ماجرا تکراری است اما رقم‌هایی که هر روز اعلام می‌شوند ابعاد تازه‌‌تری از بحران کرونا را نشان می‌دهد. هفته گذشته در گزارشی که در همین صفحه منتشر شد گفتیم بازار ۶۴ میلیارد دلاری هنرهای تجسمی در سال ۲۰۱۹ با شیوع ویروس کرونا تقریبا از دست رفته و به کمتر از ۱۰ درصد رسیده است.
در واقع با توجه به حراجهای مختلفی که تاکنون برگزار شده یا در زمان باقی‌مانده از سال ۲۰۲۰ برگزار خواهد شد، پیش‌بینی‌ها حاکی از چرخش مالی شش میلیارد دلاری است. این اتفاق اما در باقی بازارهای هنری هم رخ داده است. به تازگی خبر رسیده که بازار جهانی ۴۲ میلیارد دلاری سینما نیز در سال‌جاری میلادی و با توجه به شیوع ویروس کرونا با کاهشی ۶۰ درصدی روبه‌روست. این بحران صنعت سینما را با چالشی جدی روبه‌رو کرده و بسیاری از کمپانی‌های سینمایی را وادار به چرخش جدی‌تری در تولید و توزیع محصولات کرده است. در یک دهه گذشته کمپانی‌های بزرگ سینمایی با یک چرخش بنیادی در استراتژی‌های تولیدی خود سعی کرده‌اند بازار سریال‌سازی را در کنار فیلم‌سازی گسترش بدهند. این موضوع در ماه‌های اخیر بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است.
کرونا و صنعتی به نام سینما
نخستین نتیجه ملموس افت وحشتناک فروش فیلم‌ها بود. حالا دوران رونق سرویس‌های استریم ویدئو فرا رسیده بود که در دوران بی‌مشتری شدن گیشه‌ها خیال یکه‌تازی در سر داشتند که البته خیلی زود مشخص شد وی‌اودی قرار نیست، جای خالی سینما را پر کند. حالا که تابستان از راه رسیده است، بیش از هر زمانی جای خالی افتتاحیه‌های پرسروصدای فیلم‌های بزرگ سینمایی احساس می‌شود. تا همین جای کار هم ضرر مالی عظیمی پیش روی صنعت سینما است.
در روزهای نخست هیچ‌کس از بلایی که قرار بود ویروس کرونای جدید بر سر دنیا بیاورد، خبر نداشت. در روزهای نخست شیوع در چین، کارشناسان فروش سینما از احتمال ضرر چند صد میلیون دلاری خبر می‌دادند. وقتی که کار به بسته شدن کل سالن‌های سینما در چین و پس از آن در بسیاری کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی رسید، تازه عمق فاجعه نمایان شد.
آن زمان که هنوز جشنواره کن قرار بود طبق زمان‌بندی برگزار شود و فیلم‌های زیادی برنامه اکران تابستانی داشتند، برآوردها از کاهش ۵ میلیارد دلاری فروش سینمای جهان حکایت داشت اما حالا نگاه‌ها بسیار بدبینانه‌تر شده است.
آن‌طور که «آبزرور» گزارش کرده است، سال ۲۰۱۹ گیشه جهانی سینما به رقم فروش ۴۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلاری رسید. با در نظر گرفتن لغو اکران اکثر فیلم‌های مشهور در سال ۲۰۲۰ و البته بسته بودن اکثر سینماها در چین و آمریکای شمالی با گذشتن نیمی از سال ۲۰۲۰ می‌توان در بهترین حالت به کاهش ۴۰ درصدی فروش امید داشت. در ایران هم از زمان شیوع کرونا در اسفند تا بازگشایی سینماها در آغاز تابستان، حدود ۴ ماه سالن‌های سینما بسته بود، حالا هم که سینماها باز شده است، قرار نیست با ظرفیت کامل به فعالیت بپردازند. مردم هم در قدم گذاشتن به سالن‌ها محتاط‌تر شده‌اند. بنابراین نباید از گیشه سینمای ایران هم انتظار عملکرد بهتری داشت.
یک رویداد منحصربه‌فرد
در شرایط عادی همیشه صدر جدول پرفروش‌های سینما را فیلم‌هایی پرستاره با بودجه‌های نجومی اشغال می‌کنند؛ فیلم‌هایی از کارگردانان بزرگ سینمای جهان مثل جیمز کامرون، استیون اسپیلبرگ یا ریدلی اسکات. اما وقتی یکی از فیلم‌های جدول پرفروش‌های سینمای آمریکای شمالی در تاریخ ۱۰ ژوئن فقط دو بیننده در سینما داشت، نباید شرایط را عادی دانست.
