نجم‌الدین اربکان یکی از شخصیت‌های سیاسی مهم و تاثیر گذار در تاریخ سیاسی ترکیه بود که به واسطه اقداماتش از جمله تشکیل گروه دی هشت توانست هم در جامعه ترکیه و هم در جامعه جهانی تاثیرگذار باشد.
وی به عنوان رهبر حزب رفاه و نخست وزیر در سیاست ترکیه نقش آفرینی کرد که او را می‌توان معمار سیاست اسلامگرایانه ترکیه عنوان کرد.
اما وی در سال ۱۹۹۸ به جرم ترویج دیدگاه اسلامگرایانه و مخالفتش با دیدگاه مصطفی کمال آتاتورک در پی یک کودتای بدون خشونت که به کودتای مدرن معروف است مجبور به کناره‌گیری از سپهر سیاسی این کشور شد.
هر چند کادر حزب و عدالت توسعه از سفره حزب رفاه برخاسته‌اند اما تاسیس حزب رفاه جدید از سوی دکتر فاتح اربکان فرزند مرحوم اربکان نشان می‌دهد حزب عدالت و توسعه از آرمان‌های اسلام گرایانه اربکان دور بوده و فاتح اربکان قصد دارد مسیر سیاسی نجم‌الدین اربکان را ادامه دهد.
در خصوص آخرین تحولات ترکیه و مواضع این حزب گفتگویی با دکتر «فاتح اربکان» پسر مرحوم نجم‌الدین اربکان و رهبر حزب رفاه جدید ترکیه ترتیب داده که در ادامه می‌خوانید.
*کشور ایران و ترکیه اخیراً با هماهنگی هم حملاتی را علیه مواضع تروریست‌ها در منطقه اقلیم کردستان عراق آغاز کرده‌اند. شما این اقدام را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ترکیه سال گذشته عملیات «پنجه» را در راستای مبارزه با تروریست‌ها در شمال عراق آغاز کرد. در ادامه آن نیز عملیات هوایی «پنجه عقاب» و عملیات زمینی «پنجه ببر» را در کریدور سوریه و عراق در مناطق قندیل و سنجار که پ-ک-ک حضور دارد آغاز کرده است. در کنار آن شاهد تلاش‌های ایران برای مبارزه با تروریست‌های پژاک در مرزها نیز هستیم.
هم کشور ترکیه و هم کشور ایران در کنار اینکه در شمال عراق در حال پاکسازی منطقه از لوث تروریست‌ها هستند اقداماتشان با سیاست‌های کردهای عراق همپوشانی دارد و از طرفی سازنده است. نکته مهم دیگر توجه دو کشور بر تمامیت ارضی عراق و سوریه است. در نتیجه در پی رفراندوم گذشته در شمال عراق و موضع یکسان آنکارا و تهران در مقابل این مساله موجب شده بود تلاش‌های آمریکا و اسرائیل بی نتیجه بماند.
بازگشت ثبات در عراق هم برای ایران و هم برای ترکیه از منظر امنیتی اهمیت بسیاری دارد. قدرت‌های جهانی با ائتلاف‌های مختلف و با تاکتیک‌های «تجزیه و مدیریت» از عناصر تروریست پژاک و پ- ک- ک در جهت اهداف خود استفاده می‌کنند.
*یکی از مسائل مورد توجه میان دو کشور ترکیه و ایران صادرات گاز از سوی ایران به ترکیه است. ترکیه به چه میزان بر حفظ واردات انرژی از سوی ایران اهتمام دارد؟
اولین اقدام مرحم پروفسور نجم‌الدین اربکان نخست وزیر پیشین ترکیه علی رغم موانع آمریکا، توافق گازی ترکیه با ایران بود. در چارچوب این توافق ترکیه از ایران سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی وارد می‌کرد. توافقی که در آگوست سال ۱۹۹۶ حاصل شد برای ۲۲ سال بود.
