[شهروند] وزیر امور خارجه آمریکا گفته مکانیزم ماشه از این هفته فعال می‌شود و تحریم‌های ایران بازمی‌گردد. در مقابل حسن روحانی هم اعلام کرده روز شنبه و یکشنبه روز پیروزی ملت ایران است. جدال بر سر اجرا شدن یا نشدن مکانیزم ماشه همچنان میان تهران و واشنگتن ادامه دارد.
محدودیت‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران بیست‌وهفتم مهر ۹۹ (هجدهم اکتبر ۲۰۲۰) به پایان می‌رسد. اما آمریکا می‌خواهد با فعال‌کردن مکانیزم ماشه بار دیگر کل تحریم‌های ایران را باز گرداند. همزمان با اعلام این خبر، حسن روحانی در جلسه هیأت دولت به ملت «پیشاپیش پیروزی بزرگ و تاریخی ملت ایران در به شکست انجامیدن تلاش آمریکا برای فعال‌کردن مکانیزم ماشه» را تبریک گفته است. پیروزی بزرگی که روزهای شنبه و یکشنبه در انتظار مردم ایران است. در طرف مقابل، واشنگتن می‌گوید شنبه شب تحریم‌های جدید علیه ایران اجرایی خواهد شد. در اجرای این مکانیزم اما و اگرهای بسیاری وجود دارد. از منظر حقوقی چون آمریکا سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شده نمی‌تواند از مکانیزم‌های این توافق برای اقدام علیه ایران استفاده کند. اگر هم آمریکا قصد دورزدن معاهده را داشته باشد و به جای اینکه از سند برجام به سند قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل متحد برسد، از سند ۲۲۳۱ به برجام برسد، باز هم قادر به انجام اقدامی حقوقی نیست. اما برخی دیگر معتقدند جدال بر سر مکانیزم ماشه، بیش از آنکه حقوقی باشد سیاسی است و آمریکا می‌تواند با تهدید و تحریم کشورها این سیاست را پیش ببرد. همان سیاستی که در ۱۸ ماه اخیر از سوی آمریکا دنبال شده و ناموفق هم نبوده است.
«این توافق (برجام) یک توافق کوتاه‌مدت بود. اکنون عملا تاریخ آن در حال پایان یافتن است.» این بخشی از تازه‌ترین اظهارات رئیس‌جمهوری آمریکا درباره توافق هسته‌ای ایران است. توافقی که از ۲ سال گذشته و همزمان با خروج آمریکا از آن به چالشی برای تهران و غرب تبدیل شده است. ناظران بر این باورند که واشنگتن عملا به دنبال تشدید فشار‌ها بر ایران برای خروج از برجام است و اجرای مکانیزم ماشه نیز بخشی از این تلاش‌ها را تشکیل می‌دهد.
پنجشنبه، بیستم مرداد سال جاری، آمریکا درخواست رسمی فعالسازی مکانیزم ماشه را تقدیم سازمان ملل کرد و به اطلاع اعضای شورای امنیت رساند. اکنون با گذشت نزدیک به یک ماه از فعالسازی این مکانیزم، به زمان اجرای آن نزدیک می‌شویم. براساس برجام، در صورت نقض تعهدات برجام از سوی ایران، دیگراعضا می‌توانند مکانیزم ماشه را فعال کنند و یک ماه پس از آن همه تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران بازخواهند گشت. بر این اساس سی‌ام شهریور ماه زمان بازگشت این تحریم‌هاست، امری که تهران معتقد است امکان‌پذیر نیست.
وزیر خارجه کشورمان اما به این سوال پاسخ داده و اعلام کرد روز شنبه هیچ اتفاقی نخواهد افتاد محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران، با انتشار این توییت نوشت: «مایک پمپئو، وزیر امورخارجه آمریکا، دوباره اشتباه کرده است و هیچ اتفاق جدیدی در تاریخ نوزدهم سپتامبر (بیست‌ونهم شهریور) رخ نخواهد داد، فقط قطعنامه ۲۲۳۱ را بخوانید.» ظریف تلویحا دراین توییت نوشت که آمریکا از برجام خارج شده است و به همین علت قادر به اعمال و اجرای مکانیزم ماشه نیست.
واشنگتن اما نظر دیگری دارد. آمریکا خود را همچنان به عنوان مشارکت‌کننده در امضای برجام می‌داند و اعمال مکانیزم ماشه را نیز حق خود می‌داند. حقی که تا به امروز به تنهایی از آن دفاع کرده است؛ زیرا نه پایتخت‌های اروپایی و نه دیگر اعضای برجام، هیچ‌کدام، در بحث اجرای مکانیزم ماشه در جبهه دونالد ترامپ قرار نگرفته و معتقدند که کاخ سفید با خروج از برجام دیگر حق استفاده از این بند از توافق هسته‌ای ایران را ندارد. انگلیس، آلمان و فرانسه اعلام کردند که با اجرای مکانیزم ماشه مخالفند و به آمریکا اجازه استفاده از این بند برجام را نمی‌دهند.