در این میان فیلم ترسناک ۲۹ دقیقه‌ای «لغو اشتراک» که در نرم‌افزار ویدئوکنفرانس ضبط شده است، عنوان پرفروش‌ترین فیلم گیشه آمریکای شمالی را در اختیار گرفته است. آن‌طور که بی‌بی‌سی گزارش کرده است، این فیلم در روز دهم ژوئن بیش از ۲۵ هزار دلار فروش داشت.
نکته جالب درباره فیلم «لغو اشتراک» میزان بودجه آن است. آن‌طور که اعلام شده، هزینه تولید این فیلم صفر است. اما چطور ممکن است؟
فیلم «لغو اشتراک» ایده فیلم‌سازی به نام کریستین نیلسن و بازیگری به نام اریک تاباش است. وقتی بحران کرونا سالن‌های سینما را به کما برد، این دو نفر خودشان را در موقعیتی تکرارنشدنی دیدند که خالق پرفروش‌ترین فیلم گیشه شوند. تاباش در این‌باره می‌گوید: «با دیدن آمار پایین فروش فیلم‌های روی پرده، درحالی‌که هیچ فیلم مهمی برنامه اکران نداشت، به این فکر افتادم که می‌شود راهی پیدا کرد تا در این آشفته بازار صاحب عنوان پرفروش‌ترین فیلم شد.»
آنها برای این‌کار حیله‌ای برازنده پرده نقره‌ای سینما یافتند و سیستم فروش سینمای آمریکای شمالی را به بازی گرفتند. در گیشه آمریکای‌شمالی مکانیزمی به اسم «چهار دیواری» وجود دارد که براساس آن استودیو کل یک سالن سینما را برای مدت زمانی معلوم اجاره می‌کند و در عوض کل فروش فیلم را خودش برمی‌دارد. استفاده از همین مکانیزم به خالقان «لغو اشتراک» این امکان را داد که نام فیلمشان را به‌عنوان پرفروش‌ترین فیلم روز ۱۰ ژوئن سال ۲۰۲۰ در تاریخ سینما ثبت کنند.
حالا احتیاج به فیلم داشتند. آنها فیلم‌نامه را در یک روز نوشتند که داستان ترسناک ویدئوکنفرانس پنج فعال یوتیوبی بود. آنها از دوستانشان درخواست کمک کردند تا در این ویدئوکنفرانس کوتاه نقش بازی کنند و خیلی زود فیلمشان بدون حتی یک دلار بودجه ساخته شد.
البته قرار نیست بدون پرداخت حتی یک دلار صاحب پرفروش‌ترین فیلم گیشه بزرگ‌ترین بازار سینمای جهان شوید. آنها پس از ساخت فیلمشان یک سالن سینما را در چارچوب مکانیزم «چهاردیواری» به شکل کامل اجاره کردند و با لباس رسمی راهی مراسم افتتاحیه فیلمی شدند که تمام بلیت‌هایش را خودشان خریده بودند. البته براساس قانون اکران «چهاردیواری» کل فروش به جیب خودشان می‌رفت اما آمارش ثبت می‌شد.
به این ترتیب آنها توانستند با فروش ۲۵ هزار دلاری که به جیب خودشان رفت، فیلم خود را به پرفروش‌ترین فیلم گیشه آمریکای شمالی تبدیل کنند.
به تعویق افتادن اکران‌های بزرگ
همین ماجرای سوءاستفاده از سالن‌های خالی از تماشاگر به خوبی نمایانگر وضعیت سالن‌های سینمای جهان است. از یکسو تماشاگران با احتیاط به این موضوع نگاه می‌کنند. از سوی دیگر عدم تمایل فیلم‌های بزرگ به مشکل استقبال افزوده است.
بسیاری از فیلم‌های پرهزینه و جذابی که قرار بود تابستان روی پرده بروند، از «سریع و خشمگین ۹» تا «گودزیلا علیه کینگ‌کنگ» و قسمت جدید «جیمز باند» تاریخ اکران‌شان را عقب انداخته‌اند. پس حداقل در کوتاه‌مدت نباید توقع زیادی از گیشه‌های تازه از کما درآمده سینما داشت.
دیدگاه تان را بنویسید