رییس دانشگاه علوم پزشکی بقیة‌الله: تمام بیمارستان‌های سپاه به جنگ با کرونا آمدن

 سودابه رنجبر-عطیه اکبری: بحران ویروس کرونا با همه نامبارکی اش  بار دیگر همدلی و اتحاد مردم ایران را به رخ ما و بقیه کشید. همه با هم به جنگ با کرونا رفته اند و در این بحران، سپاه با همه امکانات وسط میدان آمده است.

در این روزهای پرکارِ متولیان پزشکی کشور سراغ رییس دانشگاه علوم پزشکی بقیة ‌الله(عج) رفتیم و با دکتر«علیرضا جلالی» در خصوص مدیریت بیمارستان های زیرمجموعه سپاه، راهکارهای درمانی و بسیج امکانات گفت و گو کردیم. دکتر جلالی اطلاعات جالبی از ویروس کرونا و شایعه تغییر ورژنش پس از ورود به ایران می دهد. خیال همه ما را راحت می کند و می گوید:« ویروس کرونا ویروس باهوشی نیست .»

*آقای دکتر بیش از دو هفته از ورود ویروس کرونا به ایران می گذرد. وزارت بهداشت پیش بینی کرده که هفته سختی را در پیش رو داریم. دانشگاه های علوم پزشکی سپاه برای مقابله با ویروس کرونا چطور وارد میدان شده است؟

ما قبل از شیوع ویروس کرونا در ایران، پروتکل‌هایی را در دانشگاه‌های علوم پزشکی تنظیم کردیم. برای هماهنگی همه دانشگاه های علوم پزشکی، قرارگاهی به نام «قرارگاه شفا» به فرماندهی جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران «سردارعلی فدوی» تشکیل شد. قرارگاه شفا هرروز با حضور تمام نمایندگان از مجموعه های بهداشت و درمان سپاه اعم از دانشگاه‌های علوم پزشکی، بیمارستان‌ها، مراکز درمانی و بسیج جامعه پزشکی و... تشکیل جلسه می‌دهد تا بتواند اقدامات مقتضی را در مبارزه با ویروس کرونا داشته باشد.

*اشاره ای به مهم‌ترین اقدامات قرارگاه شفا می کنید؟

از مهم‌ترین اقدامات این قرارگاه، یکپارچه کردن همه مجموعه‌های تحت نظارت سپاه پاسداران است که تنها به برخی از آن‌ها می‌توانم اشاره‌کنم ؛مثل اعزام بیمارستان‌های صحرایی سپاه به شهرهای قم، گیلان، اصفهان و چندین شهرستان دیگر. این بیمارستان ها با همه امکانات در مواقع لزوم وارد عمل می شوند. تمام بیمارستان‌های تحت مجموعه سپاه در کل کشور هم به ‌صورت آماده‌باش و خدمت رسانی به بیماران هستند. بیمارستان حضرت علی (ع) در قم جزء اولین بیمارستان‌هایی بود که برای پذیرش بیماران کرونایی تجهیز شد.

*از امکانات سامانه جنگ نوین سپاه برای کنترل ورودی و خروجی های شهر و کنترل شیوع بیماری استفاده شد؟

بله. با تشخیص قرارگاه شفا، سامانه جنگ نوین سپاه از سه هفته قبل، اسکنرهای الکترونیک را در فرودگاه امام خمینی(ره) نصب کرد. بدن مسافران با رد شدن از زیر این دستگاه اسکن می شود و افراد تب دار را شناسایی می کند. از  همان روز اول بروز ویروس کرونا در قم، سه دستگاه سامانه تشخیص متحرک را هم به این شهر ارسال کردیم. در این شرایط این دستگاه ها کمک قابل توجهی برای کنترل بیماری دارد و به تعداد بالایی از آنها نیاز داریم. البته خبرهای خوبی هم در این حوزه اتفاق می افتد. صنایع وزارت دفاع در حال ساخت اسکنرهای متحرک است  و امیدواریم به زودی بتوانیم در خارج از بیمارستان‌ها هم با استفاده از این دستگاه ها، افرادی که علائم اولیه کرونا را دارند شناسایی کنیم.

