تحولات شگرفی در آمریکا و ایران در حال وقوع است | دولت روحانی، پروژه های آبرسانی و ریلی را ناتمام نگذارد

55 آنلاین- کمی بیش از 10 ماه، به پایان دوره ریاست جمهوری حسن روحانی باقی مانده و این دولت تا اواسط مرداد سال 1400، به فعالیت خود ادامه خواهد داد. از طرفی، در ماه های اخیر اتفاقات اقتصادی و سیاسی متعددی رخ داده یا در حال رخ دادن است و حسن روحانی، به عنوان رئیس جمهور از تلاش دولت برای بهبود وضعیت معیشتی مردم و گشایش اقتصادی خبر داده است.

در گفت و گوی «55 آنلاین» با مهندس اکبر ترکان، تحولات به وقوع پیوسته و چشم انداز آینده اقتصاد کشور بررسی شده است.

ترکان در چند دهه اخیر، مسئولیت های متعددی داشته و از جمله این که در مقاطعی استاندار ایلام، استاندار هرمزگان، وزیر دفاع و وزیر راه و ترابری بوده و در سال 1392 که حسن روحانی در انتخابات پیروز شد، او یکی از افراد حلقه اول نزدیکان سیاسی به روحانی بود و به عنوان مشاور عالی رئیس جمهور نیز مشغول به کار شد.

ترکان، در انتخابات های سال 1392 و 1396 جزو نیروهای نزدیک به حسن روحانی بود و در این گفت و گو به نوعی از دیدگاه دولت حسن روحانی دفاع می کند و ما در گفت و گوهای دیگر با کارشناسان و اقتصاددانان کشور، جویای ایده ها و دیدگاه های آنان نیز خواهیم شد.

*****

*در تیر ماه سال 1392 و بعد از این که آقای روحانی در انتخابات ریاست جمهوری رای آوردند ولی هنوز دولت ایشان رد مرداد ماه تشکیل نشده بود، جنابعالی گفته بودید که وضع اقتصاد، خراب تر از آن چیزی است که ما تصور می کردیم.

در تیر سال 1392 آقای روحانی و تیم همراهش به دنبال انتخاب اعضای کابینه بودند. در آن زمان، به نظر شما وضعیت اقتصادی کشور ما چطور بود؟

-این بحث ها مطالب تاریخی است. من الان آمادگی ذهنی ندارم و یادم نیست. شما می خواهید بگویید که من 7 سال پیش چطور فکر می کردم ولی الان، ذهن من آماده نیست و عذرخواهی می کنم. 

*جنابعالی، تجربیات زیادی در دولت های مختلف بعد از انقلاب داشته اید. اگر در وضعیت فعلی، بخواهیم مشکلات متعدد اقتصادی کشورمان را کند و کاو و بررسی کنیم گام اول از کجا باید شروع شود؟

-اصلی ترین عامل همه مشکلات اقتصادی ما، تحریم های ظالمانه است و لذا فشار تحریم ها، روی ابعاد مختلف جامعه اثرگذار بوده و گرفتاری های زیادی در حوزه های ارزی و بودجه ایجاد کرده است.

*به نظر می رسد فعلاً تحریم ها برقرار باشند. در این وضعیت، دیگر نمی شود اقدامی انجام داد؟

-می شود اقدام کرد ولی آن چیزی که ریشه مشکلات است، تحریم است. البته می شود در این شرایط، بهتر مدیریت کرد.

*به چه شکل این کار شدنی است و می شود با مدیریت بهتر عمل کرد؟

-در حال حاضر، یکپارچگی بین ارکان مختلف نظام تصمیم گیری کشور وجود ندارد. وجود یکپارچگی بین ارکان تصمیم گیری کمک می کند به شرایط بهتر.

*معمولاً در همه دولت ها این طور بوده که بین بخش های مختلف هماهنگی وجود ندارد و هر بخش، دیدگاه خاص خودش را دارد.

-شما می گویید معمولاً این طوری بوده ولی به نظر من، معمولاً این طور نبوده است. این بدترین حالت ناهماهنگی است که هرکسی که معلوم نیست چقدر صلاحیت دارد، همه بزرگان کشور را به توهین و استهزا می گیرد. الان با این وضعی که شما در فضای مجازی می بینید، کسی را محترم نگه نداشته اند.

