امروز سالگرد یکی از تلخ ترین و پر ابهام ترین حوادث دریایی ایران، حادثه سانچی است، یک کشتی نفتکش ۲۷۴ متری متعلق به شرکت ملی نفتکش ایران که با پرچم پاناما در دریا تردد می کرد و ۳۲ سرنشین از جمله ۳۰ ایرانی و ۲ تبعه بنگلادشی داشت.
در روز شنبه ۱۶ دی ماه سال ۹۶ نفتکش سانچی که جهت تحویل میعانات گازی عازم کره جنوبی بود، در نزدیکی سواحل شهر شانگهای چین با یک کشتی فلهبر چینی به نام کریستال که بار غله داشت، برخورد کرد.
محموله ی نفتکش سانچی نفت فوق سبک با درجه ی اشتعال بسیار بالا بود که این امر سبب آتش سوزی فوق سریع سانچی و وقوع انفجار در آن پس از این برخورد شد.
به دنبال این حادثه عملیات امداد و نجات و اطفاء حریق آغاز شد. گروهی از تکاوران نیروی دریایی ارتش ایران به محل حادثه اعزام شدند. مقامات چین در مجموع هشت کشتی و گارد ساحلی کره جنوبی یک کشتی و یک بالگرد برای کمک به عملیات جستجو به محل حادثه فرستادند. آمریکا نیز یک فروند هواپیمای گشت دریایی را از پایگاه هوایی جزیره اوکیناوای ژاپن به منظور یافتن ملوانان رهسپار محل کرد تا به همراه دیگر نیروهای امداد در این عملیات شرکت کند.
در روز ۲۳ دی ماه تعدادی از اعضای تیم نجات چین که با لباسهای مخصوص وارد نفتکش سانچی شده بودند جعبه سیاه نفتکش را پیدا کردند که در نهایت بر اساس کنوانسیون های بین المللی به کشور صاحب پرچم نفتکش یعنی پاناما تحویل داده شد.
با وجود همه ی تلاش ها اما نفتکش سانچی در نهایت در روز ۲۴ دی ماه پس از ۹ روز سوختن در آتشی که به گفته ی کارشناسان دمای آن در آخرین دقایق به ۹۰۰ درجه سانتیگراد رسیده بود، غرق شد.
از ۳۲ سرنشین سانچی، ۲۹ نفر آن ها ناپدید شدند و جسد تنها ۳ نفر پیدا شد که همگی از خدمه ی ایرانی نفتکش بودند.
کشتی چینی اما صدمه ی جدی ندید و تمام سرنشینان آن از این حادثه جان به در بردند.
دولت ایران، به احترام جانباختگان حادثه نفتکش سانچی و خانواده های داغدار آنان، روز دوشنبه ۲۵ دی ۹۶ را در سراسر ایران عزای عمومی اعلام کرد.
ارزش نفتکش سانچی
نفتکش سانچی حامل ۱۳۶ هزار تن میعانات گازی، معادل حدود یک میلیون بشکه نفت بود. به گفته ی رویترز، ارزش محموله حدود ۶۰ میلیون دلار و ارزش خود نفتکش حدود ۶۰ میلیون دلار بود.
فاجعه زیست محیطی حادثه سانچی
انفجار و غرق شدن سانچی، بدترین فاجعه ی زیست محیطی دریایی از سال ۱۹۹۱ تا به آن زمان را رقم زد. در پی این حادثه یک لکه نفتی به وسعتی بیش از ۱۸ کیلومتر در سطح دریا در نزدیکی ساحل شانگهای چین به وجود آمد. به گفته ی کارشناسان، سوخت کشتی به دلیل سنگین بودن روی دریا قابل رؤیت نیست اما به شدت سمی است و موجب آلوده شدن آب و نابودی آبزیان می شود.
علت حادثه سانچی
روند رسیدگی به پرونده غرق شدن نفتکش سانچی با حضور نمایندگان کشورهای پاناما (کشور صاحب پرچم)، هنگ کنگ (کشور صاحب پرچم کشتی فلهبر کریستال)، کشور چین (کشور محل وقوع حادثه) و در نهایت ایران و بنگلادش آغاز و نتیجه ی بررسی ها ۱۵ اردیبهشت ۹۷ اعلام شد.
