راهبرد اصلی ایران در دوره کنونی درباره برجام

نشریه "فایننشیال تایمز" در گزارشی، ضمن پرداختن به آخرین روند تحولات مرتبط با معادله هسته‌ای ایران، به طور خاص به این نکته اشاره کرده که اینطور به نظر می‌رسد که مساله احیای برجام، از اولویت چندانی برای دولت جدید ایران برخوردار نیست و این کشور مایل نیست که روی توافقی که یک بار شکست خورده، سرمایه‌گذاری چندانی انجام دهد. فایننشیال تایمز در این رابطه می‌نویسد: «پس از گذشتِ چند ماه از انتخاب "ابراهیم رئیسی" به عنوان رئیس جمهور جدید ایران، این کشور و قدرت‌های غربی در نهایت بر سر تعیین یک تاریخ مشخص جهت از سرگیری روند مذاکرات هسته‌ای وین (با هدف احیای توافق برجام)، توافق کردند.

با این حال، چند روز پس از اعلام موضع ایران مبنی بر تعیین تاریخ ۲۹ نوامبر جهت از سرگیری مذاکرات هسته‌ای، مقام‌های ایرانی تا حد زیادی نسبت به اینکه مذاکرات مذکور بتواند نتایج ملموسی را با خود به همراه داشته باشد، ابراز تردید کرده اند.

در حالیکه پیشتر آمریکا و تروئیکای اروپایی به این مساله اشاره داشتند که حصول توافقِ آن‌ها با دولت "حسن روحانی" بسیار نزدیک بود، دولت جدید ایران به ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی این نکته را برای طرف‌های غربی روشن ساخته که انتظار پیشرفت چندانی را از مذاکرات هسته‌ای با غرب ندارد.

در این رابطه، یک منبع نزدیک به دولت ابراهیم رئیسی می‌گوید: "برگزاری مذاکرات هسته‌ای با غرب، اولویت اصلی ایران نیست کما اینکه راهبرد اصلی ایران در دوره کنونی این است که دیگر نباید روی توافق برجام حساب چندانی باز کرد و عملا روی توافقی سرمایه گذاری نمود که یک مرتبه شکست خورده است".

در این راستا، طرف‌های غربی به میز مذاکره خواهند آمد و ایران را به عنوان بازیگری بَد خطاب قرار خواهند داد. ایران نیز که به مذاکرات و دیپلماسی متعهد است، با خونسردی تمام لیستی از مسائل مطلوب خود را روی میز مذاکره قرار خواهد داد. لیستی که به احتمال فراوان آمریکا آن را گران و غیرقابل قبول ارزیابی خواهد کرد.

به گزارش فرارو، قرار بود در چهارچوب توافق برجام (۲۰۱۵)، ایران برخی محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای خود را بپذیرد و در مقابل از امتیازات اقتصادی (نظیر لغو تحرمی‌های هسته‌ای علیه خود) برخوردار شود. با این حال، دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا به طور ناگهانی ایران را به نقضِ روح برجام متهم کرد و نفوذ منطقه‌ای و همچنین برنامه موشکی ایران را مخالف با ماهیت اصلی توافق برجام تفسیر کرد. در نتیجه، وی تحریم‌های سنگین و گسترده‌ای را علیه ایران وضع نمود که همچنان هم در دولت بایدن، سر جای خود هستند.

در شرایط کنونی، ابراهیم رئیسی رئیس جمهور جدید ایران بر این باور است که اقتصاد ایران حتی با وجود تحریم‌ها نیز می‌تواند رشد کند. وی در این زمینه به طور خاص روی افزایش تولید داخلی و توسعه روابط تجاری ایران با همسایگانش حساب کرده است. دولت ایران هنوز قانع نشده که احیای برجام برای آن دستاورد‌های عینی را به دنبال خواهد داشت.

ایران در شرایط کنونی این نگرانی را دارد که در صورت بازگشت احتمالی ترامپ به قدرت در جریان انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ آمریکا، بار دیگر این توافق نقض شود و آمریکا به طور یکجانبه از آن خارج شده و تحریم‌های گسترده‌ای را علیه ایران وضع کند. از این رو، ایران قویا از دولت بایدن درخواست دارد تا تضمین دهد که درآینده دولت‌های آمریکا به نقض توافق برجام و خروج از آن مبادرت نمی‌ورزند.

جدای از این ها، اخیرا "حسین امیرعبداللهیان" وزیر خارجه ایران نیز در موضع گیری تاکید کرده که آمریکا جهت نشان دادن حسن نیت خود در راستای معادله برجام، باید ۱۰ میلیارد دلار از دارایی‌های مسدود شده ایران را آزاد کند. مساله‌ای که همزمان با شروع مذاکرات، می‌تواند به مثابه یکی از شروط تیم مذاکره کننده ایرانی مطرح شود.

در این راستا، علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در موضع گیری گفته است: "رئیس جمهور آمریکا به دلیل اینکه از اختیار کافی برخوردار نیست، حاضر نیست که تضمین‌های لازم را به ایران ارائه کند. اگر روند کنونی تغییری نکند، نتیحه مذاکرات آتی برجامی از همین حالا مشخص است".

در این راستا برخی سیاستمدارن و تحلیلگران داخلی ایران بر این باورند که بایدن فردی ضعیف است و از منظر داخلی، در موقعیتی نیست که بتواند با ایران به یک توافق برسد. آیا وی واقعا می‌تواند در چهارچوب یک توافق، پول‌های ایران را با مخالفت‌های گسترده از سوی کنگره و سنای آمریکا آزاد کند؟ جواب کاملا روشن است: خیر.

انتظار می‌رود که در گفتگو‌های آتی مرتبط با مساله هسته‌ای ایران نیز "رابرت مالی" مذاکره کننده ارشد آمریکا به صورت غیرمستقیم با تهران به مذاکره بپردازد. در این رابطه برخی منابع نزدیک به دولت ایران بر این باورند که ایران تنها در صورتی با آمریکا به صورت مستقیم مذاکره می‌کند که در رویکرد آن تغییرات واقعی را ببیند. با این همه، با توجه به شرایط کنونی و با در نظر گرفتن موانع سیاسی که در ایران و آمریکا وجود دارند، چشم انداز هرگونه گفتگوی مستقیم میان دو طرف و انعقاد توافق میان آن ها، چندان روشن نیست.

تحلیلگران غربی هشدار می‌دهند که در صورت طولانی شدن مذاکرات و گسترش آن‌ها به سال جدید میلادی، امید‌ها جهت انعقاد یک توافق جدید نیز تا حد زیادی کاهش پیدا خواهند کرد. در این راستا "نِد پرایس" سخنگوی وزارت خارجه آمریکا چهارشنبه گذشته گفت: "آمریکا هنوز باور دارد که دستیابی به یک توافق سریع با ایران و بازگشت همزمانِ ایران و آمریکا به توافغق برجام، ممکن است. با این حال، پیشرفت‌های اتمی ایران موجب می‌شود تا از ارزش بازگشت به توافق برجام برای آمریکا و شرکا و متحدان آن، تا حد زیادی کاسته شود».