امضای توافقنامه همکاری نظامی و امنیتی ایران و سوریه

 توافقنامه جامع همکاری نظامی - امنیتی میان دولت های ایران و سوریه در سفر رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران (سرلشکر باقری) به دمشق امضا شد.

در این باره می توان به نکات زیر اشاره کرد:

1- همکاری نظامی – امنیتی، بالاترین سطح همکاری های دو کشور است.

ایران و سوریه از زمان پیروزی انقلاب 57 تاکنون، هم‌پیمان و همکار هستند و از یکدیگر حمایت می کنند. هر دو کشور در اردوگاه مقابل غرب هستند. هر دو کشور در نقطه مقابل آمریکا و اسرائیل در منطقه هستند.

سطح همکاری های ایران و سوریه بعد از آغاز حمله نظامی حکومت صدام به ایران، به سرعت ارتقا یافت و به بالاترین سطح ممکن یعنی نظامی – امنیتی رسید.

در جنگ 8 ساله عراق علیه ایران، دولت سوریه از ایران حمایت نظامی – امنیتی – اطلاعاتی کرد. از جمله می توان به حمایت سوریه در ماجرای حمله به اچ 3 اشاره کرد. دراین عملیات، جنگنده های ایرانی به شرق عراق (نزدیک مرز اردن) می روند و به پایگاه هوایی اچ3 عراق حمله می کنند. در فیلم سینمایی ساخته با عنوان "حمله به اچ3" جنگنده های ایرانی به کشور برمی گردند اما واقعیت اینجاست که این جنگنده ها از شرق عراق به سوریه می روند و نجات می یابند.

در موارد دیگر در زمان جنگ و بعد از آن، شماری از افراد دارای اتهامات امنیتی یا غیرامنیتی و تحت تعقیب دادگستری جمهوری اسلامی، در سوریه بازداشت و دولت سوریه آنها را به ایران تحویل می دهد.

از جمله می توان به سال 2003 اشاره کرد. در آن سال شماری از اعضای سازمان مجاهدین خلق (معروف به منافقین در ایران) قبل از حمله آمریکا، به پادگان اشرف می روند تا پول و طلا و جواهرات را از اشرف خارج و به اروپا منتقل کنند اما در سوریه گرفتار می شوند و دولت سوریه آنها را به ایران تحویل می دهد. یکی از این افراد، رئیس دفتر مجاهدین خلق در لندن بود. البته سوری ها پول و طلا را ضبط کردند و تنها افراد را به ایران تحویل دادند. 

هدف از بیان این مطالب، بیان سطح روابط دو کشور است.

قطعا به استثنای عراق فعلی، ایران با هیچ یک از کشورهای منطقه چنین سطح از ارتباط و همکاری ندارد. شاهد آن نیز اعزام نیروهای مشاور نظامی و داوطلبان عملیاتی برای مشارکت در جنگ سوریه است. علاوه بر این سازماندهی حضور نیروهای رزمی و نظامی حزب الله لبنان در جنگ سوریه و مشارکت داوطبان  از ایران، عراق، پاکستان و افغانستان از دیگر اقدامات ایران در بحران اخیر سوریه بود.

2- مهمترین بخش این توافق، برنامه تقویت سیستم های ضدهوایی سوریه توسط ایران است. این اقدام به معنای مقابله مستقیم با اسرائیل است.

یکی از مشکلات سوریه در حال حاضر، حملات مستمر اسرائیل به خاک این کشور است.

دولت سوریه نه توانایی مقابله با این حملات و جلوگیری از آنها را دارد ونه جرات اقدام متقابل و بمباران اسرائیل. در نتیجه به هدف سهل و آسان حملات هوایی اسرائیل تبدیل شده است.

اگر در گذشته هر چند سال یک بار جنگنده های اسرائیلی به سوریه حمله می کردند و مقامات سوری و اسرائیلی هم براساس توافق نانوشته حرفی به علن نمی زدند تا آبروی اولی حفظ شود و مسوولیتی بر گردن دومی نباشد اما از زمان آغاز بحران سوریه و نزدیک شدن نیروهای ارتش سوریه، حزب الله لبنان و نیروهای ایرانی یا مورد حمایت ایران به مرزهای اسرائیل و تقویت روابط نظامی دمشق - حزب الله لبنان، هم تعداد این حملات بیشتر شده هم علنی اعلام می کنند ما بودیم. تاکنون بارها در این حملات، نیروها و مراکز نظامی ایرانی، نیروهای مورد حمایت ایران و حزب الله لبنان مورد هدف قرار گرفته اند و تعدادی جان باخته اند.