*شما فکر می کنید در دوره ریاست جمهوری آقای روحانی، فرضاً وزارت اقتصاد با بانک مرکزی، کاملاً هماهنگ هستند؟

-مساله درون دولت، یک بخش قضیه است و یک بخش هم مربوط به دولت و بیرون از دولت است.

*در درون دولت با توجه به این که شما در دولت آقای روحانی حضور داشتید، آیا زمینه فراهم است که همیشه هماهنگی وجود داشته باشد؟

-دیگر الان پایان دوره دولت آقای روحانی است.

*کلاً همیشه زمینه فراهم بود که بین دستگاه های دولتی، هماهنگی وجود داشته باشد؟

-بله ولی چون دوره این دولت رو به پایان است، باید سعی کند پروژه های ناتمام را تمام کند. الان تمام کوشش ها باید در این زمینه باشد که دولت، کارهای ناتمام خودش را در مدت باقی مانده، به اتمام برساند.

*منظورتان از پروژه های ناتمام، پروژه های اقتصادی است؟

-این پروژه ها، شامل سرمایه گذاری ها، شبکه های آبرسانی و شبکه های ریلی است و همین طور پروژه های پتروشیمی و پروژه های نفتی. همه این پروژه ها در دولت آقای روحانی، بایستی به اتمام برسد و در مرحله پایانی است.

*واقعاً الان سرمایه کافی وجود دارد که پروژه هایی که وجود دارند تکمیل شوند؟

-همه این پروژه ها را نمی توان تکمیل کرد ولی پروژه هایی را که اولویت دار هستند، می توان به اتمام رساند. آقای نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، گفته که برخی پروژه ها را تامین مالی می کند که تا پایان این دولت، تمام شود. منظور من هم، پروژه هایی است که رئیس سازمان برنامه و بودجه، برای آنها تامین مالی کرده است.

*به نظر شما، این شبکه های آبرسانی و پروژه های از این قبیل، خیلی اهمیت دارند و باید تکمیل شوند؟

-این پروژه ها اهمیت دارند. چون با اجازه مقام معظم رهبری 8 میلیارد دلار، برای رودخانه های مرزی و شبکه های آبیاری پایین دست سدها اعتبار اختصاص یافت. در این مدت هم، این کار با موفقیت خیلی خوبی پیش رفته است. این کار، در مرحله پایانی است و 8 میلیارد دلار صرف شده و کار بزرگی انجام شده است.

*این پروژه ها از نظر ارزش افزوده و ثروت ایجاد کردن، می توانند موثر باشند یا عمدتاً به خاطر این است که آب رودخانه هدر نرود و از کشور خارج نشود؟

-با این پروژه ها 500 هزار هکتار از اراضی دیمی به آبی تبدیل می شود. بنابراین، این پروژه ها، اثر کشاورزی مهمی دارد. این پروژه شبکه های آبیاری، یک پروژه است .

*به غیر از پروژه های حوزه کشاورزی، کدامیک از طرح ها جذابیت دارند؟

-اتصال به شبکه ریلی مهم است. برای مثال در دولت آقای روحانی، ارومیه و کرمانشاه و همدان، به شبکه ریلی وصل شده اند. در مدت باقی مانده از این دولت، وزارت راه کوشش می کند که اردبیل را به شبکه ریلی وصل کند، همین طور سنندج را به شبکه ریلی وصل کند و چابهار را نیز به شبکی ریلی وصل کند. این کارها، اهمیت اقتصادی زیادی دارد و قول داده اند این پروژه ها تا پایان این دولت، آنها را به اتمام برسانند.

*اهمیت اقتصادی یعنی کالا و مواد اولیه جا به جا شود؟

-بالاخره به اقتصاد آن منطقه رونق بدهد. با این پروژه ها حمل و نقل کالا، حمل و نقل بار و حمل و نقل صنعتی، انجام خواهد شد و بعضی پروژه ها در حوزه صادرات و واردات اثر می گذارند.

