۷۴ ساعت درگیری، تعداد کشته‌ها به ۱۰۰ نفر رسیده است؛ زخم قره‌باغ دوباره سرباز کرده و گویی قرار نیست به سادگی التیام پیدا کند. آخرین خبر مربوط به قطع‌نامه شورای امنیت سازمان ملل درباره توقف سریع درگیری‌ها است که سران دو کشور آن را رد کرده‌اند. در هر دو کشور وضعیت جنگی اعلام شده و مردم بیش‌از پیش حساسیت‌های قومی و ملی‌شان برانگیخته شده است.
نخست وزیر ارمنستان گفته که مذاکره در حالی که درگیری‌ها پایان نیافته بی‌مورد است و از سوی دیگر رییس‌جمهوری آذربایجان نیز گفته وقتی ارمنستان قره‌باغ را جزیی از خاک خود می‌داند نمی‌توان با این کشور مذاکره کرد. این مواضع یعنی تاکنون تلاش‌ها برای صلح ولو مقطعی به بن‌بست خورده و نبرد مرزی هر روز می‌تواند شدیدتر شود و گسترش پیدا کند. بهرام امیراحمدیان کارشناس مسائل اوراسیا به «فراز» می‌گوید که وضعیت قابل پیش‌بینی نیست و نمی‌توان درباره آینده حرف زد.
این کارشناس معتقد است با توجه به اینکه دو کشور به قطع‌نامه شورای امنیت نیز توجهی نکردند باید در انتظار مواضع و اقدامات بعدی آن‌ها برای تحلیل وضعیت بود. تااینجا هیچ نشانه‌ای از حرکت دو کشور به سمت پایان درگیری نیست و اخبار حاکی از وخامت اوضاع دارد. کشورها و بازگیران بین‌المللی نیز هر یک به‌گونه در این بحبوبه نقش‌آفرینی می‌کنند و سعی می‌کنند تا معادله را تغییر دهند.
روسیه؛ در تلاش برای میانجی‌گری
سه روز از آغاز درگیری مجدد در قره‌باغ می‌گذرد. از لحظه شروع این درگیری‌ها کشورهای منطقه تلاش‌های خود برای متوقف کردن آن را شروع کردند. روسیه که از جمله بازیگران اصلی این مناقشه محسوب می‌شود طرفین را به پایان آتش بس و از سرگیری مذاکرات دعوت کرد. ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه نیز در تماس تلفنی با نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان از او خواست تا به سرعت به درگیری‌ها پایان دهند. پاشینیان اما اعلام کرد که سخن گفتن از مذاکره کشورش با باکو و نشست سه جانبه احتمالی با حضور روسیه در شرایطی که درگیری ها ادامه دارد «بی مورد» است.
روسیه در ارمنستان پایگاه نظامی دارد و البته روابطش با آذربایجان نیز مطلوب است. آذربایجان از خریداران اصلی جنگ‌افزارهای روسی است و به نظر می‌رسد تجهیز ارتش این کشور در سال‌های اخیر جسارت ادامه درگیری را به آن‌ها داده است. چرا که آذربایجان نیز پایان درگیری را نمی‌پذیرد و الهام علی‌اف رییس‌جمهوری این کشور به شبکه تلویزیونی روسیه گفته که «نخست وزیر ارمنستان به طور علنی می گوید قره باغ بخشی از ارمنستان است.
در این صورت درباره چه مذاکره ای می توان سخن گفت؟» به این ترتیب نفش‌آفرینی روسیه در راستای پایان درگیری و شروع مذاکرات سه جانبه موثر واقع نشده است. آمریکا نیز که با توجه به در پیش بودن انتخابات ریاست‌جمهوری در ادامه نبرد سودی نمی‌برد هنوز تلاشی موثر برای پایان دادن به اوضاع نکرده است. البته این کشور خود با بحران‌های داخلی روبه‌رو است.
ایران؛ در مظان اتهام
ترکش‌های درگیری در منطقه اما دامن دیگر کشورها را هم گرفته است. ایران همواره در این سال‌ها دو طرف را دعوت به گفت‌وگو کرده و حتی برای میانجی‌گری نیز اعلام آمادگی کرده است. این بار اما برخی شایعه‌ها درباره ترانزیت اسلحه و ادوات نظامی از خاک ایران به ارمنستان مطرح شده و روابط با دو کشور همسایه تحت‌تاثیر قرار گرفته است. وزارت‌خارجه این ادعا را به سرعت تکذیب کرد. دیروز هم محمود واعظی رییس‌دفتر رییس‌جمهوری ایران در تماس تلفنی با معاون نخست وزیر آذربایجان تاکید کرد که ایران «تمامیت ارضی این کشور همسایه را به رسمیت شناخته و به آن احترام گزارده‌ایم و پایان اشغال را موجب ثبات در منطقه می‌دانیم.» با این همه بار دیگر موضع ایران مبنی بر پایان اختلافات دو کشور در چارچوب مذاکره و گفت‌وگو را تکرار کرد. مقام آذربایجانی نیز گفت که «دو کشور روابط صمیمانه‌ای با یکدیگر دارند و نباید اجازه دهیم این روابط خوب با تلاش‌های مخالفان خدشه‌دار شود.» در سال‌های اخیر نخست وزیر ارمنستان و رییس جمهوری آذربایجان هر دو به تهران سفر کردند و در راستای تقویت روابط دوجانبه گفت‌وگو و رایزنی کرده‌اند.