نادر پسندیده، مدیر کل امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی ایران هنگام گزارش نتیجه ی کار این کمیته اعلام کرد که سه کشور ایران، پاناما و بنگلادش علت اصلی حادثه را «تغییر مسیر کشتی فلهبر کریستال ۱۵ دقیقه قبل از حادثه» دانسته اند اما چین و هنگ کنگ معتقدند که «کشتی سانچی در این رویداد به عنوان کشتی راه دهنده حضور داشته که باید پیش از برخورد با کشتی چینی تغییر مسیر می داده و در این زمینه کشتی کریستال مقصر نیست.» به گفته ی او هر دو کشتی سانچی و کریستال بخش هایی از مقررات ایمنی دریانوردی را نادیده گرفتند.
با این وجود بسیاری از کارشناسان منتقد می گویند که نمی توان این موضوع را نادیده گرفت که محل حادثه منطقه ای پرتردد و مملوء از صدها کشتی ماهیگیری بوده و به همین دلیل قدرت مانور نفتکش سانچی بسیار کم بوده است. بنابراین نفتکش برای هر تغییر مسیری نیاز به زمان زیادی داشته است.
به علاوه، سانچی به سیستمی مشابه ترمز مجهز نبوده و به همین دلیل در این کشتی ها تنها می توان موتور نفتکش را متوقف کرد که توقف کشتی بعد از خاموش کردن موتور نیز به زمان زیادی نیاز دارد. در مورد چرخاندن سکان کشتی و تغییر مسیر نیز باید گفت که این کار در مسیرهای پرتردد خطر بالایی دارد.
خدمه نفتکش سانچی
تئوری های توطئه درباره ی علت حادثه
از حادثه سانچی چند روزی بیشتر نگذشته بود که شایعه شد علت حادثه نه برخورد نفتکش ایران با کشتی چین، بلکه حمله ی موشکی ارتش آمریکا به سانچی بوده چرا که مقصد نهایی آن کره شمالی بوده است. اما مقامات کشورمان این شایعه را رد کردند.
پس از وضع تحریم های نفتی علیه کره شمالی در سال ۲۰۱۷ از سوی شورای امنیت و پیش از وقوع حادثه سانچی، کره جنوبی چند کشتی نفتکش با پرچم های پاناما و هنگکنگ را به خاطر احتمال انتقال نفت به کره شمالی و نقض تحریم ها توقیف کرده بود و چین نیز متهم شده بود اجازه می دهد مخفیانه به کره شمالی نفت منتقل شود.
ماجرای پرچم پاناما
نفتکش سانچی به دلیل اینکه در پاناما ثبت شده بود با پرچم این کشور تردد می کرد. به گفته ی سخنگوی کمیته اضطرار نفتکش سانچی، استفاده از پرچم پاناما ربطی به تحریم ها نداشت و به دلایل مارکتینگ انجام شده بود. وی گفت: «ما اداره کننده ی کشتی بودیم و از نظر فنی و نفرات ما آن را اداره می کردیم اما این کشتی متعلق به شرکتی غیر ایرانی بود اما اداره ی آن با ما بود.»
انتشار فایلی صوتی از جعبه سیاه نفتکش سانچی
در سال ۹۸ فایلی صوتی از آخرین مکالمات خدمه سانچی پیش از وقوع انفجار منتشر شد که از جعبه سیاه این نفتکش به دست آمده بود.
این فایل صوتی دلخراش که در آن فقط می توان صدای افسر سوم کشتی سانچی و دیگر خدمه ی حاضر در اتاق فرمان کاپیتان سانچی را شنید، لحظات سختی که از زمان برخورد با کشتی چینی تا وقوع انفجار بر آن ها گذشته بود را فاش کرد.
تماس های مشکوک با خانواده خدمه سانچی
وقوع اتفاقاتی مشکوک خانواده ی برخی خدمه سانچی را به این نتیجه رسانده که آن ها هنوز زنده هستند و احتمالاً در آخرین لحظات پیش از وقوع انفجار به گونه ای خود را نجات دادند و حالا در جایی اسیر یا گرفتار شده اند.