*به نظرتان اگر این پروزه های راه آهن تکمیل شوند، آیا صادرات کشور افزایش چشمگیری پیدا می کند؟

-عوامل متعددی وجود دارد که موثر هستند. یکی از این عوامل، حمل و نقل است. یکی دیگر از این عوامل، ظرفیت های بندری اس. یک عامل دیگر، کیفیت محصول است. همچنین یک عامل دیگر، بازارهای هدف است. عوامل زیادی وجود دارد و در بخش حمل و نقل ریلی، وقتی این پروژه های ریلی تمام شود، این پروژه ها یک سهم خواهند داشت و سهم خودشان را ایفا می کنند.

*با توجه به این که درآمد نفتی کشور، کاهش شدید پیدا کرده است، تامین سرمایه و تامین مالی برای اجرای این نوع پروژه ها، فقط باید از طریق مالیات و امثال آن، پیگیری شود؟

-منبع دیگری وجود ندارد. این تامین مالی، از طریق مالیات است یا درامدهای حاصل از فروش نفت و گاز.

*با توجه به این که بخش اعظم بودجه سالیانه، صرف هزینه های جاری دولت می شود، آیا امکان دارد در همین وضعیت فعلی اقتصادی و تنگنای مالی، بخش قابل توجهی از منابع به سمت پروژه های عمرانی برود؟

-پروژه های عمرانی، سهم خودشان را دارند و هزینه های جاری هم، سهم خودشان را دارند.

*معمولاً سالیانه حدود 90 درصد از منابع بودجه، به هزینه های جاری تخصیص پیدا می کند و سهم هزینه های جاری، سهم بزرگی در بودجه کشور است.

-بله و چون هزینه های جاری دولت، زیاد است سهم بودجه عمرانی، کم شده.

*با همین وضعیت فعلی، وزرن کشی هایی وجود دارد و برخی می گویند سهم تحریم از مشکلات اقتصادی 10 درصد و بعضی هم می گویند بیش از 50 درصد است. بعضی هم می گویند 30 درصد تاثیر دارد...

-من درصد آن را نمی دانم ولی می گویم امروزه، اصلی ترین عامل در اقتصاد ما، فشار تحریم ها است.

*به غیر از این اصلی ترین عامل از نظر شما، بقیه عوامل کدام هستند و چه سهمی دارند؟

-درست است که تحریم ها از جانب ایالات متحده، اِعمال می شود و هیچ ضابطه قانونی برای این که کشورهای دیگر، تحریم اِعمال کنند وجود ندارد، اما قدرت زور مدارانه ای که ایالات متحده نسبت به دیگران اِعمال می کند، باعث شده که بقیه کشورها نیز چه تصمیم بگیرند و چه تصمیم نگیرند، با تحریم های ایالات متحده همراهی می کنند. این وضع، کار ما را سخت می کند.

*آمریکا، کشورهای دیگر را وادار می کند که فقط یک گزینه از بین ایران و بازار آمریکا را انتخاب کنند. چرا ما نتوانسته ایم به جایی برسیم که کشورها ، ما را ترجیح بدهند و اِشکال از کجا شروع می شود؟

-ما نمی توانیم بگوییم قدرت ما از قدرت ایالات متحده، بالاتر است.

*وقتی آمریکا، کشورهای دیگر را بین دو راهی قرار می دهد بازار آمریکا را ترجیح می دهند.

-بالاخره آمریکا قدرت اول اقتصادی جهان است. آیا ما از کشورهای دیگر بخواهیم که آمریکا را رها کرده و متحد ما شوند و علیه امریکا شوند؟ البته ما چنین حالتی را می خواهیم ولی بالاخره هر کشوری، کاری را که ما می خواهیم انجام نمی دهد.

*به فرض اگر مذاکره ای بین ایران و آمریکا انجام نشود، آمریکا همچنان در سیاست خودش موفق خواهد بود؟

- گروه های مختلف موجود در آمریکا، نظرات متفاوتی در  مورد این رفتار دارند. بدترین آنها، ترامپ است. اگر شرایط سیاسی در آمریکا، تغییر کند، روابط بین المللی ما هم تحت تاثیر قرار می گیرد و تغییر می کند.

