[امیر قاسمی] نفت منفی صد دلار در راه است. این خبر شاید سنگین‌ترین شوک بازار نفت باشد. یاهو فاینانس نوشته است از آنجا که ۴۰میلیون بشکه نفت خام عربستان در راه آمریکاست، قیمت نفت دوباره به محدوده منفی می‌رسد و این‌بار احتمالا تا منفی ۱۰۰ دلار پایین می‌آید.
برخی تحلیلگران انرژی می‌گویند اگر تصور می‌کنید سقوط قیمت نفت در این هفته وحشتناک بوده، باید بدانید ماه آینده بدتر از این خواهد بود و قیمت به منفی ۱۰۰ دلار در هر بشکه می‌رسد.این شوک بزرگ به بازار انرژی در شرایطی رخ می‌دهد که تحلیلگران جهان می‌گویند که نه‌تنها ذخیره و مدیریت بازار نفت دشوار است که پیش‌بینی زمان ترمیم بازار هم بسیار دشوار شده و ممکن است به ورشکستگی اقتصادی تعدادی از کشورهای جهان و گسترش فقر منتهی شود. آنها سناریوهای احتمالی را برای ترمیم بازار نفت در نظر گرفته‌اند که بهترین آنها در صورت مهار کامل کرونا رخ می‌دهد و البته نفت را درنهایت به همان کانال ٣٠ تا ٤٠ دلاری می‌رساند. این اتفاق عجیب که عنوان طلای سیاه را از نفت گرفته و آن را به کالایی بی‌ارزش تبدیل کرده است، معادلات مهمی در اقتصاد دنیا رقم می‌زند که بیشتر از همه کشورهای نفتی از آن آسیب خواهند دید.
کاهش ٧٠درصدی تقاضای نفت
وضعیت بازار نفت روزبه‌روز پیچیده‌تر می‌شود. پس از توافق کشورهای تولیدکننده نفت برای کاهش سطح تولید در روزهای گذشته انتظار می‌رفت که روند نزولی قیمت نفت حداقل به مدت چند ماه متوقف شود و ثبات به بازار طلای سیاه بازگردد. با وجود این اتفاقات روزهای گذشته بار دیگر ناظران جهانی را شگفت‌زده کرد. روز دوشنبه بهای نفت غرب تگزاس که شاخصی برای بررسی وضع بازار نفت کشور آمریکا است، به رقم منفی ٣٧,٦٣ دلار در هر بشکه رسید. همچنین قیمت نفت اوپک به بشکه‌ای ١٤ دلار و قیمت نفت برنت به کمتر از ١٩ دلار به ازای هر بشکه رسید. کارشناسان این کاهش شدید قیمت نفت را به دلیل افت شدید تقاضای جهانی نفت می‌دانند. این کاهش تقاضا به‌حدی بوده است که حتی توافق تاریخی ٢٠ کشور تولیدکننده نفت مبنی بر کاهش تولید به میزان روزانه ١٠میلیون بشکه هم نتوانسته است مانع سقوط آزاد قیمت نفت شود. در واقع وضعیتی که در بازار انرژی شاهد آن هستیم نتیجه ظهور یک بیماری ناشناخته به نام کووید-١٩ است. این بیماری باعث شد که بسیاری از صنایع مصرف‌کننده نفت و مشتقات نفتی فعالیت خود را متوقف کنند. توقف فعالیت کارخانه‌ها، کاهش تردد در شهرها و کاهش شدید تعداد پروازهای روزانه باعث شد تا میزان مصرف جهانی نفت با ٧٠درصد کاهش نسبت به مدت مشابه سال گذشته به رقم کمتر از ٣٠میلیون بشکه در روز برسد. با توجه به اینکه مشخص نیست این ویروس تا چه زمانی میهمان زمین خواهد بود، پیش‌بینی آینده بازار نفت برای تحلیلگران اقتصادی بسیار دشوار است. با وجود این محققان چند سناریو احتمالی را برای آینده بازار نفت پیشنهاد می‌دهند.
خوشبینانه‌ترین سناریوی نفت
از میان همه سناریوها، خوشبینانه‌ترین پیش‌بینی برای آینده جهان کاهش شدید همه‌گیری ویروس کرونا در جهان طی چند ماه آینده است. در صورتی که این اتفاق تحقق پیدا کند، تولید در چند ماه آینده از سر گرفته خواهد شد و احتمالا برخی از بنگاه‌ها برای جبران زیان ماه‌های گذشته، بیشتر از قبل تولید خواهند کرد. مردم احتمالا برای جبران افسردگی دوران قرنطینه بیشتر به مسافرت خواهند رفت و تردد بین شهری هم به میزان زیادی افزایش خواهد یافت. در نتیجه این اتفاقات احتمالا مصرف نفت و مشتقات نفتی حتی از مدت مشابه سال گذشته بیشتر خواهد بود. با وجود این افزایش تقاضای نفت تنها در صورتی باعث افزایش قیمت نفت خواهد شد که عرضه نفت در سطح فعلی باقی بماند. لازمه ثابت‌ماندن عرضه نفت، پایبندی اعضای کشورهای نفتی بر سر توافق کاهش میزان تولید است. توافقی که کارشناسان آن را بسیار ناپایدار می‌دانند. کارشناسان معتقدند کشورهایی مانند عربستان سعودی، عراق و امارات متحده که بودجه آنها وابستگی بسیاری به نفت دارد، در ماه‌های گذشته زیان شدیدی از کاهش قیمت نفت دیده‌اند و در صورتی که وضع اضطراری ناشی از ویروس کرونا به پایان برسد با افزایش تولید تلاش خواهند کرد که کسری بودجه ماه‌های گذشته خود را جبران کنند. در نتیجه در صورتی که شیوع بیماری کرونا در دو ماه آینده به حدی کاهش پیدا کند که روند زندگی به شرایط طبیعی برگردد، افزایش عرضه به وسیله کشورهای تولیدکننده نفت، افزایش ناگهانی تقاضای نفت را خنثی خواهد کرد و نهایتا قیمت نفت به سطح ماه ژانویه برمی‌گردد که همان کانال ٣٠ تا ٤٠ دلاری نفت است.