*با توجه به آمار رو به افزایش مبتلایان به کرونا در هفته پیش رو، قرارگاه شفا ازحضور داوطلبان برای کمک به بیمارستان ها کمک می‌گیرد؟

 بله. حضور نیروهای داوطلب در حوزه‌های بهداشت و معرفی آن‌ها به قرارگاه شفا انجام‌شده است. با هماهنگی این قرارگاه، سازمان بسیج جامعه پزشکی هم اعلام آمادگی کرده است و قراراست در قالب ده‌ها تیم عملیاتی، پزشکان متخصص را به بیمارستان‌های مختلف اعزام کند.

*دانشگاه علوم پزشکی بقیة ‌الله برای مقابله با این ویروس از چه زمانی وارد عمل شد؟

ما از حدود دو ماه گذشته که ویروس کرونا وارد چین شد، ستادی را با حضور معاونت بهداشت و درمان سپاه پاسداران در دانشگاه علوم پزشکی بیمارستان بقیه‌الله (عج) تشکیل دادیم. در ابتدا دو نظریه وجود داشت؛ یکی اینکه شیوع ویروس کرونا در چین، یک جنگ بیولوژیکی در چین است و ممکن است به مرزهای ما سرایت نکند. نظریه دوم این بود که باوجود ارتباط‌ گسترده بازرگانی و روابط تجاری ایران و چین، احتمال ورود این ویروس به ایران بسیار محتمل است و متأسفانه نظریه دوم اتفاق افتاد.

*در ابتدای بروز این بحران در چین، چه اولویت‌هایی را در دانشگاه علوم پزشکی بقیة الله دنبال کردید؟

از همان ابتدا تمام مقاله‌ها و کشفیات جدید و تحقیقات کشور چین را درباره این ویروس رصد می‌کردیم. گروه خاصی برای این کار در نظر گرفته شد. کمک می‌کردیم تا پزشکان متخصص دانشگاه خودمان در جریان تمام آزمایش های کشور چین و تحقیقات آن‌ها قرار بگیرند. متخصصان بیماری‌های عفونی منتخب کشور و البته ویروس‌شناس‌ها نتایج آزمایشگاهی و تحقیقاتی چین را به‌سرعت مطالعه می‌کردند. وقتی اولین مورد ابتلا به ویروس کرونا در کشورمان دیده شد ما یک ‌قدم از درک مقاله‌های به‌روز و کشفیات جدید نسبت به کشور چین عقب نبودیم و در حال حاضر هم روابط  خوب و مثبتی با دانشمندان این کشور داریم.

*همان طور که اشاره کردید، روزهای اول ورود ویروس کرونا در ایران، مراکز پزشکی کشورمان از تحقیقات و بررسی‌های کشور چین برای مقابله با این ویروس استفاده می‌کردند.حالا باگذشت چند هفته، آیا پژوهش‌های میدانی در خصوص رفتارشناسی این ویروس در اقلیم‌های مختلف کشورمان صورت گرفته است؟

بله. در حال بررسی و تکمیل گزارش‌های میدانی در هر یک از استان‌ها و شهرستان‌ها هستیم و در حال حاضر تعداد ۱۰ نفر از اپیدمیولوژیست های  بیمارستان بقیة الله را برای بررسی ویروس کرونا به شهرهای مختلف اعزام‌ کرده ایم تا تحقیق و بررسی‌های کامل در شیوع این ویروس را انجام دهند. در کنار آن‌ها نیز تعدادی از متخصصان روانشناس و روان‌شناخت را نیز برای کمک به شرایط روحی مردم به شهرهای متفاوت اعزام کردیم. اولویت اعزام این متخصصان هم شهرهایی است که بیشتر درگیر این ویروس شده‌اند.

*دانشگاه علوم پزشکی بقیة الله و یکی از بزرگ ترین و مجهز ترین بیمارستان های تهران چقدر آماده روبه رو شدن با این میهمان ناخوانده بود؟

