مسعود نیلی، اقتصاددان و دبیر پیشین ستاد هماهنگی اقتصادی دولت دوازدهم در سرمقاله (۲۷ فروردین) با عنوان «درخواستی از وزیر محترم بهداشت» نوشت:
جناب آقای دکتر نمکی، وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قبل از هر چیز لازم می‌دانم به‌عنوان یک شهروند از زحمات طاقت‌فرسای جنابعالی و همکارانتان در مواجهه با مصائب بیماری کرونا تشکر کنم و به همه شما از صمیم قلب «خسته نباشید» بگویم.
درخواستی از وزیر محترم بهداشت
مطمئنا وقتی این مسوولیت را پذیرفتید هیچ‌گاه فکر نمی‌کردید در موقعیتی قرار بگیرید که ۸۴ میلیون نفر جمعیت کشور، با نگرانی زیاد، لحظه به لحظه چشمانشان به شما و همکارانتان دوخته شود تا بدانند برای مهمترین مولفه زندگی خود و عزیزانشان چه تمهیدی اندیشیده‌اید و قرار است خطر این مهمان ناخوانده را چگونه دفع کنید.
حضور فداکارانه پزشکان و پرستاران و بقیه کادر پشتیبانی درمان در بیمارستان‌ها به‌رغم آسیب‌ها و خطرات سنگین انسانی، این اطمینان را در مردم به‌وجود آورد که بخش درمان در بیمارستان‌ها، کم نخواهند گذاشت و سلامتی آنها را حتی به سلامتی خودشان مقدم می‌دارند.
در عرصه پرچالش سیاست‌گذاری، تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها و مراکز جمعیتی با کارکردهای مختلف، این امید را ایجاد کرد که سیاست‌گذار نیز اولویت و اهمیت حیاتی این پدیده خطرناک را درک کرده است و به اجرای آن اهتمام دارد. صدا و سیما هم با تمام قوا مردم را به ماندن در خانه تشویق کرد و فضای عمومی به سمت یک تغییر رفتار اساسی از نظر مراعات محدودیت‌های بهداشتی به‌منظور کند کردن گسترش بیماری حرکت کرد.
افکار عمومی با مشاهده فشار طاقت‌فرسا به مراکز درمانی و کادر پزشکی و با آگاه شدن از پیامدهای خطرناک بیماری کاملا آماده شد که محدودیت‌های سخت را پذیرا شود و به آنها تن در دهد. اما وقتی به تعطیلات نوروزی رسیدیم، با کمال تعجب مشاهده کردیم که فقط به توصیه‌های اخلاقی و تب‌سنجی در بدو ورود به مقاصد مسافران بسنده شد.
خوشبختانه با گرفتن بازخورد از موج اول مسافرت‌ها، از هشتم فروردین محدودیت‌های سخت‌تری از نظر مسافرت‌ها، حضور در ادارات، فعالیت کسب‌و‌کارهای مختلف، نزدیک به آنچه در بسیاری از کشورهای دنیا اعمال می‌شود، به‌کار گرفته شد. این رویکرد با وجود ایجاد محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها، مورد استقبال مردم قرار گرفت.
اما با کمال تعجب، پس از گذشت تنها دو هفته از شرایط جدید و درحالی‌که مردم به‌تدریج خود را با محدودیت‌های جدید تطبیق می‌دادند، ستاد ملی مقابله با کرونا، حرکت به سمت عادی‌سازی را آغاز کرد؛ به‌گونه‌ای‌که حتی برای تهران از ۳۰ فروردین تنها محدودیت‌های نرم به‌کار گرفته خواهد شد.
آمار‌های منتشرشده توسط وزارت تحت مدیریت جنابعالی نشان می‌دهد که هنوز استان‌های بزرگ کشور مانند تهران، اصفهان، مازندران و... که حدود بیش از نیمی از جمعیت کشور را شامل می‌شود، در وضعیت قرمز به سر می‌برند. برداشت عمومی از وضعیت قرمز این است که موقعیت بیماری در این استانها همچنان خطرناک است. اینکه وزارت بهداشت و درمان چه تحلیلی از شرایط پس از رفع محدودیت‌های اعلام شده داشته که چنین توصیه بحث‌انگیزی را در ستاد ملی کرونا مطرح کرده، یک سوال بسیار مهم و نگران‌کننده است.
از آنجا که نام جنابعالی به‌عنوان فردی که مسوولیتی سنگین در حفظ جان مردم در این مقطع زمانی داشته است در تاریخ ثبت خواهد شد، مطمئنا طی ماه‌های آینده چنانچه بیماری روند نامطلوبی را مجددا آغاز کند، انگشت‌های ملامت تنها شما را نشانه خواهد گرفت و آنانی که جان عزیزانشان را در ماه‌های آینده از دست بدهند از شما سوال خواهند کرد که با کدام تحلیل آماری اپیدمیولوژیک این توصیه را مطرح کردید.