بدبینانه‌ترین سناریوی نفت
بدترین حالتی که ممکن است بازار نفت با آن روبه‌رو شود، شیوع موج دوم بیماری کرونا در انتهای تابستان سال جاری است. با فرض اینکه موج دوم این بیماری به مراتب شدیدتر از موج اول آن در زمستان سال گذشته خواهد بود، در این حالت ممکن است تقاضای نفت به کمتر از ٣٠میلیون بشکه در روز برسد.کاهش تقاضای نفت به این سطح، قیمت نفت را تا حدی پایین خواهد آورد که تولید آن حتی در کوتاه‌مدت هم اقتصادی نباشد. در حال حاضر قیمت هر بشکه نفت اوپک در حدود ١٤ دلار به ازای هر بشکه است. این در حالی است که هزینه استخراج نفت برای برخی از کشورهای تولیدکننده اوپک، بین ١٠ تا ١٢ دلار به ازای هر بشکه است.بنابراین با کمترشدن قیمت نفت برخی از کشورها مجبور می‌شوند با وجود ضرر اقتصادی به تولید ادامه دهند؛ در حالی که حتی در قیمت ١٢ دلار تولید نفت برای بعضی از کشورها مانند عربستان سعودی صرفه اقتصادی خواهد داشت. در این شرایط گروهی از کشورها مجبورند آن را در قیمت‌هایی با حاشیه سود منفی تولید کنند زیرا قطع فرآیند تولید خسارات اقتصادی بیشتری از تولید با سود منفی ایجاد می‌کند. نکته دیگر آن است که کاهش شدید قیمت نفت باعث می‌شود که بسیاری از کشورهای نفتی که عمدتا جزو کشورهای ثروتمند طبقه‌بندی می‌شوند، با کسری بودجه شدید مواجه شوند.
کسری بودجه این کشورها می‌تواند به حدی بالا برود که دولت‌ها علاوه بر بودجه عمرانی، نتوانند حقوق و دستمزد کارمندان خود را پرداخت کنند؛ یعنی عملا با ادامه روند کاهش تقاضای نفت بسیاری از دولت‌های نفتی دچار ورشکستگی می‌شوند.این مسأله باعث می‌شود که تقاضای وارداتی این ٢٠ کشور کاهش شدیدی پیدا کند. در نتیجه تولید جهانی کاهش پیدا خواهد کرد و به تبع آن تقاضای انرژی هم کمتر خواهد شد. بر طبق نظر کارشناسان این فرآیند چرخه باطلی را شکل خواهد داد که ممکن است نرخ رشد جهانی را تا رقمی بیش از ٥درصد کاهش دهد.
زنگ خطر اقتصاد جهان
بررسی حالت‌های احتمالی در بازار نفت نشان می‌دهد سال ٢٠٢٠ و احتمالا سال ٢٠٢١ سال خوبی برای کشورها و شرکت‌های تولیدکننده نفت نباشد و بسیاری از شرکت‌های نفتی حتی دچار ورشکستگی خواهند شد. گرچه روند کنونی در بلندمدت ادامه نخواهد یافت اما وضع فعلی برای کشورهای تولیدکننده نفت زنگ خطری جدی است. صندوق بین‌المللی پول سال گذشته در گزارشی پیش‌بینی کرد که تا سال ٢٠٣٠ میلادی تقاضا برای سوخت‌های فسیلی به‌شدت کاهش پیدا خواهد کرد و به کشورهای تولیدکننده نفت توصیه کرد تا با پیداکردن منابع درآمدی جایگزین از فروپاشی اقتصادی ناشی از کاهش درآمدهای نفتی جلوگیری کنند. در نتیجه کارشناسان معتقدند با اینکه شرایط برای کشورهای تولیدکننده نفت با به پایان رسیدن همه‌گیری کرونا قدری بهبود خواهد یافت اما با توجه به تلاش کشورهای پیشرفته برای استفاده از انرژی‌های نو و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، ممکن است در دو دهه آینده قیمت نفت به‌حدی کاهش پیدا کند که تولید آن برای کشورها اقتصادی نباشد.
دیدگاه تان را بنویسید