قبل از شیوع این بیماری به همه بیمارستان‌ها ابلاغ شد که پروتکل‌هایی را برای مبارزه با کرونا ویروس آماده کنند و  ظرفیت ها در خصوص تأمین مواد ضدعفونی‌کننده، کلاه و دستکش و ماسک را افزایش دهند. از همان زمان تا  امروز، بیمارستان بقیة الله در آماده باش کامل است. این بیمارستان یکی از بزرگ ترین اورژانس های تهران را دارد. در هفته گذشته و با شیوع بیماری کرونا، ما یکی از اورژانس هایمان را به بستری بیماران کرونایی اختصاص دادیم. در این اورژانس شرایط ایزوله شدن بیماران مشکوک وجود دارد.  از همه مهم‌تر در روزهای اول کیت‌های تشخیصی مشابه ویروس کرونا (کیت تشخیصی ویروس سارس) را آماده کردیم تا حداقل با آنچه در دسترس داریم بتوانیم به بیماران و تشخیص مبتلایان به ویروس کمک کنیم. علاوه بر این تقریبا هر روز جلسات ستاد قرارگاه زیستی در بیمارستان داریم و اوضاع را پایش می کنیم. ظرفیت بخش ها را دائم افزایش می دهیم. در چند روز اولیه شیوع کرونا در کشور ظرفیت پذیرش این بیماران را به 100 تخت رساندیم. کلیه پزشکان، پرستاران و ظرفیت های بیمارستانی ما در حالت آماده باش قرار دارند.

*وضعیت بیماران مبتلا به کرونا در بیمارستان بقیة الله چطور است؟

در اولین روزها دو بیمار مبتلا به کرونا در بیمارستان ما فوت شدند. این بیماران بدحال بودند و بیماری های زمینه ای داشتند. اما از هفته گذشته تا امروز، بیماران روند رو بهبودی را طی کردند. چون پزشکان تجربه های خوبی را کسب کردند. ما ازهمان روزهای اولی که قم درگیر کرونا شد، کمیته های علمی – تخصصی را راه اندازی کردیم. پزشکان تجربه های درمانی شان را با در این جلسات علمی به اشتراک می گذارند. پروتکل های جدید را می نویسند.آمار مرگ و میر ناشی از کرونا در ایران به نسبت تعداد افراد درگیر و مرگ و میر نسبت به روزهای اول روند کاهشی را تجربه می کند. همین امروز به بنده اعلام کردند حدود 5 بیمار مبتلا به کرونا شرایط انتقال به بخش را دارند. حال عمومی بسیار مساعدی دارند اما ما برای احتیاط بیشتر آنها را در بخش ایزوله نگه داشتیم.

*با این اوصاف می توان امیدوار بود که ایران به درمان قطعی ویروس کرونا برسد و دارو یا واکسن آن توسط محققان و پزشکان تولید شود؟

 همین حالا که با شما صحبت می کنم بد نیست خبرهای خوشی را به مردم ایران بدهیم. از ده روز گذشته، کمیته های علمی دانشگاه های علوم پزشکی ایران برای ساخت داروی قطعی ویروس کرونا و ارائه جدیدترین روش های درمانی و بهبود مبتلایان، فعال شده است. خروجی این جلسات علمی، تبادل تجربیات پزشکان و در نهایت کاهش آمار مرگ و میر مبتلایان ویروس کرونا نسبت به روزهای اول است. اما ما هنوز نمی توانیم ادعایی برای درمان صددرصدی که این بیماری را ریشه کن کند داشته باشیم. اما سه پروژه جدید برای ساخت واکسن و داروی قطعی کرونا کلید زده شده است. پیش بینی ما این است که از این پروژه ها خروجی جدی داشته باشیم.

*اگر ممکن است اطلاعاتی از این پروژه ها را در اختیار مردم قرار دهید؟

 نمی توان در حال حاضر جزییات دقیقی از پروژه های درمانی ویروس کرونا را خبری کرد. اولین پروژه، ساخت داروی درمانگر کرونا مبتنی بر حوزه های علم ژنتیک است که مراحل اجرای آن با همراهی مجموعه وزارت بهداشت و معاونت تحقیقی- صنعتی سپاه در مرکز ژنتیک دانشگاه علوم پزشکی بقیة الله کلید خورده است. جلسات علمی برای پیشبرد این طرح درمانی هر روز برگزار می شود.نمی توان با قطعیت در خصوص احتمال موفقیت آمیز بودن این روش درمانی اظهار نظر کرد اما  پیش بینی اولیه ما این است که پروژه بین 3 تا 6 ماه آینده به نتیجه برسد.پروژه بعدی ساخت واکسن آنفولانزا است که تحقیقات و مطالعات آن به پایان رسیده و وارد مرحله اجرایی شده است. متخصصان در مرکز تحقیقات طب سنتی در حال انجام آزمایش ها برای ساخت داروی گیاهی درمان کرونا ویروس هستند. امیدواریم خروجی همه این پروژه ها در چند ماه آینده ساخت داروی قطعی کرونا ویروس باشد.