می‌خواستم از جنابعالی درخواست کنم یک بیانیه تحلیل سیاستی آماری، از وضعیت بیماری کرونا در سطح کشور و چرایی مناسب بودن رفع محدودیت‌ها در این مقطع زمانی که در الگویی کاملا مغایر با تجربه بسیار محدود اخیر جهانی به لحاظ دوره بسیار کوتاه اعمال محدودیت، قرار دارد، همراه با پیش‌بینی‌هایی برای چند ماه آینده پیش‌رو منتشر کنید تا باعث کاهش نگرانی‌های زایدالوصفی شود که شرایط بیماری را در ماه‌های آینده تصویر می‌کند. گمان می‌کنم قبول دارید که این اصیل‌ترین حق‌الناس است که مردم بدانند تصمیمات مستقیما مرتبط با سلامتی آنان چگونه گرفته شده است.
سعید نمکی ، وزیر بهداشت در یادداشتی در پاسخ به پرسش‌های دکتر نیلی نوشت:
استاد ارجمند جناب آقای دکتر نیلی
سرمقاله گرانسنگ حضرتعالی در که از جریده‌های وزین تخصصی است را مطالعه کردم و ابراز محبت به اینجانب و همکارانم موجب کمال سپاسگزاری شد.
بی‌تردید بزرگترین آرزوی بنده و مدافعان سلامت کشور، گذری آبرومند و با کمترین عارضه برای مردم شریف ایران زمین از این تنگنای سخت تاریخ نظام سلامت جهان که در صدساله اخیر بی‌بدیلست، می‌باشد. واجب دیدم با همه گرفتاری‌ها در این طوفان سهمگین ضمن سپاسگزاری از بذل عنایتتان پاسخی داشته باشم
بر پرسش‌های منطقی که شاید در پس ذهن جستجوگر دیگر اندیشمندان و خردورزان سرزمینم نیز باشد. اگر بخواهم از تاریخچه و مقدمه بیماری در جهان و ایران بگذرم و به اصل گفتار جنابعالی بپردازم مهمترین موارد قابل بیان عبارتست از:
۱. آنچه در جمهوری اسلامی ایران در مقابله با بیماری ناشی از COVID-19 گذشت با همه فراز و نشیب هائی که شاید در حوصله این مقال نگنجد مبتنی بر روش علمی و منطبق با اصول منطقی مبارزه با بیماریهای واگیر بود و شاید یکی از علل آن تجربه حقیر در چند دهه قبل بعنوان مسئول بهداشت کشور و مدیریت و ریشه کنی بیماریهای واگیردار همچون مالاریا، سل، فلج اطفال، سرخک، التور و کزاز می‌باشد که تجربه طولانی آن ایام در پیش بینی، تدارکات و مدیریت بیماری در کنار ایثار و فداکاری جهادگرانه همکارانم در سراسر کشور بگونه‌‌ای بکارآمد که در شرایط تحریم و جنگ اقتصادی یک بیمار در پشت درب بیمارستانی سرگردان نماند و در اوج اپیدمی در شهرهای گرفتار بیماری بدون دارو و درمان و پزشک رها نشود.
این الگوی مدیریت بیماری کرونا را که شاید بتوان منحصر به سرزمین عزیزمان دانست در آینده بعنوان مدل ملی موفق به استحضار عزیزان خواهیم رساند.
۲. در مورد اعمال محدودیت‌ها از همان روزی که در اواخر دیماه در کشور چین مورد بیماری اعلام شد. اینجانب تقاضای تشکیل جلسه اورژانسی و در روز تعطیل با حضور معاون اول محترم رئیس جمهور کردم تا پروازهای مستقیم از چین به کشورمان و بالعکس قطع شود و بلافاصله پس از تشخیص اولین موارد آلودگی در کشور پیشنهاد تشدید محدودیت‌ها همچون تعطیلی دانشگاه‌ها، مدارس، اجتماعات، نمازهای جمعه، مراسم عروسی و عزا، اعتکاف، راهیان نور، آستان‌های مقدس، سینماها، تئاترها، ورزشگاه‌ها و غیره پیگیری و اگرچه به سختی ولی با همراهی و همدلی به اجرا در آمد.
پیرو آن فاز بعدی فاصله گذاری اجتماعی SOCIAL DISTANCING در قالب محدودیت ترددها مدت دوهفته مصوب شد که به جزئیات آن واقفید.
امروز با کمال افتخار در مقایسه با آنچه در اثر بیماری برجهان مسلح به پول، تکنولوژی، ابزار و امکانات می‌گذرد می‌توان بیان کرد آنست که با شیوه‌های علمی مدیریت بیماری، همراهی همگان بخصوص مردم شریف در رعایت اصول بهداشتی و ماندن در خانه، اجرای طرح فاصله گذاری، طرح بسیج ملی مبارزه با کرونا و جان فشانی کادر بهداشتی درمانی موج سهمگین بیماری در سراسر کشور مدیریت و در اکثر استانها به آستانه مهار و کنترل نزدیک شدیم. بی‌تردید در شرایط همه گیری بیماری عفونی، آنهم از این نوع که دارو، واکسن و درمان خاصی ندارد و رعایت فاصله فیزیکی و عدم تجمعات و تراکم جمعیتی تأثیرگذارترین مولفه موثر بر کاهش موارد ابتلاست، برای مدیران ارشد نظام سلامت استمرار اجرای طرح‌های فاصله گذاری فیزیکی و اجتماعی فرصتی طلائی ست تا بتوانند با حوصله و دقت موارد آلوده را شناسائی، ایزوله و زنجیره انتقال را سریعتر قطع کنند.
