گزینه های بایدن برای نجات برجام چیست؟ | احتمال صدور بیانیه مشترک ایران و آمریکا پیش از ضرب الاجل سوم اسفند

در سایه فرصت محدود دولت جدید آمریکا برای نجات برجام، به نظر می رسد بایدن که تمایل زیادی برای احیاء این توافق دارد، به زودی برنامه خود را اعلام کند.در ادامه این مطلب آمده است: «تعهد در مقابل تعهد»؛ رئیس جمهور دموکرات آمریکا شروط خود برای بازگشت به توافق هسته ای سال 2015 را اینگونه خلاصه می کند.

به عبارت دیگر، بایدن آماده پیوستن مجدد به جمع امضا کنندگان توافق هسته ای و در ادامه، رفع تحریمهای جمهوری اسلامی است، به شرطی که تهران هم به تعهدات برجامی خود بازگردد.

در حالی که تهران در پاسخ به تحریمهای آمریکا، خروج تدریجی از توافق هسته ای را آغاز کرد، اکنون خواستار رفع کلیه تحریمهای واشنگتن است.

انتظار می رود طی روزهای آینده مسئولان ایرانی دست به اقدامی بزنند که باعث نگرانی تحلیلگران و دیگر طرفهای حاضر در توافق هسته ای شود.

به موجب قانونی که مجلس شورای اسلامی ایران که اصولگرایان بر آن سیطره دارند، تصویب کرده، در صورت عدم لغو تحریمهای آمریکا، دولت باید فعالیت بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی را کاهش دهد. همانطور که محمد جواد ظریف در اظهارات قبلی خود تاکید کرده مهلتی که در این قانون برای رفع تحریمها مشخص شده، تا حدود 21 فوریه (سوم اسفند) است.

کلسی دافنبورت، کارشناس منع گسترش تسلیحات هسته ای، معتقد است کاهش تعهداتی که تا کنون از سوی تهران در مورد برجام اتفاق افتاده، بخصوص در بحث غنی سازی اورانیوم، می توانند به سرعت به حالت قبل بازگردند.

اما دافنبورت هشدار می دهد نقض هایی که ایران برای ماههای آینده، برنامه ریزی کرده، خطرناکتر بوده و بازگشت از آن دشوار است، بویژه مساله بازرسی های آژانس، چراکه هر ممانعتی در برابر بازرسی تاسیسات هسته ای ایران، گمانه ها درمورد فعالیتهای غیر قانونی(!) ایران را تقویت می کند.

در مرحله بعد، در صورتی که اصولگرایان تندرو در انتخابات ریاست جمهوری ایران پیروز شوند، اوضاع پیچیده تر می شود.

آیا هنوز فرصت برای احیا برجام وجود دارد؟

یک دیپلمات سابق در اتحادیه اروپا هشدار می دهد که 21 فوریه به سرعت در حال نزدیک شدن است و ضروری است که یک اقدام دیپلماتیک صورت گیرد. وی افزود: ده روز آینده به شدت مهم خواهد بود، چراکه مشخص خواهد کرد که آیا قادر به متقاعد ساختن ایران برای عدم توقف بازرسی ها هستند یا نه.

در همین حال، یک منبع اروپایی نیز تاکید کرد که با فرا رسیدن 21 فوریه، بازگرداندن امور به شرایط بهتر، تقریبا غیر ممکن می شود، چرا که بحث بازرسی از تاسیسات هسته ای ایران، خط قرمز روسیه و چین است.

جان ولفستال،  مشاور بایدن در دوره ی معاونت ریاست جمهوری اش، معتقد است که ایالات متحده و ایران به فکر صدور بیانیه ای قبل از تاریخ 21 فوریه هستند، تا نیت مشترک خود برای احترام و پایبندی دوباره به توافق را نشان دهند.

آیا آمریکایی ها و ایرانی ها وارد مذاکره می شوند؟

ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به سوال خبرنگاری درمورد 21 فوریه گفت که «ما هیچ موعد و ضرب الاجل دقیقی را مشخص نمی کنیم.»

در حال حاضر، دولت بایدن تمرکز خود را روی تماس هایی با متحدان اروپایی اش و دولتهای دیگر امضا کننده توافق هسته ای گذاشته و تا مرحله بعدی، مذاکره مستقیم با تهران را آغاز نمی کند.

اما به اعتقاد مشاور سابق کاخ سفید در دوره اوباما، در پشت پرده، مسئولان آمریکایی مذاکره خود با مسئولان ایرانی را شروع کرده اند.

توماس کانتریمان، معاون وزیر خارجه در دوره اوباما، معتقد است که رئیس جمهور فعلی، می تواند برای اثبات حسن نیت خود، برخی تحریمها را برطرف کند.

اما به نظر می رسد مادامی که ایران گام اول را برندارد، این امر غیر ممکن است. این در حالی است که سران هر دو کشور قصد دارند نشان دهند که تحت فشار تسلیم نمی شوند.

جمهوریخواه و برخی دموکراتها موافق از سرگیری مذاکره با تهران نیستند و بایدن را تشویق می کنند بدون ضمانتهای عملی، به اغوش ایران نرود.

گزینه دیگر، صدور «بیانیه تصمیم متقابل تهران و واشنگتن و تعهد بازگشت کامل به برجام»، پیش از مذاکره بر سر شروط و جدول زمانی است. به گفته یک منبع اروپایی، قاره پیر می تواند محور مذاکرات بین ایران و آمریکا، روسیه و چین باشد.

تحلیگران بر این عقیده اند که اقدامات آمریکا نظیر کمک در زمینه واکسن های کرونا یا کمک های انسانی و ضمانتهای اقتصادی نظیر موافقت با درخواست ایران برای دریافت وام از صندوق بین المللی پول، همگی در راستای اعتماد سازی صورت گرفته است.