*بیمارستان بقیه‌الله مجهز به آزمایشگاه ویروس‌شناسی است؟ نمونه‌های گرفته‌شده از بیماران در همین بیمارستان مورد آزمایش قرار می‌گیرد؟

 بله همان اوایل، حدود ۱۲ روز گذشته که اولین بیمار از شهر قم به ما مراجعه کرد توانستیم با کمک کیت‌های آزمایشگاهی و تشخیصی «سارس» وجود ویروس کرونا را در این بیمار تشخیص دهیم. چون ویروس سارس و کرونا شباهت بسیاری به هم دارند. حالا با استفاده از نمونه کیت‌های آزمایشگاهی که صنایع دفاع آن‌ها را ساخته و به ما تحویل داده است از بیماران نمونه‌گیری می‌کنیم. ظرفیت آزمایشگاه ویروس‌شناسی ما هم به حدی است که از چند روز قبل به آزمایشگاه «انستیتو پاستور» اعلام کردیم که در صورت نیاز، آماده کمک‌رسانی هستیم و نمونه‌های ارسالی آزمایشگاه پاستور را تحویل گرفتیم. همچنین بیمارستانی در شهر اصفهان نیز بخشی از نمونه‌های آزمایشی خودشان را به مرکز ویروس‌شناسی بیمارستان بقیة الله انتقال داده‌اند. قرار است بخشی از کیت‌های آزمایشگاهی و تشخیصی را به بیمارستانی در اصفهان ارسال کنیم. ناگفته نماند در حوزه ساخت کیت های تشخیصی به موفقیت های بزرگی دست پیدا کردیم. در دانشگاه علوم پزشکی بقیة الله بیش از 50 کیت تشخیصی برای ویروس های مختلف ساخته ایم. کارشناسان ما همین حالا در تلاشند تا کیت تشخیصی کرونا را هم بسازند، چون تکنولوژی ساخت آن را در ایران داریم. 

*یکی از شایعاتی که روزهای گذشته در فضای مجازی مطرح شده در خصوص ورژن ویروس کرونا است، بعضی ادعا می کنند، ویروس کرونایی که در ایران شایع شده ورژن قوی تر و جهش یافته ویروس کرونای چینی است، نتیجه آنکه مقاوم تر از آن ویروس است و به تبع، میزان مرگ و میر در ایران نسبت به چین بیشتر و درمان و بهبودی مبتلایان هم سخت تر است. تحقیقات شما این ادعا را ثابت می کند؟

خیر. این موضوع صحت ندارد. آزمایش های مختلفی که در مرکز تحقیقات و ویروس شناسی روی ویروس کرونا انجام شد نشان داد که این ویروس بدون هیچ تغییر ورژنی همان ویروسی بود که در چین شایع شده است. برخلاف تصور، ویروس کرونا از آن دست ویروس هایی است که به راحتی تغییر ورژن نمی دهد و به زبان ما ویروس باهوشی نیست. این ویروس آنفولانزا است که هر سال یک یا دوبار تغییر ورژن می دهد و باید طبق همان ورژن برایش واکسن ساخت. تحقیقات ما نشان داده که کرونا ویروس در چند سال آینده هم تغییر ورژن نخواهد داد.نکته ای که نباید از آن غافل شد این است که نژادهای مختلف به دلیل تفاوت های جسمی، نسبت به یک بیماری مشابه، واکنش ها و شدت های مختلفی را نشان می دهند.ما در تحقیقاتی شدت بیماری و آمار ابتدایی مبتلایان به کرونا در یک هفته اول در ایران را با آمار ابتلا و فوتی ها در هفته اولی که این ویروس وارد چین شد مقایسه کردیم و بر اساس آمارها به این نتیجه رسیدیم که  تقریبا در شرایط یکسانی با چین قرار داریم.