دولت سوریه برای مقابله با این حملات تاکنون ناکام مانده است. نه توصیه ها و هشدارهای روس ها و چینی ها به اسرائیل تاثیرگذاشته است؛ نه سوری ها خود پدافند قدرتمندی دارند و نه روسیه حاضر است از پدافند هوایی خود موجود  در خاک سوریه برای مقابله با حملات هوایی اسرائیل استفاده کند.

اسرائیلی ها قبل از حمله به سوریه، تنها به ارتش روسیه خبر می دهند تا احیانا تداخلی به وجود نیاید.

حالا اما ایران می گوید می تواند سامانه های دفاع هوایی سوریه را ارتقا بدهد. اقدامی که اگر عملی شود و سوریه بتواند مانع از حملات جنگنده های اسرائیلی شود قطعا موازنه به هم می خورد.

ایران تاکنون در چند حادثه، توانایی موشکی هجومی و دفاعی خود را عیان کرده است. حملات موشکی هجومی ایران علیه پایگاه های داعش در سوریه و پایگاه عین الاسد آمریکا در عراق از یک سو و هدف گیری موشکی و سرنگونی پهپاد آمریکایی در مرزهای جنوبی ایران از سوی دیگر.

پس ایران می تواند این قدرت موشکی و دفاع هوایی را در اختیار سوریه قرار دهد. در این صورت موازنه به هم می خورد. البته  این اقدام نقض تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل متحد علیه ایران  است اما تهران ذره ای برای این موضوع اهمیتی قائل نیست و تحریم های امریکا و سازمان ملل متحد هم نخواهند توانست ایران را از این اقدام منع کنند.

هم اکنون سوریه، جز ایران از هیچ کشور دیگری نمی تواند چنین تسلیحاتی را خریداری کند. 

نکته باقی  مانده این است: مابه‌ازای اعطای سیستم های دفاع هوایی از ایران به سوریه، چه چیزی است؟ ایران در مقابل، چه چیزی دریافت می کند؟ آیا ایران می تواند پول آن را در شرایط فعلی و با وجود تحریم و شرایط نابه سامان اقتصادی سوریه دریافت کند؟

البته ارزش این سامانه فقط بحث مالی و قیمتی آن نیست گرچه قیمت آن فراتر از رقم رسمی است، چرا که برهم زننده موازنه نظامی در منطقه است.

پیش بینی می شود اسرائیل هر آنچه که در توان دارد برای جلوگیری از انتقال سیستم های پدافند هوایی ایران به سوریه به کار بگیرد. بعید نیست برای این اقدام، اسرائیلی ها متوسل به روس ها شوند و با امتیازدهی به روسیه و چین، خواستار دخالت آنها نزد ایران برای جلوگیری از این اتفاق شوند. فرصت خوبی برای امتیازگیری مسکو و پکن از اسرائیل و امریکا.

به نظر می رسد اسرائیل همزمان با این روند، با همه تلاش های خود، سعی خواهد کرد روابط با سه کشور جنوب خلیج فارس یعنی بحرین، امارات و سعودی را تقویت کند.

3- ارائه الگویی جدید از حمایت نظامی ایران از کشورهای هم پیمان (کشورهای حاضر در صف ایران) در مقابل سعودی و امریکا و حتی روسیه

در صورت اجرایی شدن این توافق و تقویت سامانه های پدافند هوایی سوریه و مقابله جدی و تاثیرگذار این کشور با حملات هوایی اسرائیل به این کشور، الگوی حمایتی ایران برای کشورهای حاضر در صف خود، با صفحه جدیدی همراه خواهد شد. صفحه ای که به لحاظ نظامی سیاسی و امنیتی بسیار ارزشمند است.

ایران قبل از این به هنگام بحران داعش در عراق و جنگ داخلی سوریه، مجموعه ای از کمک یا فروش خدمات یا حمایت های امنیتی نظامی را به این کشورها ارائه کرده بود و می کند که در تاریخ نظامی ایران و رابطه با همسایگان، بی سابقه است.

