المانیتور نوشت: عربستان سعودی انتظار دارد تا پس از روی کار آمدن بایدن در واشنگتن تغییری جدی در سیاست خارجی آمریکا در قبال جهان عرب ایجاد شود، به همین خاطر ریاض این روزها به دنبال تجدید نظر در روابط منطقه‌ای خود است. در چند هفته گذشته، سعودی‌ها به طور فعالانه سعی در برقراری تماس با ترکیه و قطر داشته‌اند و به همین خاطر به نظر می رسد عربستان ممکن است یک صف آرایی جدیدی در خاورمیانه ایجاد کند. به نظر می رسد آنکارا و دوحه به تلاش‌های آشتی جویانه ریاض واکنش مثبتی نشان داده‌اند. براساس گزارش‌ها، انتظار می‌رود بیانیه‌ای رسمی در مورد صلح عربستان و قطر در اجلاس شورای همکاری خلیج فارس در ماه آینده قرائت شود.
تنش‌های دوجانبه میان ریاض و آنکارا با قتل جمال خاشقچی در کنسولگری عربستان در استانبول در سال 2018 آغاز شد. سلمان بن عبدالعزیز آل سعود پادشاه عربستان فقط یک روز قبل از اجلاس گروه بیست به میزبانی ریاض ماه گذشته، با رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه تماس تلفنی برقرار کرد و هر دو طرف در مورد باز نگه داشتن کانال‌های گفتگو توافق کردند.
از آن زمان، روابط عربستان و ترکیه تا حدودی بهبود یافته و ریاض برنامه‌های ورود ممنوعیت کالاهای ترکیه را به حالت تعلیق درآورده است. امسال صادرات ترکیه به پادشاهی سعودی از اکتبر به این سو 16 درصد کاهش یافته است. با توجه به این تحرکات مثبت در روابط دو کشور، مولوت چاوش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه 27 نوامبر در توئیتی نوشت: یک همکاری قوی ترکیه و عربستان سعودی نه تنها برای کشورهای ما بلکه برای کل منطقه مفید خواهد بود.
جو بایدن، رئیس جمهور منتخب آمریکا، در جریان مبارزات انتخاباتی خود قول داده بود روابط خود با ریاض را دوباره ارزیابی و بحث‌هایی پیرامون وضعیت حقوق بشر در این کشور داشته باشد. ریاض در حالی که قبلاً برای پیروزی رئیس جمهور دونالد ترامپ تلاش می‌کرد، اکنون مجبور شده پس از ناکامی وی در انتخابات به سمت بایدن مسیر خود را تغییر دهد.
با اصلاح اهداف سیاست خارجی ریاض، پادشاهی سعودی خود را برای تغییر دولت در واشنگتن آماده می‌کند. بایدن سال گذشته نیز در جریان مبارزات انتخاباتی از اردوغان انتقاد کرد و حتی او را خودکامه خواند. همچنین انتظار می‌رود استانبول برای تنظیم مجدد روابط با واشنگتن موضع معتدل تری اتخاذ کند.
میتات رنده، سفیر سابق ترکیه در قطر، به صدای آمریکا گفت که انگیزه اصلی برای نزدیک شدن عربستان و ترکیه ورود جو بایدن به کاخ سفید است. سعودی‌ها و ترک‌ها هر دو باید آماده اتخاذ سیاستی متفاوت از جانب بایدن باشند، بنابراین درک کرده‌اند که بحران در روابط بین خودشان به نفع آنها نیست. با این وجود معضل جدید تحریم‌هایی است که دولت ترکیه برای خرید سامانه‌های دفاعی اس -400 روسیه علیه ترکیه اعلام کرده است.
سیاست جدید پادشاهی سعودی می‌تواند پس از سالها رقابت منطقه‌ای و اصطکاک، صلح را به خاورمیانه برگرداند، البته این آشتی ثمرات دیگری نیز دارد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.
اول ، این بهبود روابط می‌تواند یک نقطه عطف برای عربستان سعودی و امارات متحده عربی باشد.
اقناع ابوظبی برای پایان دادن به اختلاف با دوحه همچنان برای ریاض یک چالش بزرگ است. یوسف آل اوتیبا، سفیر امارات متحده عربی در آمریکا، اخیراً به کانال 12 اسرائیل گفت که فکر نمی‌کند شکاف در شورای همکاری خلیج فارس به این زودی‌ها حل شود.
