین‌الملل گفت: معلوم نیست که این‌ها پروژه‌های جدیدی هستند یا پروژه‌هایی که قبلاً مورد بحث و توافق قرار گرفته‌اند، مانند پروژه‌ای که لوک اویل در سال ۲۰۱۸ پس از خروج آمریکا از آن، کار بر روی آن را متوقف کرد... لوک اویل نگران هدف قرار گرفتن توسط تحریم‌های آمریکا بود.

از نظر تئوری، پویایی بحران اوکراین و چشم‌انداز شکست مذاکرات وین ممکن است به این معنا باشد که یک توافق بلندمدت همکاری روسیه با ایران می‌تواند سریع‌تر از توافق مشابه تهران با پکن به نتیجه برسد. مذاکره با روسیه‌ای که به شدت توسط ایالات متحده و اروپا بر اثر بحران تشدید شده‌ی اوکراین تحریم شده است، می‌تواند شرایط برابری را برای مسکو و تهران در مذاکرات ایجاد کند. زیرا هر دو طرف و نه فقط ایران، بر اثر اقدامات تنبیهی غرب با مشکل مواجه خواهند شد.

صادق زیباکلام، ایران شناس و تحلیلگر سیاسی مقیم تهران، پیشنهاد کرده است که زمان آن رسیده که رژیم شعار «نه شرقی نه غربی» انقلاب ۴۳ ساله ایران را کنار بگذارد. این شعار بر روی لوحی در وزارت امور خارجه به یادگار مانده است. آقای زیباکلام با بیان اینکه ایران مدت‌هاست به این شعار پایبند نیست، پیشنهاد کرد که این تابلو برداشته و در زیرزمین یکی از روزنامه‌های تندروی تهران نگهداری شود. وی در توییتی نوشت: مدت زیادی است که از این شعار استفاده نشده است و باید حذف شود.