بدیهی است انجام دوره طولانی‌تر ماندن در خانه و تعطیلی کسب و کارها و به تبع آن کاهش ترددها، تمهیدات اقتصادی ویژه‌‌ای می‌طلبد که مدتهاست با بیان مستمر این دغدغه در شرایط عدم امکان جبران خسارت‌های وارده از خزانه‌‌ای که جنابعالی بعنوان صاحب نظر اقتصادی بدان واقفید ما و همکارانمان مجبور به ارائه راهکاری بودیم تا بتوان با تدوین و اجرای دستورالعمل هائی بتدریج روزنه‌‌ای به اقتصاد تاریک کشور گشود که تأثیر آن بر نظام سلامت هم سهمگین نباشد. لذا با تلاش بی‌وقفه طرحی را تحت عنوان «فاصله گذاری هوشمند» تدوین کردیم که در آن با گشایش تدریجی کسب و کارهای کم خطر مبتنی بر رعایت دقیق دستورالعمل‌ها از فشار بر اقتصاد کشور بخصوص عرصه تولید بکاهیم.
با مراجعه به سایت طراحی شده وزارت بهداشت جهت بازگشائی‌ها مستحضر خواهید شد که یکی از علمی‌ترین اسنادیست که در این زمینه در جهان تدوین شده است.
امیدوارم با نظارت مستمر بر اجرای این پروتکل‌ها بتوانیم تأثیر بازگشائی‌ها بر افزایش بیماری و مرگ‌ومیر را که به حداقل رسیده کاهش دهیم، مع الوصف ما و همکاران مان همواره مترصد و نگران خیز بیماری از نقطه‌‌ای هستیم و با رصد کردن مستمر و بازگشائی تدریجی به محض مشاهده هرگونه تأثیر منفی بر مدیریت بیماری سریعاً منعکس و خواستار احیای شرایط انقباضی خواهیم شد. چون ما معتقدیم هیچ پدیده‌‌ای مخرب‌تر از تطویل دوره بیماری بر مولفه‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کشور نمی‌باشد.
در پاسخ پرسش جنابعالی که بیماری در ماه‌های آینده با ما چه خواهد کرد نیز باید به این واقعیت تلخ که بارها گفته‌‌ام اذعان نمود که در جهان همه کشورها و سازمان جهانی بهداشت نیز پاسخی برای این پرسش ندارند.
همه دارند با ویروس ناشناخته شطرنج بازی می‌کنند. گرچه پیش‌بینی‌های اپیدمیولوژیک ما تاکنون مقرون به صحت است اما تغییرات آینده نامعلوم بیماری در جهان همه کارشناسان خبره را با بلاتکلیفی مواجه کرده است. آنچه از اجداد ویروس موجود می‌شناسیم با رفتار این فرزند ناخلف برابر نیست و شاید با گذر ایام و تبادل اطلاعات جهانی بتوان در برآوردهای آتی مطمئن‌تر اظهارنظر کرد.
اینکه فرموده‌‌اید در صورت بروز مشکلات برای سلامتی و جان مردم بدلیل گشایش‌های موجود انگشت‌های ملامت این حقیر را نشانه خواهد گرفت نیز باید بیان کنم که اینجانب آنچه در زمینه کارشناسی و مدیریت بیماری در عرصه نظام سلامت که حاصل چهاردهه تجربه و دانش علمی و اجرائی بود به صحنه آوردم.
آنچه همکاران جنابعالی و صاحبنظران عرصه اقتصاد بعنوان دغدغه ملی از اقتصاد کشور بیان کردند ما را بر آن داشت تا راهی میانه برگزینیم. ما در بهداشت می‌گوئیم آب آلوده نخورید اگر گفتند در این بیابان خشک، آب دیگری نیست می‌گوئیم لااقل بجوشانید و میل کنید. همه دانشمندان عرصه اقتصاد و جامعه شناسی و غیره در این روزهای سخت باید در کنار مدافعان سلامت کشور قرار گیرند و راهکارهای دیگری بیابند تا همکاران من فقط نگران سلامت مردم باشند نه اقتصاد، سیاست، فرهنگ، روابط بین الملل و غیره.
حافظ بخود نپوشید این خرقه می‌آلود ای شیخ پاکدامن معذور دار ما را
عزت عالی مستدام باد
دکتر سعید نمکی
دیدگاه تان را بنویسید