ضرب‌الاجل ایران چه تأثیری بر روابط تهران و غرب دارد؟

ایران به غربی ها به پایان می رسد، طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی که تصویب شورای نگهبان رسیده، در صورت برداشته نشدن تحریم های مالی، بانکی و نفتی آمریکا، دولت موظف خواهد بود سالانه ۱۲ کیلو اورانیوم ۲۰ درصد ذخیره کند. علاوه بر آن بازرسان آژانس بین المللی اتمی (نه همه آنها) اخراج شده و ایران اجرای پروتکل الحاقی را متوقف خواهد کرد. اما در صورتی که در این فرصت باقی مانده تحریم ها پا برجا بماند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟

نامه آقای غریب آبادی منتشر شده و اطلاع داده که ایران تعهدات خود را لغو خواهد کرد. آیا این توقف بر اساس بندهای توافق هسته ای انجام می گیرد؟

ایران اجرای داوطلبانه تعهداتش را متوقف می کند. یعنی در واقع ایران در برجام پذیرفته بود که به طور داوطلبانه پروتکل الحاقی را اجرایی کند تا زمانی که مجلس آن را تایید نهایی کند. مجلس هم زمانی دست به این کار می زند که تمام تحریم ها برداشته شده باشد. قانونی که مجلس تصویب کرده به دولت می گوید که به این همکاری در صورتی که دولت های غربی به تحریم ها پایان ندهند، خاتمه دهد و تاریخی هم مشخص کرده که سوم اسفند و بیست و یکم فوریه است. 

از همان ابتدا مشخص بود که تحریم ها بابت این موضوع لغو نخواهد شد.اما جمع بندی مجلس اینطور بود که این فشار ممکن است طرف مقابل را وادار به تجدید نظر کند. اما قرائن نشان می دهد اقداماتی از این دست به اقدامات رادیکال از سوی طرف مقابل منتهی می شود. چون ایران است که تحریم شده و ضرر خواهد کرد. طرف مقابل تحریم کننده است و بار اقتصادی را بر دوش ندارد و می تواند به این روند همچنان ادامه دهد و حتی چین و روسیه هم به دلیل وضعیت موجود به آن طرف متمایل شوند.

پایان این ضرب الاجل چه شرایطی را برای دو طرف ایجاد می کند و چه اهمیتی دارد؟

نظارت های آژانس بهانه را از طرف آژانس می گرفت و آنها نمی توانستند مدعی شوند که برنامه ایران از آنچه بر سر آن توافق شده و مسائل صلح آمیز، انحرافی دارد. آژانس می توانست بازدیدهای سرزده داشته باشد و گزارش های دوره ای بدهد.

اما الان نه اینکه ایران نظارت های آژانس را متوقف کند، بلکه آنها را محدود می کند به پیمان ان پی تی که برای اجرای آن یک قرار دادی در رژیم گذشته امضا شده که ترتیبات اجرایی و نظارت آژانس بر فعالیت های هسته ای آژانس در آن دقیقا ذکر شده که به آن پادمان هسته ای می گویند. اما پروتکل الحاقی فراتر از ان پی تی است و آن را ۱۴۸ کشور دیگر به جز ایران هم آن را پدیرفته اند. برخی تایید نهایی کرده و برخی در سطح دولت تایید کرده و اجرا می کنند.

ایران برای اینکه بگوید دستش در مقابل کارهای غربی ها بسته نیست چنین تصمیمی گرفته تا به طرف مقابل نشان بدهد این مسیری که می رود کارایی ندارد و ایران تسلیم نمی شود. پیشنهاد ایران این بوده که آنها باید به تعهداتشان برگردد. بارها مقامات کشورمان تاکید کردند که اگر غرب به تعهداتش برگردد، ایران هم وضعیت را به اردیبهشت ۱۳۹۸ و قبل از شروع پنج مرحله ای کاهش تعهدات بر می گرداند.

اما آمریکایی ها می گویند تا ایران به این تعهدات برنگردد ما هم تحریم ها را لغو نمی کنیم. در حالی که چون خود آنها شروع کننده خروج از توافق بوده اند باید تعهداتشان را اجرایی کنند و بعد انتظار بازگشت ایران را داشته باشند.

کشورهای غربی در تبلیغاتشان اقدام ایران را در جهت ساخت سلاح هسته ای و استفاده غیر صلح آمیز می دانند. در چنین فضایی چه واکنشی از سوی طرف مقابل انتظار می رود؟

از آنجایی که فعالیت های ایران زیر نظر آژانس است، این تبلیغات که می گویند ایران در مسیر رسیدن به سلاح هسته ای است،‌ دروغ خواهد بود. چون اگر ایران می خواست چنین کاری بکند رابطه اش را کاملا با آژانس بین المللی انرژی اتمی قطع می کرد. الان آژانس به شکل محدودتر به این نظارت ادامه خواهد داد.

این روند به این منجر خواهد شد که طرف مقابل هم دست به اقدامات تند بزند. مثلا در شورای حکام آژانس قطعنامه جدیدی تصویب کنند یا حتی اگر اوضاع خیلی بد پیش برود پرونده را به شورای امنیت ببرند. اینجا باید ببینیم که روسیه و چین آیا همراهی خواهند کرد یا نه.

در دوره ای که برجام نبود آنها با غربی ها همکاری می کنند و الان هم حدس زده می شود که اگر پا در میانی های روسیه به جایی نرسد، مسکو و پکن هم با آمریکا و دیگر کشورهای عضو برجام همکاری کنند.به هر حال متاسفانه این موضوع به سمت حل مساله نمی رود بلکه گره را کورتر می کند.

این تصمیم ایران بر روی روند مذاکره احتمالی تاثیری نخواهد گذاشت؟ چرا که ایران با هدف تحت فشار قرار دادن غرب اینکار را در پیش گرفته است.

همانطور که گفتم این وضعیت به سمت حرکات تندتر پیش می برد. اما مثلا تحریم های جدیدی نمی توانند وضع کنند چون اصلا تحریمی باقی نمانده و هر چه می توانستند انجام دهند. الان فقط از لحاظ سیاسی و دیپلماتیک می توانند به ایران فشار بیاورند و فضایی علیه کشورمان ایجاد کنند. حتی ممکن است در نهایت دست به محاصره دریایی یا اقدامات خصمانه از این دست انجام شوند. البته اینها دیگر مسایل خیلی تندی است.

ما اگر به دنبال برداشتن تحریم ها هستیم باید توان اقتصادی خود را بالا ببریم. همزمان با توان هسته ای توان اقتصادی را بالا ببریم تا سلاح تحریم را از دست طرف مقابل خارج کنیم. تا زمانی که این سلاح برای آنها باشد، مشکل به راحتی حل نخواهد شد.