یکه‌تازی تالار شیشه‌ای در جذب نقدینگی

بازار سرمایه از سال گذشته بدین سو به شدت مورد توجه صاحبان نقدینگی‌های سرگردان قرار گرفته است. پس از بروز التهابات اقتصادی در سال گذشته، پول‌های راکد از بیم کاهش ارزش، به سمت بازارها هجوم آوردند. بازار سکه، ارز، مسکن و خودرو به شدت تحت تاثیر این حمله قرار گرفتند تا جایی که سکه مرز پنج میلیون تومان، دلار مرز 19 هزار تومان و مسکن مرز 100 و 200 درصدی رشد را پشت سر گذاشت. وضعیت بازار خودرو نیز از این بهتر نبود و در کوتاهترین زمان ممکن، خودروهای داخلی و خارجی با افزایش‌ها دو تا چند برابری مواجه شدند. در این میان، بازار سرمایه که دوران رونق خود را به آرامی آغاز کرده بود، مورد توجه صاحبان پول و سرمایه‌های نقدی قرار گرفت. این در حالی بود که برخوردهای قضایی با معاملات ارز نیز شدت یافته و خرید و فروش سکه نیز محدود شده بود. بازار مسکن نیز به افزایش چشمگیر قیمت‌ها واکنش نشان داده و بر اثر بروز رکود تورمی از معاملات خالی شد. متقاضیان خودرو نیز ناامید از توانایی خرید خودروهایی که به طور روزانه با افزایش قیمت مواجه بودند، از این بازار بیرون آمدند. در همین حال، سازمان بورس اوراق بهادار در کنار دولت، تبلیغات برای ورود سرمایه به بازار بورس را شدت بخشید. وزارت اقتصاد، سازمان برنامه و بودجه، مقامات عالی بورس و حتی رئیس جمهوری، از مردم برای ورود به بازار سرمایه و رها کردن بازارهای دیگر با ریسک بالا دعوت کردند. در این میان بورس همچنان به رشد آرام خود ادامه می‌داد و تا پایان سال توانست قله‌هایی که پیش از آن غیرقابل دستیابی بود را فتح کند تا در نهایت آخرین روز کاری سال گذشته را روی شاخص کل 178 هزار واحدی به پایان برساند. بازار سرمایه سال نو را نیز با رشد شاخص‌ها آغاز کرد. به‌ویژه آنکه اکنون مردم به میزان بیشتری با کارکرد و چگونگی ورود به این بازار آشنا شده و رشد شاخص‌های آن، افراد را به شدت برای ورود به معاملات بورسی ترغیب می‌کرد. بدین ترتیب بورس توانسته است تا کنون رشد 167 درصدی را برای خود رقم زده و از نظر جلب نقدینگی به سوی خود، جذاب‌ترین بازار سرمایه‌گذاری در سال جاری باشد.
 مشارکت مردم در تولید و صادرات
در حالی که برخی اقتصاددانان از روند صعودی و پرشتاب بورس در سال جاری اظهار نگرانی می‌کنند، کارشناسان بازار سرمایه آن را مثبت و قابل تحسین می‌دانند. به‌ویژه آنکه بازار بورس توانسته است تا حد زیادی از التهابات سال گذشته بازارهای موازی بکاهد. حتی اکنون که بازار خودرو روند صعودی را از سر گرفته است اما رکود معاملات در آن به خوبی مشهود است. بازار طلا نیز رشد خود را عموما وابسته به رشد طلای جهانی از یکسو و مناسبت‌های داخلی از قبیل اعیاد می‌بیند. بازار ارز نیز اگرچه در روزهای اخیر با رشد دلار مواجه شده اما همچنان به شدت در کنترل بانک مرکزی قرار داشته و ریسک بالایی برای حضور سرمایه‌ای و سفته‌بازانه مردم دارد. البته باید توجه داشت که به دلیل نقش پررنگ ارز بر سهام شرکت‌های صادراتی، افزایش نرخ دلار بر بالارفتن شاخص‌های سهام اثر ملموسی دارد. به هر روی شاید بتوان بازار