روغن‌های تک‌سلولی یا روغن‌های میکروبی؛ روغن‌هایی هستند که توسط میکروارگانیسم‌ها تولید می‌شوند. میکروارگانیسم‌ها زمانی که در محیط کشت دارای کربن اضافی قرار می‌گیرند، رشدشان به دلیل کمبود مواد مغذی به ویژه نیتروژن، محدود می‌شود و اقدام به ذخیره‌سازی چربی و تولید روغن‌های میکروبی می‌کنند.
چربی تولیدشده توسط باکتری‌ها از نوع «تری‌آسیل گلیسرول (TAG)» و «واکس استر» است و از آن‌ها در تولید افزودنی‌های غذایی، محصولات آرایشی، روان‌کننده‌ها، روغن‌های شیمیایی، شمع‌ها و سوخت‌های زیستی استفاده می‌شود. مقدار و ساختار چربی‌های باکتری‌ها به چندین عامل مثل نوع باکتری، ساختار منبع کربنی، زمان کشت و مقدار کربن و نیتروژن موجود در محیط کشت بستگی دارد.
یکی از گونه‌های باکتری که توانایی ذخیره چربی تری‌آسیل گلیسرول را دارند، باکتری‌های «رودوکوکوس» هستند. این باکتری‌های هوازی و غیرمتحرک‌اند و به وفور در طبیعت یافت می‌شوند. رودوکوکوس‌ها در محیط‌هایی مثل خاک‌های نواحی گرمسیری و استوایی، بیابان‌ها، دریاها و رسوبات دریاهای عمیق یافت شده‌اند.
از باکتری‌های تولیدکننده روغن‌های میکروبی می‌توان برای بازیافت ضایعات و مدیریت زباله نیز استفاده کرد. آب پنیر یکی از پسماندهای صنایع لبنی است که در مقادیر بسیار زیادی در سطح جهان تولید می‌شود و در صورت رها شدن در محیط‌زیست آلودگی زیادی ایجاد می‌کند و هزینه بسیار زیادی برای پاک‌سازی آن نیاز است. یکی از روش‌هایی که می‌توان آب پنیر را پاک‌سازی کرد، استفاده از باکتری‌ها و تبدیل کردن این ضایعات به روغن میکروبی است. همچنین از ضایعات کشاورزی مثل ساقه گندم نیز می‌توان برای تولید روغن میکروبی استفاده کرد.
با توجه به این موضوع؛ برای بررسی توان یک نوع باکتری رودوکوکوس در تولید روغن میکروبی، پژوهشگران از منابع خام ارزان‌قیمت موجود در پسماندهای صنعتی و کشاورزی استفاده کردند.
برای انجام این مطالعه، علیرضا رسولی، سید سهیل آقایی و محسن زرگر؛ پژوهشگران گروه میکروبیولوژی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، مشارکت داشتند.
به منظور انجام این آزمایش پژوهشگران باکتریRhodococus erythropolis PTCC 17167 را از بانک میکروبی سازمان ملی صنعتی ایران خریداری کردند و میزان تولید چربی این باکتری‌ها از ساقه گندم مزارع کشاورزی و آب پنیر، را مورد بررسی قرار دادند.
بررسی‌های این مطالعه نشان داد که این نوع باکتری توانایی تولید روغن از محیط کشت حاوی منابع کربنی پسماندهای آب پنیر و ساقه گندم را دارد. همچنین مشخص شد که میزان تولید چربی در منبع آب پنیر بیشتر از سایر منابع کربنی استفاده‌شده در این مطالعه است.
پژوهشگران این مطالعه می‌گویند: این تحقیق برای نخستین‌بار در ایران روی این سویه از باکتری انجام شد و اثبات کرد این نوع باکتری رودوکوکوس توانایی استفاده از منابع کربنی خالص و تبدیل پسماند صنعتی وکشاورزی (به عنوان ماده خام ارزان‌قیمت) به چربی را دارد.
این محققان معتقدند که نتایج این پژوهش سبب افزایش دانش نظری در زمینه این باکتری و تولید روغن میکروبی خواهد شد.
یافته‌های این مطالعه پاییز سال جاری به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «تولید زیستی روغن تک‌یاخته توسط باکتری Rhodococcus erythropolis PTCC 1767 با استفاده از منابع کربنی ارزان» در فصل‌نامه علمی زیست‌شناسی میکروارگانیسم‌ها، منتشر شده است.
دیدگاه تان را بنویسید