در این توافق گازی آمریکا با عنوان اینکه طبق قانون داماتو بیش از ۳۰۰ میلیون متر مکعب نمی‌توان از ایران گاز خریداری کرد و اینکه آمریکا می‌تواند برای ترکیه از منابع دیگر گاز تامین کند سعی در ممانعت از تصمیم مرحوم اربکان داشتند اما وی در تعاملش با ایران مصمم بود و در سفر به تهران توافق ۲۲ ساله واردات گاز را با دولت ایران امضا کرد.
ایران برای تامین نیازهای انرژی ترکیه کافی نیست. هم اکنون ترکیه ۵۲ درصد از نیاز گازی خود را از روسیه، ۱۷ درصد آن را از ایران وارد می‌کند همچنین ترکیه ۲۷ درصد نیازهای نفتی خود را از سوی ایران تامین می‌کند. بخصوص مهم‌ترین تامین کننده نفت خام ترکیه کشور ایران است.
باید عنوان کرد که تجارت انرژی میان ترکیه و ایران برای ما بسیار اهمیت دارد. گسترش مراودات بین دو کشور دوست و برادر به نفع هر دو کشور خواهد بود.
*سال‌ها است ترکیه در تقلای عضویت در اتحادیه اروپا است اما تحولات اخیر نشان می‌دهد اتحادیه قصد عضویت ترکیه را ندارد. این مساله چه تاثیری در سیاست خارجی ترکیه در خصوص کشورهای همسایه اش خواهد داشت؟
در گذشته روابط کشورهای اروپایی در بستر اتحادیه اقتصادی اروپا بود که با گذشت زمان کاربرد آن با عنوان اتحادیه اروپا ظهور یافت. ترکیه از همان ابتدا در تلاش برای عضویت در این اتحادیه بوده است. اما نظر احزابی که نماینده و تمثیل گر «دیدگاه ملی» هستند بر این بود که اتحادیه هیچگاه ترکیه را به عضویت نخواهد پذیرفت و اصرار این احزاب بر اهمیت اتحادیه اسلامی به جای اتحادیه اروپا بوده است.
به خصوص در سال‌های اخیر لیبرال دموکرات‌ها بر رفتار ضد اسلامی، نژادپرستانه و ضد خارجی بودن کشورهای اروپایی را دلیلی بر این دیدگاه کلی عنوان می‌کنند.
مساله اتحادیه اروپا نمی‌تواند بر سیاست خارجی آنکارا تاثیری بگذارد. در اصل رابطه و همکاری ترکیه با کشورهای اروپایی در راستای تامین منافع متقابل در زمینه‌های اقتصادی و تجاری مناسب‌تر خواهد بود.
ما به عنوان حزب رفاه جدید به جای اتحادیه اروپا بر گروه دی هشت (هست کشور اسلامی در حال توسعه) تاکید داریم. کشورهای عضو دی هشت از نظر قدرت اقتصادی و رفاه شرایط بهتری نسبت به اتحادیه اروپا دارد. کشورها عضو اجلاس دی هشت که از لحاظ ژئوپلیتیکی قدرت بسیار مهمی دارند اگر در راستای اهداف اصلی این اجلاس با هم فعالیت داشته باشند در مدیریت جهانی به قدرت‌های مهم و قابل توجهی تبدیل خواهند شد.
کشورهای دی هشت با همکاری خود در زمینه‌های اقتصادی و در دیگر زمینه‌ها می‌توانند تاثیرگذاری بیشتر در شرایط جهانی را داشته باشند. اینگونه حتی در مساله ایران نیز می‌توان مانع تحریم‌های دونالد ترامپ در مقابل تهران شد.
*ترکیه در لیبی در مقابل روسیه، مصر، عربستان و امارات قرار گرفته است اما از طرفی ایران از طرف‌های درگیر خواستار حل مساله از مسیر غیر نظامی شده است. ارزیابی شما از این موضع ایران چیست؟
متاسفانه در لیبی، بحران اطمینان و امنیت وجود دارد. بخصوص شهر طبرق در شرق لیبی که تحت کنترل نمایندگان مجلس بوده و طرابلس در غرب لیبی که تحت کنترل دولت وفاق ملی است و اختلاف میان این دو گروه به شدت در حال افزایش است.
