تکنیک حافظه شرلوک هولمز واقعا مؤثر است

شرلوک هولمز با تجسم اینکه قطعه‌های اطلاعات را در مکانی به نام «قصر حافظه» ذخیره می‌کند، همه‌چیز را به‌یاد می‌آورد. اکنون، پژوهشگران دریافته‌اند این روش که منشأ آن یونان باستان است، بر ایجاد حافظه‌ی بلندمدت واقعا اثر می‌گذارد.

استفاده‌کنندگان از این تکنیک یادآور (تکنیک نمونیک) که روش «لوکی» نامیده می‌شود، به‌صورت ذهنی در مکانی آشنا مانند یک مسیر (قصر هولمز) حرکت می‌کنند. برای به‌خاطر‌سپردن قطعه‌ای از اطلاعات، شما آن را در طول مسیر رها می‌کنید و سپس همان راه را بازمی‌گردید و آن را برمی‌دارید. برای مثال، اگر با پارک مرکزی شهر نیویورک بسیار آشنا هستید، می‌توانید قدم‌زدن در آن را تصور کنید و کلمه‌ی «کتاب» را در خانه‌ی قایقی آن بیندازید و سپس کلمه‌ی «بطری آب» را در پیچ بعدی بیندازید و درادامه کلمه‌ی «فضا» را در فواره بیندازید. هنگامی‌که می‌خواهید کلمات را به‌یاد آورید، تصور می‌کنید دقیقا همان گام‌ها را به عقب برمی‌گردید.

با تمرین روش لوکی، بهترین قهرمانان حافظه جهان می‌توانند حجم زیادی از اطلاعات مانند فهرست کلمات و مجموعه‌ی اعداد و دسته‌ی کارت‌ها را به‌خاطر بسپارند؛ اما مسابقات جهانی قهرمانی حافظه فقط حافظه‌ی کوتاه‌مدت را آزمایش می‌کند و در مطالعات معدودی، فعالیت مغزی افراد حین استفاده از این روش برای بهبود حافظه بررسی شده است.

ایزابلا واگنر، دانشمند علوم اعصاب و نویسنده‌ی مطالعه‌ی جدید از دانشگاه وین، گفت روش لوکی از مکان‌ها یا مسیرهای کاملا شناخته‌شده به‌عنوان داربست یا ساختاری برای تعبیه‌ی اطلاعات جدید و غیرمرتبط استفاده می‌کند. به‌گفته‌ی وی، ترکیب دانش پیشین (مسیر آشنا) و اطلاعات جدید برای تقویت حافظه بسیار قدرتمند است.

به‌گزارش لایو ساینس، واگنر و همکارانش برای ارزیابی روش لوکی ۱۷ قهرمان از میان ۵۰ نفر برتر جهان در رقابت‌های حافظه و ۱۶ فرد شبیه به آنان ازنظر ویژگی‌هایی مانند سن و هوش را ثبت‌نام کردند. پژوهشگران اسکن‌های fMRI مغز شرکت‌کنندگان را در حالی گرفتند ‌که از آن‌ها می‌خواستند کلمات تصادفی روی یک فهرست را مطالعه کنند. سپس، پژوهشگران سه کلمه از فهرست را به شرکت‌کنندگان ارائه می‌دادند و از آن‌ها می‌خواستند به‌خاطر بیاورند که آیا آن کلمات به همان ترتیبی هستند که قبلا آن‌ها را مطالعه کردند یا خیر.

در بخش دوم مطالعه، پژوهشگران ۵۰ شرکت‌کننده را ثبت‌نام کردند که تجربه‌ای درزمینه‌ی نمونیک نداشتند و به ۱۷ نفر از آن‌ها ۶ هفته آموزش دادند تا به روش لوکی خاطرات را به‌خاطر آورند. سایر شرکت‌کنندگان در گروه کنترل بودند. ۱۶ نفر از آن‌ها «کنترل‌های فعال» بودند؛ یعنی با استفاده از تاکتیک دیگری به نام «آموزش حافظه‌ی کاری» آموزش می‌دیدند و ۱۷ نفر «کنترل غیرفعال» بودند که اصلا آموزشی نمی‌دیدند. آن‌ها مجددا مغز شرکت‌کنندگان را هنگام انجام همان وظایف و قبل از آموزش و پس از آموزش اسکن کردند.