خانواده ی ۱۲ نفر از سرنشینان سانچی گفته اند که پس از این حادثه بارها با پیش شماره ی کشورهای مختلف با آن ها تماس گرفته شده است. به گفته ی آن ها، این تماس ها با خصوصی ترین شماره های خانواده ها صورت گرفته. در همه ی این تماس ها صحبتی انجام نشده اما گاهی هم تماس گیرنده که فردی انگلیسی زبان بوده ادعا کرده یک ایرانی این شماره ها را به او داده و درخواست کرده با آن ها تماس بگیرد و بگوید که آن ها زنده هستند. به گفته ی خانواده ها، در برخی موارد حتی نام خدمه نیز از سوی فرد تماس گیرنده مطرح شده و او مدعی زندانی بودن خدمه شده.
خانواده ی یکی از خدمه نیز گفته تا نزدیک به یک سال بعد از حادثه برای شماره ی همراه او قبض موبایل صادر می شد که همه ی آن هزینه ی رومینگ بود. همچنین به گفته ی آن ها، چند ماه بعد از حادثه، تلگرام او آنلاین شد و تمام پیام هایی که برایش ارسال کرده بودند سین شد و تیک آبی خورد، اتفاقی که چند ماه بعد نیز تکرار شد.
این خانواده ها که هنوز باور به زنده بودن عزیزان خود دارند خواستار پیگیری مقامات کشورمان در خصوص سرنوشت خدمه سانچی هستند. این در حالی است که مقامات ایرانی معتقدند امکان زنده ماندن خدمه ی این نفتکش وجود نداشته و آن ها در همان لحظات اولیه ی حادثه بر اثر استنشاق دود ناشی از گازهای سمی جان خود را از دست دادند.
ابطال گواهی فوت خدمه سانچی
در سال ۹۷ با درخواست علی ربیعی، رئیس کمیته رسیدگی به حادثه سانچی، گواهی فوت قطعی ۳۰ خدمه ایرانی آن صادر شد، اقدامی که امکان جستجوی خدمه از طریق سازمان هلال احمر و صلیب سرخ جهانی را برای خانواده ی آن ها از میان برد.
همین موضوع باعث شد که خانواده ی برخی خدمه سانچی نسبت به صدور گواهی فوت به دادگاه شکایت کنند.
این شکایت موثر بود و در سال ۹۹ با رأی قاضی رضا احمدی فیروزجایی در شعبه ۱۱۵ دادگاه عمومی حقوقی مجتمع شهید باهنر تهران، به دلیل نبود ادله ی کافی برای اعلام فوت، گواهی فوتی که از سوی سازمان ثبت احوال برای ۹ نفر از خدمه کشتی سانچی صادر شده بود، ابطال شد.
پرداخت خسارت به خانواده قربانیان حادثه سانچی
در سال ۹۸ کاپیتان شهرام فرحبد، مدیر بازرگانی شرکت ملی نفتکش ایران اعلام کرد تمام خدمه سانچی تحت پوشش بیمه بودند و به تمام خانواده هایی که مراحل قانونی را طی کردند تا آن زمان ۲/۵ میلیون دلار خسارت پرداخت شده بود.
به گفته ی او، شرکت ملی نفتکش ایران نیز در روزهای ابتدایی حادثه به هر یک از این خانواده ها مبلغ ۷۰ میلیون تومان جهت برگزاری مراسمات و به عنوان هبه پرداخت کرده بود.
فرحبد همچنین از مصوبه هیأت مدیره ی این شرکت مبنی بر استخدام یک نفر از بستگان درجه یک هر کدام از این خانواده ها در شرکت ملی نفتکش خبر داد و گفت تا آن زمان ۱۳ نفر از بستگان این خانواده ها استخدام شده بودند.
همچنین به گفته ی او، مقرر شد نحوه ی پرداخت حقوق به خانواده و بازماندگان آن ها با یک درجه ارتقای شغلی برای هر فرد، طبق ضوابط پرداخت به خانواده های شهدای جنگ تحمیلی باشد.