*به نوعی مایل هستید که رقیب ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در آبان امسال برنده شود؟

-من نمی گویم مایل هستم یا نه. من می گویم اگر ترامپ رای بیاورد، شرایط سخت برای ما ادامه دارد. ممکن است در شرایطی دیگر، ما به راه حل های جدید برسیم.

*به هر حال شما یک مقدار امید دارید به این که در این وضعیتی که برای ترامپ ایجاد شده و وضعیت اقتصادی آمریکا خراب شده و ترامپ محبوبیت اولیه را ندارد، رقیب ترامپ پیروز شود.

-چه کسی می گوید اقتصاد آمریکا خراب شده. بدون پایه و اساس، این صحبت ها را مطرح نکنید.

*به خاطر کرونا رشد اقتصادی آمریکا کاهش پیدا کرده است.

-آمریکا مثل کشورهای دیگر است. این طور نیست که الان وضع آمریکا خراب شده باشد و امروز فردا، کله پا شود و ما خیلی خوشحال شویم. ما خودمان را به مسیری نَبریم که واقعیت ندارد. وضع آمریکا مثل کشورهای دیگر است.

*بعد از شیوع کرونا، حداقل 25 میلیون شغل در آمریکا از بین رفت.

-کشورهای اروپایی نیز همین مشکلات را دارند یعنی دل خودتان را خوش نکنید به این که آمریکا در حال سقوط کردن است. این نوع حرف ها را که نمی دانیم چه ریشه ای دارد، مطرح نکنید.

*یک مقدار از رای ترامپ به خاطر رای اقشار کارگر و کم درآمد بود. به خاطر کرونا بیش از 20 میلیون شغل از بین رفت. به نظر شما، از بین رفتن این مشاغل، تاثیر منفی بر نتیجه انتخابات نمی گذارد؟

- حدود 40 روز تا روز برگزاری انتخابات امریکا باقی مانده است. امروز، وضعیت طوری است که شانس ترامپ برای انتخاب مجدد، ضعیف است و شانس رقیب او، بالاتر است. این که در 40 روز آینده، چه اتفاقی رخ می دهد و چه مانورهایی انجام می دهند، می تواند تعیین کننده باشد.

فعلاً ارزیابی هایی که من از رسانه های مختلف دارم این است که در موقعیت فعلی، وضعیت رقیب ترامپ از ترامپ بهتر است.

*فکر می کنید که اگر فرضاً رقیب ترامپ پیروز شود، آیا گشایشی در مورد ایران می تواند اتفاق بیفتد؟

-حرف هایی که رقیب ترامپ زده، این طور است و نه این که من چه فکر می کنم. بایدن گفته اگر رای بیاورد، دوباره به برجام می پیوندد.

*ولی دقیقاً گفته اول ایران باید به تعهدات خود در توافق هسته ای عمل کند و بعد دوباره آمریکا به این توافق ملحق می شود.

-معلوم است و وقتی همه به تعهدات خودشان عمل کنند، به شرایط اولیه برجام برمی گردیم. بایدن، این نکته را اعلام کرده ولی باید ببینیم اگر در انتخابات پیروز شود، چه اتفاقی می افتد.

*در مرداد ماه امسال، آقای روحانی اعلام کردند که دولت، نقشه راه مدیریت کلان اقتصاد کشور را تهیه کرده و با این نقشه، وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم و کسب و کارها بهتر خواهد شد. آقای روحانی و مقامات ارشد دولت گفتند که بعد از تصویب این نقشه، آن را به اطلاع مردم می رسانند.

-هر وقت جزئیات این نقشه را اعلام کردند راجع به آن صحبت می کنیم.

*فکر می کنید بشود در مدت کمتر از 11 ماه تا پایان دولت آقای روحانی، در این حوزه ها تحول مثبتی ایجاد کرد؟

-ما بگذاریم اول دولت این نقشه را اعلام کند. وقتی هنوز چیزی اعلام نشده، من راجع به آن چه بگویم.

*آیا در مدت حدود 10 ماه تا پایان دولت می شود اقداماتی انجام داد و وضعیت معیشت مردم بهتر شود؟

-ما از پیش غیب گویی نکنیم. شما می گویید آقای روحانی، این طور درباره نقشه راه صحبت کرده است ولی ما باید ببینیم در این نقشه چه چیزهایی مطرح می شود و بعد درباره آنها صحبت می کنیم. 