البته حل مساله لیبی در درگیری نیست و مسیر درست دیپلماسی و میانجیگری است. مساله مهم اقدامات سازمان ملل بر «توافق سیاسی لیبی» که در سال ۲۰۱۵ در مراکش به امضا رسیده است و توجه بر مشروعیت حکومت فائز سراج است.
تمامیت ارضی لیبی باید حفظ شود تمامی مقامات سیاسی که توافق مراکش امضا کرده‌اند دوباره گرد هم آمده تا راه حل غیر نظامی یابند.
در این میان ترکیه از دولت وفاق ملی که از سوی سازمان ملل هم به رسمیت شناخته شده حمایت می‌کند.
مساله سوریه، عراق و یمن به علت تداوم جنگ و درگیری لاینحل مانده است. به همین دلیل تنها راه حل مطلوب در لیبی مسیر دیپلماسی است که این نیز هدف بسیار مهم ما در این کشور است.
*موضوع انرژی مدیترانه برای ترکیه حائز اهمیت است و در راستای تنوع بخشی به منابع انرژی ترکیه حفاری در دریای مدیترانه انجام داده است. این موضوع تا چه حد می‌تواند در تعاملات انرژی ایران و ترکیه تاثیرگذار باشد؟
ترکیه در مدیترانه شرقی در پی حقوق قانونی خود یعنی حفاری و کشف انرژی است. یونان نیز با عنوان حفظ جزیره‌هایش در مدیترانه برای ترکیه که با دولت لیبی توافق خطوط مرزی دریایی داشته مشکل دارد.
این در حالی است که توافقی میان ایتالیا و یونان در خصوص دریای ایونی که میان دریای آدریاتیک و مدیترانه شرقی قرار دارد خود به خود موضع این کشور در مدیترانه شرقی علیه ترکیه را خنثی می‌کند.
عملیات کشف و حفاری ترکیه در مدیترانه شرقی چه نتیجه‌ای دهد مشخص نیست اگر هم نتیجه بخش باشد زمان بسیار صرف خواهد شد. در نتیجه عملیات ترکیه در مدیترانه شرقی نمی‌تواند در تعاملات انرژی ترکیه- ایران تاثیر بگذارد. به عنوان حزب رفاه امیدوار هستیم روابط ترکیه و ایران نه تنها در بستر انرژی بلکه در دیگر زمینه‌ها نیز گسترش یابد.
*آنکارا علی رغم تهدیدهای واشنگتن سامانه‌های اس -۴۰۰ را خریداری کرد اما هنوز فعال نکرده است. دلیل این امر چیست و پاسخ ترکیه در مقابل تحریم‌های احتمالی آمریکا علیه ان کشور چه خواهد بود؟
ترکیه علی رغم مخالفت‌های آمریکا سامانه‌های اس -۴۰۰ را خریداری کرد و البته به علت شیوع ویروس کرونا فعلاً به حالت تعلیق در آمده است. آمریکا تصمیم بر تحریم ترکیه تحت قانون کاستا دارد از طرفی از روند تولید اف -۳۵ نیز خارج کرده است. از این پس به مرور شاهد روابط ترکیه و آمریکا در پس این تحریم‌ها خواهیم بود.
همانطور که می‌دانید در سال ۱۹۷۴ در عملیات صلح قبرس آمریکا علیه ترکیه تحریم‌هایی را اعمال کرد. در آن دوران پدرم نجم‌الدین اربکان در مقابل این اقدام آمریکا پایگاه انجیرلیک را تعطیل کرده بود. در آن زمان اربکان موانع بسیاری بر قدرت نمایی‌های آمریکا ایجاد کرده بود.
در صورت اعمال تحریم علیه ترکیه بهترین پاسخ تعطیل کردن دوباره این پایگاه نظامی است. در این میان به عنوان حزب رفاه جدید به هیچ عنوان تحریم‌های آمریکا علیه ایران را قبول نداریم و این اقدام را بی عدالتی می‌دانیم. بحران شیوع ویروس کرونا و اعمال تحریم علیه ایران چهره اصلی آمریکا را آشکار کرد.
دیدگاه تان را بنویسید