وزیر امورخارجه روسیه هم در این زمینه اعلام کرد که تحریم‌های آمریکا علیه ایران بی‌فایده است و هیچ‌گاه موثر نبوده و اینک نیز تأثیر ندارد. لاوروف در این زمینه گفت: «دولت آمریکا در سال‌های اخیر علیه ایران دست به سیاه‌نمایی زده است. و این کشور را مسأله اصلی کل منطقه (خاورمیانه) و نیز سایر مناطق جهان می‌خواند. آمریکا سعی دارد تمام گفت‌وگوها درباره مسائل خاورمیانه و شمال آفریقا را براساس ضدایرانی بنا کند. اولا این اقدام بی‌فایده و فاقد دورنماست، زیرا مسائل را می‌توان به‌صورت پایدار و مطمئن فقط از راه توافق بین همه شرکت‌کنندگان حل‌وفصل کرد، اما فلسفه سیاست‌های کنونی آمریکا بر این پایه استوار شده است که ایران را باید مرکز همه تلاش‌ها برای بازدارندگی و مجازات قرار داد و تغییر حکومت ایران سرانجام این امکان را خواهد داد که منطقه نفس راحت بکشد. این مسیر منتهی به بن‌بست است. تحریم‌هایی که با آن می‌خواهند ایران را از پای درآورند، هیچ‌گاه موثر نبوده و هم اینک نیز موثر نخواهد بود.»
وزیر امور خارجه انگلیس هم که در واشنگتن به‌سر می‌برد به اختلاف نظر دو کشور درباره برجام و بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران اشاره کرد و افزود که توافق هسته‌ای تا زمانی که پیمان جدیدی با ایران منعقد نشود به قوت خود باقی می‌ماند. «دومینیک راب» در اندیشکده شورای آتلانتیک آمریکا یادآور شد که دولت لندن برجام را دور نخواهد انداخت. او این مطلب را در پاسخ به پرسشی پیرامون موضع انگلیس در قبال تلاش آمریکا برای به‌کارگیری مکانیزم ماشه در برجام و برگرداندن تحریم‌ها علیه ایران بیان کرد. وزیر خارجه انگلیس مدعی شد که لندن در کنار آمریکا و شرکای اروپایی، تحمل دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را ندارد و از برنامه دونالد ترامپ و ابتکار امانوئل مکرون برای وسیع‌تر کردن توافق با ایران حمایت می‌کند. او با این حال اهمیت حفظ برجام را در غیاب چنین توافقی مورد تأکید قرار داد. این یک تفاوت جزیی با آمریکا درباره استفاده از ابزارها در قبال ایران است و درنهایت درخصوص اهداف، با واشنگتن کاملا متحد هستیم و کنار آمریکا شانه به شانه می‌ایستیم.
مخالفت انگلیس با موضع آمریکا درحالی است که مایک پمپئو، وزیر خارجه ترامپ در همین نشست نشان داد آمریکا قرار است به‌طور یک‌جانبه برای آنچه بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل می‌نامد، اقدام کند.
دبیر کل سازمان ملل متحد هم تیر خلاصی به ادعای آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران زد و گفت: «ما درباره برجام براساس نظر شورای امنیت عمل می‌کنیم.» آنتونیو گوترش شامگاه چهارشنبه در نشست خبری خود که به‌مناسبت آغاز هفتاد و پنجمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد که امسال به دلیل شیوع کرونا در جهان به‌ویژه آمریکا به‌صورت مجازی برگزار می‌شود، این مطلب را مطرح کرد. او گفت که آمریکا مدعی است مکانیزم ماشه را فعال کرده است، درحالی که تقریبا همه اعضای شورای امنیت با آن مخالفت کرده و همچنان در برجام باقی مانده‌اند. موضع ما بسیار ساده و به همان صورت باقی است. شورای امنیت یک رکن سازمان ملل متحد است که وظیفه تفسیر قطعنامه‌های شورای امنیت را دارد. از این رو، ما همان‌گونه عمل می‌کنیم که شورای امنیت عمل کند.
اظهار نظر روز چهارشنبه دبیر کل سازمان ملل متحد درواقع نشان‌دهنده آن است که دبیرخانه این سازمان تصمیمی برای دایر کردن کمیته تحریم علیه ایران ندارد، چرا که ١٣ عضو شورای امنیت به اتفاق معتقدند آمریکا با خروج از برجام به مشارکت خود در این توافق پایان داده است و دیگر حق استفاده از ابزار بازگرداندن تحریم، آن هم بدون طی کردن مراحل حل اختلاف را ندارد. شورای امنیت سازمان ملل متحد در ماه اوت به قطعنامه آمریکا برای تمدید ممنوعیت تسلیحاتی ایران رأی نداد و درخواست آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌ها را مسکوت گذاشت و آن را باطل اعلام کرد. با این حال، آمریکایی‌ها در این مسیر حرکت می‌کنند که باز هم بی‌توجه به چندجانبه‌گرایی، به‌طور یک‌جانبه به اصطلاح تحریم‌های سازمان ملل را به اجرا درآورند تا مانع از آزادی عمل ایران در خرید و فروش تسلیحات دفاعی خود شوند.
مکانیزم ماشه (Snapback) چیست؟
اصطلاح snap back یا مکانیزم ماشه، یعنی بازگشت فوری به دوران قبل از معاهده برجام و اِعمال تحریم‌ها علیه ایران. در قطعنامه ۲۲۳۱ آمده اگر یکی از اعضای امضا‌کننده توافق برجام، در اِعمال و انجام تعهدات، شکایتی داشته باشد، باید در کمیسیون مشترک برجام رسیدگی شود. اگر توافق نکنند، پرونده به شورای امنیت سازمان ملل
ارجاع می‌شود.
در شورای امنیت سازمان ملل اگر یکی از اعضای دائم شورای امنیت آن را وتو کند، در آن زمان به‌صورت خودکار و بدون نیاز به رأی‌گیری، تمامی قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت بازمی‌گردد. به زبان ساده مکانیزم ماشه یعنی بازگشت همه تحریم‌های ایران.
دیدگاه تان را بنویسید