میـانجی جدیـد بـرای تنش‌زدایـی

براساس آنچه خبرگزاری‌های خارجی اعلام کرده‌اند در سفر وزرای‌خارجه اتریش و هلند به ایران علاوه بر مساله برجام و تنش‌ها بین ایران و آمریکا، قرار است بر سر فعالیت‌های موشکی ایران نیز گفت‌وگوهایی صورت بگیرد.

آلکساندر شالنبرگ، وزیرخارجه اتریش روز یکشنبه، ۴ اسفند، در تهران با حسن روحانی، رئیس‌جمهور و محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران دیدار خواهد کرد. سفر شالنبرگ به ایران در چارچوب تلاش‌های اتحادیه اروپا برای میانجی‌گری بین ایران و آمریکا صورت می‌گیرد.

وزیر امورخارجه اتریش گفته است: «اگر ایران و آمریکا حاضر نباشند به پای میز مذاکره بیایند، آنگاه ما میز مذاکره را به نزد آنها خواهیم برد.»

مذاکرات شالنبرگ در تهران ادامه تلاش‌هایی به‌شمار می‌رود که اروپا به قصد کاهش تنش بین ایران و آمریکا انجام می‌دهد. گفته می‌شود جوزپ بورل، هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز به توصیه اتریش و با هدف میانجی‌گری بین ایران و آمریکا در اوایل ماه فوریه به تهران سفر کرده بود.

حسن روحانی در دیدار خود با بورل از عملکرد کشورهای اروپایی در ارتباط با توافق هسته‌ای انتقاد کرده بود. روحانی گفته بود که ایران به تعهدات پیش‌بینی شده در برجام عمل کرده درحالی‌که طرف مقابل به این تعهدات پایبند نبوده است.

نشریه اتریشی «دی پرسه» در گزارش خود در باره سفر شالنبرگ به ایران نوشته است که او در اوایل ماه فوریه و در جریان سفر خود به واشنگتن با مایک پمپئو، وزیر امورخارجه آمریکا نیز درباره تصمیم خود مبنی بر سفر به ایران و تلاش برای میانجی‌گری بین ایران و آمریکا گفت‌وگو کرده است. افزون بر آن گفته شده است که وزیر امورخارجه اتریش در همین رابطه با وزیران امورخارجه کشورهای دیگر و از جمله با کشورهای خاورمیانه نیز درباره سفر خود مشورت کرده است.دیدار با علی لاریجانی، رئیس مجلس و علی باقری کنی، دبیر «شورای حقوق‌بشر» قوه قضائیه نیز از دیگر بخش‌های سفر شالنبرگ به ایران عنوان شده است.

سفر وزیر هلندی به تهران

همزمان منابع هلندی نیز روز چهارشنبه ۱۹ فوریه از سفر استیف بلوک، وزیر امورخارجه هلند به ایران خبر داده‌اند. بلوک قرار است روزهای جمعه و شنبه (۲۱ و ۲۲ فوریه-دوم و سوم اسفند) در ایران با مقامات این کشور دیدار و گفت‌وگو کند. دیدار با حسن‌روحانی و محمدجواد ظریف در دستور کار سفر بلوک به ایران قرار دارد.

به گزارش «ایرنا» سفر به عربستان و امارات‌متحده‌عربی از دیگر برنامه‌های سفر وزیر امورخارجه هلند با هدف تلاش‌ برای کاهش تنش در منطقه اعلام شده است. گفته می‌شود در جریان این سفر از جمله قرار است درباره برنامه هسته‌ای ایران، فعالیت‌های موشکی این کشور و همچنین تضمین امنیت کشتیرانی در آب‌های خلیج‌فارس و تنگه هرمز با مقامات ایران گفت‌وگوهایی صورت گیرد.

وزیر امورخارجه هلند هفته گذشته با همتای آمریکایی خود درباره تحولات منطقه از جمله ایران گفت‌وگو کرد. مایک پمپئو به سرعت در توییتی مدعی شد، هلند همچنان شریک و متحد ثابت‌قدم ماست و ما به همکاری‌مان بر سر مسائل مرتبط با امنیت منطقه ادامه خواهیم داد.

با این حال بلوک در آستانه سفرش به تهران گفته، با وجود اختلاف‌ نظرها میان دو کشور، هلند به‌دنبال راه‌های گسترش همکاری با ایران است. به گزارش «ایرنا» وزیر امورخارجه هلند که دو هفته پس از سفر جوزپ بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران سفر می‌کند همچنین تلاش خواهد کرد تا درباره راهکارهای حفظ برجام با مقام‌های ایران رایزنی کند.

شرط واشنگتن برای گفت‌وگو با تهران

از سوی دیگر و همزمان با تلاش برخی کشورهای اروپایی با هدف کاهش تنش‌ها بین تهران و واشنگتن و حفظ برجام، مایک پمپئو، وزیرخارجه آمریکا با تاکید بر اینکه استراتژی فشار حداکثری علیه ایران ادامه خواهد یافت گفت: «واشنگتن آماده گفت‌وگو با تهران در هر زمانی است اما لازم است ایران رفتار خود را تغییر دهد.» به گزارش خبرگزاری تسنیم، مایک پمپئو، روز چهارشنبه گفت مقامات در واشنگتن آماده گفت‌وگو با ایران در هر زمانی هستند. وزیرخارجه آمریکا در ادامه گفت که اما لازمه گفت‌وگو تغییر «اساسی» در رفتار ایران است و استراتژی «فشار حداکثری» علیه ایران ادامه خواهد یافت. پمپئو مدعی شد استراتژی فشار حداکثری فقط فشار اقتصادی نیست، بلکه شامل منزوی کردن ایران از طریق دیپلماسی نیز می‌شود.

به‌دنبال خروج یک‌جانبه و برخلاف مقررات بین‌المللی آمریکا از برجام، ایران تلاش کرد توافق هسته‌ای را به‌شرط عمل دیگر طرف‌های این توافق به تعهداتشان حفظ کند اما با گذشت نزدیک به دو سال و ناتوانی طرف‌های اروپایی در عمل به تعهدات برجامی‌شان، جمهوری اسلامی ایران گام‌های کاهش تعهدات خود را در بازه زمانی ۶۰ روزه آغاز کرد.

بر این اساس، ایران یکشنبه‌شب ۱۵ دی‌ماه، با صدور بیانیه‌ای گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات برجامی خود را اعلام کرد که طبق آن، تهران دیگر هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی‌شده و تحقیق و توسعه) نخواهد داشت و از این پس، برنامه هسته‌ای ایران فقط براساس نیازهای فنی خود پیش خواهد رفت و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز طبق روال ادامه می‌یابد.

۹ روز بعد (۲۴ دی‌ماه)، سه کشور اروپایی عضو برجام (انگلیس، آلمان و فرانسه) با صدور بیانیه‌ای سازوکار حل اختلاف در برجام را فعال کردند. البته جوزپ بورل می‌گوید که این سازوکار هنوز فعال نشده و مهلت آن تمدید شده است.  ایران تاکید کرده که در صورت رفع تحریم‌ها و منتفع شدن ایران از منافع برجام، آماده بازگشت به تعهدات برجامی خود است.