فرآورده‌های سلولی؛ از کمک به تشخیص سرطان تا مطالعات درباره کرونا

دکتر فائزه شکری درباره‌ آخرین مطالعات انجام شده پیرامون استفاده از فرآورده‌های سلولی در درمان بیماری‌ها گفت: در سال‌های گذشته، یکی از اتفاقاتی که در دنیای علم رخ داده، این است که با توجه به حرکت علم پزشکی نوین به این سمت که مسیرهای درمانی مبتنی بر سلول ایجاد شود، دستیابی به یک مسیر درمانی محقق شد که مبتنی بر فرآورده‌های سلولی است.

 وی با بیان این‌که این فرآورده‌ها برخی از معایب سلول را ندارند، گفت: من  در آخرین کنگره‌ رویان درباره جایگزینی این فرآورده‌های سلولی با سلول مطالبی ارائه دادم. این فرآورده‌ سلولی که من درباره‌ آن‌ها مطالعه کردم، ترشحاتی از سلول هستند. سلول‌ها برای این که با یکدیگر ارتباط برقرار کنند تمام پیغام‌هایی را که لازم است به محیط خود بدهند، در بسته‌های پستی آماده می‌کنند و به سلول‌های دیگر می‌رسانند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان ادامه داد: این قابلیت اکنون در دنیای علم ایجاد شده است که این بسته‌ها را جدا کنیم. قاعدتا کار کردن با این بسته‌ها راحت‌تر از خود سلول است؛ زیرا این امکان وجود دارد که آن‌ها را تجاری‌سازی، بسته‌بندی و نگهداری کرد. از سوی دیگر مشکلات کار با سلول را ندارند. شما وقتی با سلول کار می‌کنید، نگرانی این را دارید که سلول در بدن شروع به تکثیر کند و تبدیل به تومور یا سلول دیگر شود، اما فرآورده‌های سلولی مانند دارویی هستند که قابلیت تبدیل به چیز دیگری را ندارند.

استادیار زیست‌شناسی پژوهشگاه رویان در پاسخ به پرسشی درباره کاربرد این فرآورده‌های سلولی، گفت: از این فرآورده‌های سلولی عمدتا در درمان بیماری‌هایی که مبتنی بر سلول هستند می‌توان  استفاده کرد. مانند بیماری‌های قلبی، ناباروری، آرتروز، آلزایمر، دیابت، بیماری‌های کبدی و ... . از سوی دیگر، از آن جایی که این فرآورده‌های سلولی یک بسته‌بندی هستند، می‌توانیم داروها را داخل آن‌ها قرار دهیم. در بازار حامل‌های صنعتی برای بسیاری از داروها ساخته می‌شود و اکنون می‌توان  این فرآورده‌های سلولی را که طبیعی و با بدن موجود زنده سازگار هستند، جایگزین حامل‌های صنعتی کنیم.

شکری درباره یکی دیگر از کاربردهای فرآورده‌های سلولی گفت: یکی دیگر از کاربردهایی که دارند در زمینه بحث‌های تشخیصی است. سلول‌ها برای این که با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، پیغام‌های خود را درون این بسته‌ها قرار می‌دهند. سلولی که عامل ایجاد بیماری است مانند سلول سرطانی هم همین کار را می‌کند. یعنی بسته‌ حامل پیغام را آماده می‌کند و به خون می‌فرستد. اگر از خون این بسته را بیرون بکشند، مانند این است که پیغامی که به صورت مخفی توسط سلول سرطانی ارسال شده است را رمزگشایی می‌کنند. به کمک دریافت این بسته‌ها می‌توان فهمید سلول‌های سرطانی در بدن وجود دارند یا خیر. مثلا از بزاق دهان می‌توان تشخیص داد فرد مبتلا به سرطان تخمدان است.

وی درباره‌ تحقیقاتی که در این زمینه در ایران انجام می‌شود، گفت: در هر جای دنیا هر گاه بخواهید مطالعه‌ای را روی انسان انجام دهید، لازم است مراحل مختلفی را طی کنید. این مراحل باید دقیق و پشت سر هم انجام شود. ابتدا باید تست‌های آزمایشگاهی انجام شود، بعد  تست‌های حیوانی طی شود و در نهایت وارد مرحله کارآزمایی بالینی شد. کارآزمایی بالینی چهار فاز مختلف دارد که آغاز هر فاز به نتیجه فاز قبلی بستگی دارد. همه‌ این مراحل باید زیر نظر وزارت بهداشت و با رعایت اصول و دریافت کد اخلاق باشد. در پژوهشگاه رویان مطالعاتی در خصوص استفاده از فرآورده‌های سلولی در حال انجام است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان درباره بیماری‌هایی که استفاده از فرآورده‌های سلولی در آن‌ها بررسی می‌شود، گفت: یکی از آخرین کارهایی که در این مورد انجام شده، استفاده از آنها در درمان کرونا بوده است که نتیجه آن هنوز به صورت رسمی منتشر نشده است.