نفتکش | اقیانوس | تصادف سانچی | فوت | زلزله
خانوادههای کارکنان سانچی هنوز امید دارند | شواهد زنده بودن مسافران کشتی غرق شده چیست؟
خانوادههای قربانیان کشتی غرقشده سانچی سالهاست که منتظرند تا عزیزشان برگردد. آنقدر به زندهبودن مسافران آن نفتکش معروف اطمینان دارند که با تلاش و دوندگی زیاد توانستند گواهی فوت آنها را باطل کنند. تنها خواستهشان این است که نشانههای زندهبودن را پیگیری کنند. اشک میریزند و از اینکه کسی به فریادشان نمیرسد و هیچکس به سرنخهای حیات اهمیتی نمیدهد، گله دارند.
روزنامه شهروند در شماره امروز خود نوشت: تماسها، شمارههای مشکوک، قبض موبایل و آن چند ثانیه صدایی که از داخل نفتکش منتشر شد، تنها دلخوشیهایی است که برایشان مانده. تنها نشانههایی برای اینکه چندین سال به زندهبودن عزیزشان امید داشته باشند. چهار سال گذشته ولی هنوز هم چشم انتظارند. چشم انتظار یک نشانه یا ردی از مردانی که به گفته خودشان روی نفتکش عظیم در قعر دریا ناپدید شدند؛ امیدشان را از دست ندادهاند. بعد از این همه سال باز هم منتظرند که مسافرشان از در وارد شود، آنها را بغل کند و بگوید که چقدر دلتنگشان بوده است. حادثه برای آنها تمام نشده است. سوگواری نمیکنند. به عزا ننشستهاند و هیچوقت در این سالها لباس سیاه به تن نکردند. فقط دلتنگ شدهاند و میخواهند هرچه زودتر خبری از سرنوشت عزیزشان بگیرند. غم دوری آنها را از پای درآورده، ولی آنقدر امید دارند که دست از تلاش برنداشتهاند.
خانوادههای قربانیان کشتی غرقشده سانچی سالهاست که منتظرند تا عزیزشان برگردد. آنقدر به زندهبودن مسافران آن نفتکش معروف اطمینان دارند که با تلاش و دوندگی زیاد توانستند گواهی فوت آنها را باطل کنند. تنها خواستهشان این است که نشانههای زندهبودن را پیگیری کنند. اشک میریزند و از اینکه کسی به فریادشان نمیرسد و هیچکس به سرنخهای حیات اهمیتی نمیدهد، گله دارند.
مردان سانچی ١٦ دی سال ٩٦ بود که در اقیانوس سوختند و به قعر دریا رفتند. ٣٢ سرنشینی که فقط پیکر سه نفر از آنها به وطن بازگشت. حالا چهار سال از آن روز وحشتناک گذشته است. چهار سالی که برای خانوادهها به اندازه یک عمر بود. هنوز این پرونده باز است و مسیر خودش را طی میکند. در این مدت شرکت ملی نفتکش ایران به عنوان متولی اصلی، پیگیریهای لازم را انجام داد؛ از اقدامات حقوقی این حادثه گرفته تا بررسی دسترسی به لاشه آن نفتکش عظیم که در عمق ١٢٠ متری دریای چین آرام گرفت. رسیدگی به خانوادههای دریانوردان سانچی هم بخش دیگری از اقدامات این مجموعه بود. بعضی از خانوادهها اما هنوز هم دلهایشان در سانچی جا مانده و چشم به راه خبری از آن سوی آبهای چین هستند. قاطعانه از زندهبودن این مردان حرف میزنند و حتی یک درصد هم به مرگ اعتقادی ندارند.
پسرم عضو هلال احمر بود
چندی پس از تصادف سانچی با کشتی «کریستال» بود که به درخواست علی ربیعی، وزیر وقت کار، گواهی فوت قطعی ۳۰ خدمه ایرانی آن صادر شد. همین موضوع باعث شد که بعضی از خانوادههای خدمه سانچی نسبت به صدور گواهی فوت به دادگاه شکایت کنند. این شکایت خانوادههای خدمه سانچی موثر هم بود، بهطوری که با رأی قاضی رضا احمدی فیروزجایی در شعبه ۱۱۵ دادگاه عمومی حقوقی مجتمع شهید باهنر تهران، گواهیهای فوتی که از سازمان ثبت احوال کل کشور برای ۹ نفر از خدمه کشتی سانچی صادر شده بود، ابطال شد.