*از زمانی که ویروس کرونا در ووهان چین فراگیر شد و اقتصاد چین را با مشکلات جدی مواجه کرد، بسیاری از کارشناسان از پدیده بیوتروریسم و دستکاری ویروس صحبت کردند. شما به نتایج خاصی در این خصوص نرسیده اید؟

توضیح این نکته ضروری است و حتما شنیده اید که کرونا، ویروس تازه ای نیست و از سال ها قبل وجود داشته است. شاید  بسیاری از سرما خوردگی هایی که در سال های گذشته دچار آن شدید، در اثر ابتلا به ویروس کرونا بوده باشد اما این ویروس که این روزها آن را با عنوان کویید 2019 می شناسند، ورژن جدید و به روز رسانی شده کرونا است که مقاوم تر است و هنوز درمان قطعی برای آن ابداع نشده است.

در مورد پیدایش ورژن جدید ویروس کرونا سه نظریه مطرح شده است. یکی پدیده بیوتروریسم، دوم موضوع فرار آزمایشگاهی ویروس مطرح شد. چون در شهر ووهان چین یک آزمایشگاه سطح بالای ویروس شناسی وجود دارد و گمانه زنی هایی مطرح شده مبنی بر آنکه به اصطلاح نشت آزمایشگاهی یا فرار آزمایشگاهی پیش آمده است. در نظریه سوم با بحث تسری طبیعی ویروس مواجه هستیم. اما باید گفت که هیچ شواهد علمی دال بر تایید این نظریه ها وجود ندارد، هر چند وجود هر سه هم محتمل است. حملات بیولوژیک همیشه وجود دارد. چون پشت همه بیماری ها شرکت های چند ملیتی برای فروش دارو و واکسن وجود دارد. در حال حاضر برای ما به عنوان درمانگر، منشا پیدایش ویروس اهمیتی ندارد و باید به جنگ بهداشتی با کرونا برویم.

*با یک دید واقع بینانه، فکر می کنید تا چه زمانی در ایران درگیر ویروس کرونا هستیم؟

پروسه شیوع ویروس کرونا پروسه حداقل دو ماهه است. قطعا گرمای هوا به جولان دادن آن پایان می دهد.چون این ویروس نسبت به گرما، خشکی و آفتاب حساس است و در حالی که در هوای سرد بین 2 تا 10 روز می تواند زنده بماند در هوای گرم و آفتابی بین 3 تا 5 دقیقه از بین می رود. اما گرما و آفتابی که بخواهد ویروس کرونا را در ایران از بین ببرد در اواسط فروردین و اواسط اردیبهشت اتفاق می افتد. مگر آنکه هوا زودتر از موعد گرم شود. اما مهم ترین عامل کنترل بهداشت است و باید قرنطینه های خانوادگی و توجه به نکات بهداشتی در خانه و محل کارداشته باشیم می توان سرعت انتقال آن را کنترل کرد.

*به دلیل شرایط پیش آمده و خطرات شیوع ویروس کرونا دانشگاه ها تعطیل شده است. فکر می کنید می‌توان از پتانسیل‌های درمانی و دانشجویی دانشگاه‌های کشورمان برای مقابله با این ویروس و کمک به بیماران استفاده کرد؟

 بله، حتی قبل از اینکه ما این موضوع را اعلام کنیم تعدادی از دانشجوها و متخصصان داوطلب شدند در کنار کادر درمانی بیمارستان‌ها حاضر شوند. البته این اتفاق از ظرفیت‌های خوب کشور ما است، مثل نیروهای دفاع از حرم و گروه های پزشکی جهادی که قبلاً تأثیرگزاری خودشان را نشان داده‌اند. حالا هم از ظرفیت بسیج دانشجویی دانشگاه‌های علوم پزشکی دانشگاه تهران، دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه بقیه‌الله و دانشگاه ایران استفاده‌شده است و چندین گروه به بیمارستان‌ها اعزام‌ شده‌اند.

*حضور نیروهای داوطلب چه کمک معنوی می‌تواند به بیمارستان‌ها داشته باشد؟

اینکه تعدادی داوطلب به کمک کادر درمانی بروند، می‌تواند بار خستگی را از دوش نیروهای ثابت بیمارستانی بردارد و همچنین روحیه نشاط آوری را به کادر درمان تزریق کند و همبستگی بیشتری را بین آحاد مردم نشان دهند.