همچنین، پژوهشگران از شرکت‌کنندگان خواستند تا ۲۰ دقیقه و ۲۴ ساعت پس از اسکن‌های fMRI کلمات موجود در فهرست را به‌یاد آورند. آن‌ها از این آزمایش برای تعریف خاطرات ضعیف یا آن‌هایی استفاده کردند که پس از ۲۰ دقیقه می‌توانند به‌خاطر آورده شوند؛ اما پس از ۲۴ ساعت به‌یاد آورده نمی‌شوند و نیز خاطرات ماندگار یا آن‌هایی که ۲۴ ساعت بعد می‌توانند به‌خاطر آورده شوند. پژوهشگران چهار ماه بعد دوباره توانایی به‌خاطر‌سپردن و یادآوری کلمات را در شرکت‌کنندگان آزمایش کردند.

حافظه‌ی بهتر

همان‌طورکه انتظار می‌رفت، شرکت‌کنندگان پس از آموزش به روش لوکی درمقایسه‌با آموزش با تکنیک حافظه‌ی دیگر یا بدون تکنیک حافظه، حافظه‌ی بهتر و ماندگارتری نشان دادند. شرکت‌کنندگانی که با روش باستانی آموزش دیده بودند، درمقایسه‌با گروه‌های کنترل بهبود چشمگیری در حافظه‌ی ماندگار نشان دادند؛ اما تغییر آن‌ها درزمینه‌ی خاطرات ضعیف معنی‌دار نبود (خاطرات کوتاه‌مدتی که پس از ۲۰ دقیقه ناپدید می‌شد).

پس از ۲۰ دقیقه، افرادی که با استفاده از روش لوکی آموزش دیده بودند، حدود ۶۲ کلمه از فهرست را به‌خاطر آوردند؛ درحالی‌که افرادی که با روش دیگر آموزش دیده بودند، ۴۱ کلمه را به‌خاطر داشتند و کسانی که اصلا آموزش ندیده بودند، ۳۶ کلمه را به‌خاطر آوردند. پس از ۲۴ ساعت، افرادی که با استفاده از روش لوکی آموزش دیده بودند، حدود ۵۶ کلمه را به‌خاطر آوردند؛ٰ درحالی‌که افراد گروه‌های کنترل به‌ترتیب ۳۰ و ۲۱ کلمه را به‌یاد آوردند. چهار ماه بعد، افرادی که با روش لوکی آموزش دیده بودند، حدود ۵۰ کلمه را توانستند به‌خاطر آورند و گروه‌های کنترل نیز به‌ترتیب ۳۰ و ۲۷ کلمه را. علاوه‌براین، فعالیت مغز قهرمانان جهانی حافظه و شرکت‌کنندگانی که به روش لوکی آموزش دیده بودند، هنگام به‌خاطر‌آوردن فهرست و ترتیب کلمات مشابه بود.

افزون‌براین، پژوهشگران با پدیده‌ی غیرمنتظره‌ای مواجه شدند: وقتی هر دو قهرمانان جهانی و شرکت‌کنندگان در حال انجام وظایف بودند، فعالیت مغزشان در مناطقی کاهش پیدا کرد که معمولا درگیر پردازش حافظه و حافظه بلندمدت است. واگنر گفت: «این امر تا حدودی برای ما تعجب‌آور بود؛ زیرا عملکرد بهتر معمولا با افزایش مشارکت مناطق مختلف مغز همراه است.»

به‌عبارت‌دیگر، پژوهشگران دریافتند فعالیت مغزی کمتر به حافظه‌ی بهتر منجر شد. این ممکن است بدان‌دلیل باشد که روش لوکی موجب افزایش کارآیی مغز می‌شود. علاوه‌براین، درحالی‌که شرکت‌کنندگان درحال استراحت بودند، در مغز کسانی که به روش لوکی آموزش دیده بودند، افزایشی در ارتباطات عصبی میان مناطق مهم برای حافظه‌ی بلندمدت دیده می‌شد. واگنر می‌گوید تقریبا هر کسی می‌تواند استفاده از روش لوکی را یاد بگیرد.

بدیهی است این کار به زمان و تمرین منظم نیاز دارد؛ بنابراین، ممکن است برای همه مناسب نباشد؛ اما قطعا تقویت حافظه و رسیدن به عملکرد حافظه‌ی قدرتمند و حتی استثنایی از این روش ممکن است. پژوهشگران آزمایش نکردند چگونه این تمرین ممکن است به موقعیت‌های دیگر مانند به‌یادآوردن موضوعات دیگری به‌غیر از کلمات تعمیم پیدا کند. همچنین، مشخص نیست آیا این روش می‌تواند به کاهش زوال شناختی در جریان پیری سالم کمک کند یا ممکن است برای پیشگیری یا کُندکردن روند بیماری مفید باشد.

یافته‌های پژوهش جدید در مجله‌ی Science Advances منتشر شد.