با ابطال این گواهیها، حالا این خانوادهها بیشتر از گذشته انتظار میکشند. درست مثل پدر سجاد عبداللهی که هنوز منتظر است و امید دارد که روزی سجاد دوباره به خانه برگردد: «سجاد متولد سال ٧٤ بود. خیلی به این شغل علاقه داشت. از طرفی بیش از ٥ سال عضو هلال احمر شهرستان ممسنی از استان فارس بود
و تقریبا در تمام ماموریتهای هلال احمر به صورت داوطلبانه شرکت می کرد. او با پسرخالهاش پوریا وارد دانشگاه دریایی شدند. اولینبار بود که سفر میکرد. خیلی ذوق داشت. ٢٥ آذر سال ٩٦ بود که حرکت کردند. از روی کشتی دو بار با من تماس گرفت. یکبار وقتی چابهار بودند، یکبار هم وقتی نزدیک سنگاپور بودند، تماس گرفت و گفت که هفت روز بعد برمیگردند. خیلی خوشحال بود، اما دیگر صدایش را نشنیدم. تا اینکه آن حادثه پیش آمد. بعد از آن، تمام شواهد نشان داد که پسرم و بقیه هنوز زندهاند.»
نشانهها را پیگیری کنید
عبدالله عبداللهی درباره این شواهد و سرنخها میگوید: «چندینبار با ما و چند خانواده دیگر با پیششمارههای کشورها مختلف تماسهای مشکوک گرفته شد. گاهی اوقات کسی حرف نمیزد. گاهی اوقات هم فردی انگلیسیزبان به ما میگفت که فرزندمان زنده است و از او خواسته که با خانوادهاش تماس بگیرد و خبر بدهد. این تماسها تا مدتها ادامه داشت. هرازگاهی این تماسها برقرار میشد، اما وقتی پیگیری کردیم، ترتیب اثر داده نشد و پیگیریهای ما هم به نتیجه نرسید. وقتی میگوییم آنها زندهاند کسی به حرفمان توجهی نمیکند. هیچ کدام از این نشانهها را پیگیری نمیکنند.»
با غمی که در صدایش موج میزند، ادامه میدهد: «همان چند ثانیه صدایی که از روی نفتکش و در لحظات آخر منتشر شد، گویای نجات بچههاست. صدای میلاد عنایتی بود که مسئولیت هدایت کشتی را به عهده داشت. بعد از آن کاپیتان بالا میآید. صدای میلاد عنایتی است که به کاپیتان میگوید استرس دارم. بعد از آن کاپیتان همه بچهها را به بیرون از کشتی هدایت میکند. حتی به زبان انگلیسی از دو بنگلادشی هم میخواهد که به بیرون بپرند و سوار قایق شوند. همان صداها گویای این است که بچهها زمان حادثه از کشتی خارج شدند. برای همین امکان ندارد آنها مرده باشند.»
چشمانتظاریم
خواستهاش این است که مسئولان به نشانهها اهمیت بدهند و رسیدگی بیشتری داشته باشند: «اگر میگویند که بچهها مردهاند حداقل یک نشانه به ما بدهند. ردی از فرزندانمان بدهند تا ثابت شود جان باختهاند. ما اگر میگوییم زندهاند، نشانه و سرنخ داریم. اما آنها هیچ مدرکی ندارند. سالهاست که چشمانتظاریم. بین زمین و آسمان معلق ماندهایم. کسی به ما گوش نمیکند. هیچ دلیل قانعکنندهای برای مرگ بچههای ما ندارند. خواسته ما این است که اگر آنها مطمئنند که بچهها مردهاند، حداقل یک نشانه بدهند. اگر نشانه ندارند لااقل جستوجو کنند؛ یک رد یا نشانهای که من بتوانم قانع شوم سجاد مرده است. هیچ اثری از سجاد ندارند. ما باورمان نمیشود که بچههایمان مردهاند. حدسمان هم این است که جایی اسیر یا گروگان گرفته شدهاند. کاش کسی پیدا شود به حرف ما گوش کند و این مسائل را پیگیری کنند تا حداقل کمی آرام شویم.»