*به نظر شما راهی وجود دارد که کسب و کارها رونق پیدا کند؟

-شما می گوید رئیس جمهور، این طور اظهار نظر کرده است. صبر کنیم رئیس جمهور، برنامه خود را اعلام کند و بعد ما آن را بررسی می کنیم.

*جنابعالی در اوایل دولت آقای روحانی، جزو نیروهای نزدیک به آقای روحانی و جزو حلقه اول افراد نزدیک به ایشان بودید ولی به تدریج فاصله گرفتید. ایا در این زمینه اِشکالی به وجود آمد؟

-من بازنشسته شدم.

*معمولاً از بازنشسته ها  و تجربیات آنها استفاده می کنند.

-یک موقع قانون طوری بود که کسانی که قبلاً وزیر بوده اند، می توانستند با وجود بازنشستگی، به دولت برگردند و کمک کنند. این وضع تا سال 1396 ادامه داشت ولی از سال 1396 قوانین سختگیرانه تری وضع شد و دیگر بازنشسته ها باید از دولت خارج می شدند. به همین دلیل، من هم از دولت بیرون آمدم.

*دیگر ارتباط شما با دولت قطع شده یا این که هنوز از شما مشورت می گیرند؟

-من به عنوان بازنشسته، به هیچ عنوان نباید سمت و پست دولتی داشته باشم و ندارم.

*شما جزو نیروهای نزدیک به آقای روحانی بودید. آیا به طور غیر رسمی، آقای روحانی از شما نظر می خواهند؟

-دوستی ها و رفاقت ها و رفت و آمدها، چیز دیگری است. بر اساس قوانین، بازنشسته ها دیگر نمی توانند عنوان رسمی داشته باشند یا در پست و مسئولیت های دولتی قرار بگیرند.

*به طور غیر رسمی، نظر شما را جویا می شوند که وضعیت اقتصادی بهتر شود و شما راهکار خاصی ارائه کنید؟

-هر وقت و هر جایی که بتوانم کاری برای این دوستان انجام بدهم، انجام می دهم و کمک می کنم.  

*اخیراً گفته بودید که پروژه های دولت آقای روحانی باید تکمیل و افتتاح شوند وگرنه گروه منتقد دولت آقای روحانی که در مجلس هستند، به قئرت برسند راه دیگری را در پیش می گیرند.

-من در کجا چنین چیزی گفته ام؟

*در هفته های اخیر گفته بودید این پروژه های ناتمام باید تکمیل شود و از طرفی، نسبت به رویکرد نمایندگان منتقد فعلی مجلس و پیروزی این جریان در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده هشدار داده بودید.

-وقتی یک وقفه به کارهای ناتمام بخورد، دچار صدمه طولانی می شود. بنابراین، حتی الامکان باید کارهای ناتمام را، تمام کرد تا دچار وقفه و صدمه نشود. تجربه هم داریم و وقتی دولت یا وزیر تغییر می کند، برخی کارها که در آستانه اتمام بودند، دو مرتبه یک خسارت زمانی زیاد به آنها وارد می شود.

الان حدود 11 ماه از عمر دولت آقای روحانی باقی مانده است. در این 11 ماه باید در این زمینه تلاش شود که پروژه های نیمه تمام، تمام شود. برای مثال، در حوزه نفت کارهای خیلی مهمی در حال انجام است و قرار است این کارها تا پایان این دولت، تمام شود. باید همه یاری کنند تا این طرح ها به اتمام برسد.

*با این وضعیت اقتصادی فعلی که ایجاد شده و نرخ دلار به بالای 28 هزار تومان رسیده، شما فکر می کنید در مدت حدود 11 ماهی که باقی مانده، دولت آینده بهتری را رقم بزند و اساساً چشم انداز را چگونه می بینید؟

-یک مقدار به شرایط بین المللی بستگی دارد. چون ما الان در شرایط خاصی هستیم و هم در آمریکا اتفاقات بزرگی در حال رخ دادن است و هم این که ما داریم در حوزه همکاری طولانی مدت با چین، تصمیمات مهمی می گیریم. همه این موارد، تاثیرگذار خواهد بود.