تحلیلگران معتقد هستند که ایران تنها کشوری است که از ادامه مناقشه قره باغ سود نمی‌برد. چرا که با هر دو کشور مرز مشترک دارد و بالا گرفتن درگیری‌ها پیامدهای امنیتی و سیاسی برای ایران خواهد داشت. به این ترتیب در صورت ادامه پیدا کردن درگیری ایران باید تمرکز نظامی خود را به مرزهای مشترک با دو کشور منتقل کند. اتفاقی که با توجه به اوضاع خاورمیانه به نظر نمی‌رسد ایران هیچ تمایلی به آن داشته باشد.
ترکیه؛ پایه‌گذار درگیری
ترکیه اما تنها کشوری است که به صورت آشکار جانب آذربایجان ایستاده است. این موضع ریشه‌های قومی و البته مذهبی دارد که ترکیه سال‌ها است آن‌ها را مطرح می‌کند. از سوی دیگر در سال‌های اخیر ترکیه تغییرات راهبردی در سیاست‌خارجی خود داده و در تلاش است تا نفوذ گسترده‌تری در کشورهای منطقه داشته باشد. به نظر می‌رسد موضع رسمی این کشور در درگیری اخیر را نیز باید در همین چارچوب ارزیابی کرد. از سوی انتقال نیروهای سوری از ادلب به آذربایجان نیز یکی از دلایل بالا گرفتن دوباره درگیری در قره‌باغ است. موضوعی که البته رییس‌جمهور آذربایجان آن را رد می‌کند. ارمنستان از آغاز ترکیه را متهم به مداخله در درگیری کرده و حتی اعلام کرده که یک فروند جنگنده این کشور از سوی جنگنده اف-۱۶ ترکیه ساقط شده و خلبان نیز کشته شده است. ترکیه این ادعا را رد کرده است با این حال «رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهوری ترکیه، گفته که ارمنستان باید به سرعت از اراضی «اشغالی» بیرون برود و «دست از انتشار بازی‌های تبلیغاتی بردارد.» به گفته کارشناسان ترکیه در آغاز درگیری فعلی نقش مهمی داشته و به نظر می‌رسد تلاش می‌کند در ادامه و پایان آن نیز منافع خود را دنبال کند.
نگاهی به دیگر بازیگران مناقشه قره‌باغ
تاکنون غیر از شورای امنیت سازمان ملل اتحادیه اروپا و به طور مشخص کشورهایی مثل فرانسه و آلمان نیز دست به تلاش‌های دیپلماتیک برای پایان دادن به درگیری‌ها زدند. پیتر استانو، سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته که تشدید نبردها در قره‌باغ «بسیار نگران‌کننده» و هرگونه مداخله «غیرقابل قبول» است. امانوئل مکرون رییس‌جمهور فرانسه در راستای پایان درگیری تلاش کرده و سخنان ترکیه را نیز «جنگ‌طلبانه» دانسته است. مکرون گفته که ترکیه، جمهوری آذربایجان را به تصرف قره‌باغ کوهستانی تشویق می‌کند و این غیرقابل قبول است. البته نکته اینجاست که هنوز شواهدی بر دخالت ترکیه در جنگ وجود ندارد و مکرون نیز بر این نکته تاکید کرده است. رییس جمهوری فرانسه خبر داد که با رئیس‌جمهور روسیه و سپس دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در این باره گفت‌وگو خواهد کرد.
تلفات نبرد دو طرف تاکنون چقدر است؟
هیچ‌یک از طرفین آمار تلفات اعلام شده از سوی طرف مقابل در این درگیری سه روزه را قبول ندارند. با این همه وزارت دفاع جمهوری آذربایجان می‌گوید تاکنون بین حداقل ۲۳۰۰ سرباز ارمنی در این نبرد کشته یا زخمی شدهاند. در بیانیه این وزارتخانه همچنین آمده که «۱۳۰ تانک و خودروی زرهی، بیش از ۲۰۰ سامانه توپخانه‌ای و موشکی، حدود ۲۵ سامانه پدافند هوایی، شش مقر فرماندهی و دیدبانی، پنج انبار مهمات، ۵۰ قبضه سلاح ضد تانک و ۵۵ خودرو نیز منهدم شد.» در حالی که ارمنستان این آمار را پروپاگاندای طرق مقابل می‌داند. نیروهای جدایی‌طلب ارمنی در ناگورنو قره‌باغ نیز می‌گویند که طی چهار روز گذشته ۸۴ نفر از نیروهای نظامی‌شان کشته شدهاند. با این همه آذربایجان اعلام کرده که فقط ۱۲ غیرنظامی در این نبرد کشته شدند و آماری از تلفات نظامی خود نداده است. ارمنستان نیز آماری از تلفات طرف مقابل ارایه نداده است.
بحران قره‌باغ از آغاز دهه ۱۹۹۰ بین دو کشور آذربایجان و ارمنستان به وجود آمده و همچنان ادامه دارد. تاکنون هزاران نفر در این سه دهه در درگیری‌های مدام دو کشور کشته شدند و هزاران نفر نیز آواره شدهاند. کارشناسان معتقد هستند که بازگیران داخلی و خارجی از ادامه این بحران نفع بیشتری می‌برند و به همین دلیل قره‌باغ تبدیل به گره کوری خودخواسته شده است. اگر درگیری تازه تبدیل به جنگی تمام عیار شود تمام معادلات منطقه را برهم خواهد زد. هر چند به گفته تحلیلگران با توجه به عزم بین‌المللی وقوع جنگ تمام عیار بعید به نظر می‌رسد.
دیدگاه تان را بنویسید