ماجرای تیک آبی تلگرام و قبض موبایل
تا ١٣ ماه قبض موبایل فرزندش صادر میشد. با پولهای زیادی که همگی برای رومینگ بود. مهدی سادگی یکی دیگر از مردان سانچی است که حالا خانوادهاش از بقیه اطمینان بیشتری برای زندهبودن او دارند؛ چون قبض موبایل و تیکهای آبی تلگرامش گویای همه اینهاست. مادر مهدی این ماجرا را اینطور روایت میکند: «پسرم متولد سال ٥٨ بود. عاشق کارش بود. زمانی که روی کشتی بود چندینبار با من تماس گرفت. آخرینبار گفت که چند روز بعد برمیگردند، ولی دیگر از او خبری نشد. مطمئنم که پسرم هنوز زنده است، چون تا ١٣ ماه بعد از حادثه قبض موبایل برایش صادر میشد؛ مبلغهای ٩٠ هزار تومان به بالا. وقتی ریز هزینههای موبایلش را گرفتیم همه آنها رومینگ بود. این یعنی موبایل پسرم جایی در خارج از کشور فعال شده بود. از طرفی چون به زندهبودن او اعتقاد داشتیم، من و همسرش چندینبار با تلگرام به او پیام فرستادیم. چند ماه بعد از حادثه ناگهان تلگرام پسرم آنلاین شد. تمام پیامها سین شد و تیک آبی خورد. از شدت هیجان نمیدانستیم باید چهکار کنیم. ما همه این مدارک را به دادگاه ارایه کردیم.»
او ادامه میدهد: «درست ١١ ماه بعد از حادثه دوباره پیامهای ما تیک آبی خورد و تلگرام پسرم آنلاین شد، اما وقتی اینها را گفتیم کسی پیگیری نکرد. از طرفی ما هم تماسهای مشکوک داشتیم. یکی، دو بار مردی انگلیسیزبان با عروسم صحبت کرد و گفت که مهدی زنده است و از او خواسته با ما تماس بگیرد. همه این مدارک در اختیار دادگاه است. اینها نشانه زندهبودن این مردان است. اگر هنوز هم زنده باشند و به کمک ما نیاز داشته باشند چه؟ ما فکر میکنیم که یا اسیر شدهاند یا زندانی یا به گروگان گرفته شدهاند. کاش کسی به داد ما برسد. زندگی ما چهار سال است که معلق مانده است.»
پسرم زنده است
ثریا حسینی، مادر پوریا عیدیپور است. پسر ٢٢ سالهای که روی کشتی سانچی سرنوشتش نامعلوم شد. او نیز مطمئن است که پسرش هنوز زنده است و به کمک آنها نیاز دارد: «من ٢٢ سال زحمت کشیدم و پسرم را بزرگ کردم. ولی فقط ٢٢ روز او را به شرکت نفت امانت دادم. حالا دیگر از او خبری نیست. آخرینبار روی کشتی بود که با من تماس گرفت. گفت هفت روز دیگر برمیگردند. میگفت از مکالمهاش هفت دقیقه مانده و میخواهد روز آخر دوباره تماس بگیرد، ولی دیگر هیچ تماسی از او نداشتیم.»
جسد را تحویل دهید
در میان خانوادهها اما هستند کسانی که مرگ را پذیرفتهاند و هیچ اعتقادی به زندهبودن مردان سانچی ندارند. مانند پدر حسین جهانی که با همسرش ساقی فعال روی سانچی قربانی شدند: «ما مرگ را پذیرفتهایم. میدانیم آنها قربانی شدند. دلمان خون است ولی میدانیم که آنها مردهاند. پسرم عاشق کارش بود. با همسرش روی کشتی سفر میکردند. آخرینبار روزی که در تهران زلزله آمد، تماس گرفت. گفت نگرانمان شده است. دیگر از او خبری نشد. با اینکه میدانیم مردهاند، ولی میخواهیم که حداقل یک اثری از فرزندم و عروسم به ما بدهند. بقایایی از جسدشان را تحویل دهند. کاش کسی برود و جستوجو کند تا ما هم بتوانیم جسدی داشته باشیم. بتوانیم سر مزار عزیزمان برویم و کمی آرام بگیریم.»
دیدگاه تان را بنویسید