بودجه تئاتر کجاست؟

در چند هفته‌ی گذشته هم هنرمندان بسیاری در مصاحبه‌هایی با رسانه‌ها، نسبت به وضعیت بحرانی هنر نمایش، هشدار دادند؛ هشدارهایی که این پرسش را به ذهن متبادر می‌کند که آیا وضعیت این روزگار تئاتر را نمی‌شد بهتر از این مدیریت کرد؟

زمانی که شیوع ویروس کرونا به تعطیلی‌های اجباری انجامید، مدام گفته می‌شد که کارگران روزمزد جزو قشرهایی هستند که بیشترین آسیب را از این تعطیلی‌ها متحمل می‌شوند. واقعیت این است که تقریبا از هنرمندان تئاتر، روزمزدتر در عرصه‌ی هنر نداریم. حال تصورش را بکنید، هنرمندانی که بابت هر شبی که به صحنه می‌رفتند دستمزد دریافت می‌کردند، حالا که بیش از هشت ماه است این امکان را هم از دست داده‌اند، چگونه به امرار معاش می‌پردازند؛ آن‌هم در شرایطی که در همین بازه‌ی زمانی، رشد نجومی قیمت ارز و طلا موجب شده است، قیمت و هزینه‌ی همه‌ی اجزای زندگی، چندین برابر شود.

چند روز پیش وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌وگو با روزنامه‌ی جام جم گفت: «چند سال گذشته در تهران گاهی در یک شب ۱۰۰ نمایش روی صحنه رفته است. این هم نشان‌دهنده یک مسیر قابل توجه در حوزه توسعه هنرهای نمایشی محسوب می‌شود. از نظر تعداد تماشاگر هم رشد بسیار مطلوبی داشته‌ایم و از ۲ میلیون نفر در سال ۹۲ به ۸میلیون و ۲۰۰هزار نفر در سال ۹۷ رسیده‌ایم». گذشته از اینکه خود این موضوع هم قابل بررسی است که آیا وضعیت تئاتر ایران در سال ۷۷ یا حتا ۸۷ بهتر بوده است یا ۹۷، موضوع اصلی این است که درباره‌ی وضعیت تئاتر در سال ۹۹ کرونازده چه موقعی قرار است صحبت شود؟

البته چندی پیش در سومین جلسه‌ی شورای هنر شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اظهار کرد، ۳۵ میلیارد تومان حق بیمه ۶ ماهه نسخت امسال برای ۷۵ هزار عضو صندوق اعتباری هنر پرداخت شده است. این یعنی نفری چهار ملییون تومان حمایت؛ رقمی که البته خود این هم قابل بحث است. ازسوی دیگر گفته شد که تا آخر شهریور ماه مجموع تسهیلات درخواستی در حوزه‌ی فرهنگ و هنر، ۶۸۳ میلیارد تومان بوده  که ۲۸۷ میلیارد تومان از آن پرداخت شده است. گذشته از اینکه آیا پرداخت وامی را که قرار است با بهره بازگردانده شود، برای هنرمندانی که در افق پیش رو هم به صحنه رفتن و حقوق روزمزد دریافت کردن را برایشان دست‌کم تا یک سال پیش رو نمی‌توان متصور بود، حمایت می‌توان تصور کرد یا نه، فکرش را بکنید که در جریان این حمایت‌ها هم هنرمندان تئاتر متوجه شدند، نداشتن حقوق ثابت و کد کارگاهی، مانع بزرگ سر راهشان است.

در همان نشست که در آن تاکید شده میزان خسارت کرونا به عرصه‌ی فرهنگ و هنر بالغ بر هزار میلیارد تومان بوده که پرداخت تنها ۳۵ میلیارد تومان حق بیمه و ۲۸۷ میلیارد تومان وام اعلامی هم در برابر این رقم هزار میلیارد تومانی، خود جای تامل است، معاون محترم امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اظهار کرده است: در ۶ ماه اول سال ۱۳۹۸، سه هزار و ۲۰۸ عنوان تئاتر مجوز اجرا کسب کرده، در حالی که در مدت مشابه سال جاری ۴۳۵ عنوان نمایش که عمدتاً نمایش‌های خیابانی و محیطی هستند مجوز فعالیت کسب کرده‌اند و در واقع اجرای تئاتر نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۷۵ درصد کاهش داشته است.

گذشته از اینکه این مجوزها الزاما به‌معنای روی صحنه رفتن نبوده است، چون همواره تماشاخانه‌ها و سینماها جزو اولین جاهایی بوده‌اند که حتا با وجود فعالیت همه‌ی مشاغل دیگر، تعطیل شده و بعضا به توقف چندباره‌ی یک اجرا مجبور شده‌اند، در ادامه گفته شده است که از اسفندماه ۹۸ تا اردیبهشت ماه سال جاری، ۱۱هزار و ۵۰۰ هنرمند در رشته‌های نمایشی فعالیتی نداشته‌ و ۸۰ تماشاخانه خصوصی به واسطه‌ی مشکلات ناشی از شیوع کرونا ماه‌ها تعطیل بوده‌اند. این یعنی یک حجم بیکاری گسترده‌.

حال پرسش بعدی این است که آیا صحت دارد که چون معاونت‌های دیگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، برخلاف معاونت هنری، دارای ردیف مستقل در لایحه‌ی بودجه هستند، سالانه تنها حدود یک سوم بودجه‌ی معاونت هنری که حوزه‌های پربدهی چون تئاتر و موسیقی را در بر می‌گیرد، ازسوی مقام بالادستی به این معاونت تخصیص می‌یابد و مابقی، صرف مخارجی چون امور وزارتی و دیگر مواردی چون پرداخت اضافه‌کاری پرسنل می‌شود؟

برآورد هزینه‌ای سال ۹۹ برای «برنامه حمایت و گسترش هنرهای نمایشی» ۸۴ میلیارد و ۱۱ میلیون تومان بوده و در سال ۹۸ نیز ۸۲ میلیارد و ۳۲۲ میلیون تومان. تا آذر ماه سال ۹۸، یعنی با گذشت سه چهارم از سال، طبق گفته‌ی مدیران وقت تئاتر، تنها حدود ۲۰ درصد از ‌بودجه‌ی در نظر گرفته شده، داده شده بود و درنهایت هم بدهی مرکز هنرهای نمایشی به گروه‌های تئاتری در سال ۹۸، در ماه‌های گذشته از سال ۹۹ تسویه شد.

پس پرسش اساسی در این میان این می‌شود که بودجه‌ی تئاتر دقیقا کجاست و صرف چه اموری می‌شود؟

تئاتری که این روزها هنرمندانش، جزو سخت‌روزگارترین‌ها در عرصه‌ی شاغلان به امر مقدس «هنر» هستند. تئاتری که بنیاد «مستضعفان» کارت هدیه‌ی یک میلیون تومانی به هنرمندانش تخصیص داد...