بورس را امن‌ترین مکان برای نقدینگی سرگردان در دست مردم دانست، چرا که سپرده‌گذاری در بانک‌ها نیز به دلیل سود اندک تخصیصی و حذف سود روزشمار، چندان جذاب و مطلوب به نظر نمی‌رسد. این امر به‌ویژه از آن رو مهم قلمداد می‌شود که توانسته است نقدینگی زیادی را به سمت سهام شرکت‌ها و کارخانجات هدایت کرده و به نحوی به بخش تولید و صادرات کمک کند. یکی از مهم‌ترین ماموریت‌های بازار سرمایه، جذب سرمایه‌های مردمی به سمت تولید و تامین سرمایه کارخانجات است تا از این طریق نه تنها چرخه تولید تقویت شود بلکه اشتغال نیز رونق خود را بازیابد. از سوی دیگر، شرکت‌های صادراتی نیز با افزایش ارزش روبه‌رو شده و بخش صادراتی کشور و تامین ارز مورد نیاز داخل نیز آسان‌تر می‌شود. از همین روست که در صورت عرضه سهام شرکت‌های تولیدی و صادراتی در بازار سهام و حتی هام شرکت‌های دولتی موضوع واگذاری اموال و دارایی‌های دولت، نه تنها بخش خصوصی و مردمی وارد چرخه اقتصاد خواهند شد بلکه بسیاری از مشکلات تامین سرمایه و حل شده و بار دولت سبک می‌شود. بدین ترتیب می‌توان بازار سرمایه را عرصه مناسبی برای مشارکت مردم در تولید و صادرات دانست.
 هدایت نقدینگی به سوی رشد اقتصادی
بر اساس اعلام بانک مرکزی در پایان آذرماه سال جاری، نقدینگی با بیش از 28 درصد رشد به دو هزار و 262 هزار میلیارد تومان رسیده است. آمارها نشان می‌دهد ارزش معاملات خرد در بازار سهام کشور، حدود شش هزار میلیارد تومان است که نسبت به اوایل سال 97 رشد چشمگیری داشته است. بر این اساس نسبت ارزش معاملات به کل نقدینگی کشور افزون بر 20 برابر بوده است. برخی نظریه‌ها بر این پایه استوار است که افزایش سهم بورس از نقدینگی بیشتر به معاملات سفته‌بازانه مربوط می‌شود و نمی‌توان آن را لزوما مثبت دانست و به پایداری این سرمایه‌ها در بورس امیدوار بود. این نظریه بیان می‌کند همان گونه که رشد نقدینگی را نیز نمی‌توان علامت مثبتی در اقتصاد ایران تلقی کرد، این روند رشد در بازار سرمایه نیز مثبت نخواهد بود. بر این اساس، به محض مشاهده هرگونه رشد در بازارهای زودبازده موازی، سرمایه‌ها از بازار دیربازده بورس رخت بر می‌بندد و این بازار از قله خود سقوط خواهد کرد. با این حال، برخی کارشناسان بازار سرمایه نیز بر  این باورند که نه تنها ارزش شش هزار میلیارد تومانی بازار سرمایه، می‌تواند نویدبخش طلوع یک اقتصاد پویا باشد بلکه در صورتی که سهم شرکت‌های تولیدی، صادراتی، دولتی و شبه دولتی در این بازار افزایش یابد، این روند رشد می‌تواند پایدار بوده و به‌عنوان یک امر مثبت تلقی شود. عرضه سهام شرکت‌های دولتی در بورس همچنین می‌تواند دولت را در تامین مالی کمک کرده و از سوی دیگر، سمت عرضه را در برابر سمت تقاضا تقویت نماید. در این صورت می‌توان امیدوار بود که بورس تهران در سال آینده نیز همچنان روند رو به رشد خود را طی کرده و با ساماندهی بهتر شرکت‌ها به چرخه رشد و توسعه اقتصادی خدمت کند. در این صورت است که افزایش نقدینگی و رشد شاخص آن نه تنها نشانه خطرناکی قلمداد نمی‌شد بلکه با حمایت از بخش‌های تولید و اشتغال از تورم نیز خواهد کاست.