با این اقدامات، الگویی از خدمات ایران به کشورهای هم پیمان در معرض دید منطقه قرار گرفته است. اگر کشوری در صف ایران قرار بگیرد در صورتی که با گروه تروریستی چون داعش روبه رو شود یا دچار جنگ داخلی شود می تواند از چنین کمک ها یا حمایت هایی بهره مند شود.

در حاشیه امضای این توافقامه می توان به این نکته هم اشاره کرد.

4- عدم اطلاع رسانی سفر سرلشکر باقری به سوریه

در سفر جدید سرلشکر باقری (عالی ترین مقام نظامی درجه دار ایران – رئیس ستاد کل نیروهای مسلح) حداقل خبررسانی و اطلاع رسانی صورت گرفت.

جز به هنگام انتشار خبر امضای توافقنامه همکاری نظامی در دمشق، کسی از سفر این سردار دو ستاره ایرانی به دمشق مطلع نشد. علاوه بر این، تنها یک خبر دیگر و آن هم دیدار با بشار اسد منتشر شد و تمام.

برخلاف سفر قبلی وی به سوریه در اسفند 97 که از اولین دقایق سفر تا پایان آن و از جمله بازدید وی به خط مقدم جنگ در دیگر مناطق سوریه، خبر رسانی شد.  به نظر می رسد به دنبال ترور سردار سلیمانی هنگام سفر به عراق، مقامات ایرانی تلاش کرده اند ضریب امنیتی سفرهای مقامات نظامی خود به عراق و سوریه را افزایش دهند.

5- همکاری نظامی ایران با حزب بعث سوریه علیه حزب بعث عراق

در جنگ 8 ساله عراق علیه ایران در سال ها 1359 تا 1367، همیشه یکی از توصیفات مقامات و رسانه های ایرانی برای طرف عراقی، "بعثی" بود. ارتش بعثی عراق، بعثی  های عراق. متجاوزان بعثی و ... . در دوره صدام، حزب سوسیالیستی بعث بر پایه ملی گرایی عربی، حزب حاکم بود و هر گونه ارتقا در هر زمینه و سمت و مقامی در هر بخشی، تابعی از جایگاه و وضعیت افراد در حزب بعث بود. حزب سیاسی – نظامی که اعضای غیرنظامی آن هم به واسطه عضویت در حزب می توانستند یونیفورم نظامی بپوشند. وضعیت کاملا مشابه سوریه فعلی.

ایدئولوژی ملی گرایی این حزب را می توان دلیل سرکوب ها و شکنجه ها و تبعیض ها و ظلم ها و حملات وحشیانه علیه شیعیان در جنوب عراق و کردها در شمال این کشور دانست. این وضعیت هم اکنون در تعدادی از کشورها از جمله چین (یک حزب وجود دارد و آن حزب حاکم کمونیست است)، کره شمالی (یک حزب وجود دارد و آن هم حزب کارگر است) و کوبا وجود دارد.

حزب بعث در سوریه و توسط سه نفر به نام های میشل عفلق، صلاح الدین البیطار و زکی ارسوزی تاسیس شد. در سوریه فعلی حزب حاکم همان حزب بعث است که شاخه آن در عراق در زمان صدام به قدرت رسید.

در سوریه هم حزب بعث حاکم است و قدرت اصلی را در دست دارد. همه مقامات اصلی و فرعی کشور، از  اعضای ارشد حزب بعث هستند و جایگاه افراد در چارت قدرت با وضعیت آنها در حزب بعث مرتبط است. البته قبل از این برای اجرای اصلاحات جعلی و ظاهری، تعدادی شبه حزب تاسیس شد تا انگ تک حزبی بودن سوریه برداشته شود اما در واقعیت ماجرا تغییری ایجاد نکرد.

همه این مقدمه را گفتم که به این نکته برسم. ایران زمانی 8 سال با حزب بعث عراق می جنگید و در نهایت این حزب در حمله امریکا سرنگون شد و دولت بعدی، آن را منحل و ممنوع الفعالیت کرد و همزمان، با شاخه حزب بعث در سوریه، همکاری نظامی – امنیتی در بالاترین سطوح داشت و دارد.

ایران و سوریه، توافقنامه جامع همکاری نظامی - امنیتی نظامی امضا کرده اند. قطعا این توافقنامه، نقطه عطفی در تاریخ سیاسی خاورمیانه است که تاثیرات فراملی آن را در سال های آینده خواهیم دید.