هنوز نشانه‌هایی وجود دارد که موقعیت ابوظبی ممکن است تغییر کند. در 8 دسامبر، اوتایبا در گفتگو با یک اندیشکده آمریکایی خاطرنشان کرد که البته پیشرفت‌هایی برای بهبود روابط حاصل شده است. من فکر می‌کنم شرایط اندکی امیدوار کننده است، بنابراین این شانس وجود دارد که حداقل فرآیند تنش زدایی آغاز گردد.
به همین ترتیب، امارات متحده عربی سیاست خارجی آنکارا در منطقه را تأیید نمی‌کند. این روزها ریاض از موضع امارات و اسرائیل در برابر ایران نیز فاصله گرفته و به نظر می‌رسد که می خواهد این کار را به تنهایی ادامه دهد. واگرایی های در حال رشد سیاست خارجی را می‌توان در مورد جنگ به رهبری عربستان در یمن و همچنین نقش امارات در لیبی مشاهده کرد.
به گفته کریستین اولریچسن، کارشناس خاورمیانه در موسسه سیاست گذاری بیکر دانشگاه رایس، عربستان پس از حملات سپتامبر 2019 به آرامکو متوجه شد که مشکل منطقه قطر نیست. وی در این باره به بلومبرگ گفت: شوک حملات و عدم پاسخ آشکار آمریکا به این حمله، باعث شد که ریاض متوجه شود تهدید واقعی برای امنیت عربستان سعودی نه از جانب دوحه بلکه از سوی دیگر بازیگران منطقه بوده است.
دوم، با روی کارآمدن دولت بایدن در آمریکا ریاض می‌تواند با ایفای نقشی سازنده به برخی از مهمترین حملات در منطقه پایان دهد.
خاتمه محاصره قطر از آنجا که «العدید» بزرگترین پایگاه نظامی آمریکا در خلیج فارس در آن قرار دارد، در راس برنامه‌های هر دو تیم ترامپ و بایدن قرار گرفته است. شکاف منطقه‌ای منافع آمریکا در منطقه را با مشکل روبرو کرده، دوحه را منزوی ساخته و ارتباط آن را با همسایگان نزدیک‌اش کاهش داده است.
سرانجام، موضوع مهم اینکه عربستان زیر بار عادی سازی روابط با اسرائیل نمی‌رود. ریاض تمایل به ورود به توافق‌نامه‌های ابراهیم را ندارد و در این باره به نوعی با آنکارا و دوحه، که موضع یکسانی در این مورد دارند هم نظر است. شیخ محمد الثانی، وزیر امور خارجه قطر اخیراً، در تالار گفتگوی امنیت جهانی آنلاین، گفت که فکر می‌کند داشتن یک جبهه متحد عربی برای پایان دادن به ظلم علیه فلسطینی‌ها بهتر است.
همانطور که سینزیا بیانکو، مشاور ارشد در گلف استیت آنالیک، گفت، عربستان سعودی به عنوان یک کشور بسیار بزرگ و همچنین یک رهبر مذهبی از انعطاف پذیری کشورهای کوچکتر شورای همکاری خلیج فارس در مورد صلح با اسرائیل برخوردار نیست. ریاض برای پیشبرد عادی سازی روابط با اسرائیل به شرایط خاص امکان پذیر در سطح بین المللی، منطقه‌ای و داخلی نیاز دارد.
ظاهراً، اگر ریاض روابط با اسرائیل را رسمی کند، نمی‌تواند زیر بار فشار داخلی بماند، بنابراین موظف است از توافق ابراهیم دوری کند و این می‌تواند با حمایت منطقه‌ای هم همراه شود. بنابراین، با بهبود روابط عربستان سعودی، قطر و ترکیه، توافقنامه ابراهیم می‌تواند به حاشیه رود.
اخیراً گزارشاتی در مورد مسئله ناوبری دریایی منتشر شده که می‌تواند از حل و فصل اختلاف خلیج فارس با قطر جلوگیری کند. ظاهراً، گشت های قطر دو شناور گارد ساحلی بحرین را که در حال انجام یک تمرین دریایی بودند، رهگیری کرده و وزارت کشور بحرین نیز اعتراض کرده و آن را نقض آشکار کنوانسیون‌های دریایی بین المللی خوانده است.
با این وجود، عربستان سعودی به عنوان تنها کشور همسایه قطر می‌تواند تصمیم بگیرد که شکاف را خاتمه دهد حتی اگر سه کشور دیگر شورای همکاری خلیج فارس، امارات، بحرین و مصر را درگیر ماجرا نکند. ریاض شاید با امید جلب توجه واشنگتن، اولین قدم را در این راستا یعنی بهبود روابط با قطر بردارد.
دیدگاه تان را بنویسید