دو نفتکش از مجموع پنج نفتکش ایرانی به ونزوئلا رسیدند. به‌نظر شما موفقیت آمیز‌بودن این تجارت میان ایران و ونزوئلا نشان از چیست و چه پیامی برای دیگر کشورها دارد؟
دومین نفتکش وارد آبهای ونزوئلا شد و قرار است سه نفتکش دیگر نیز به بازار پرالتهاب ونزوئلا سوخت و بنزین برسانند. این اقدام در شرایطی صورت می‌گیرد که هر دو کشور یعنی هم کشور فرستنده و هم کشور گیرنده تحت تحریم‌های مستقیم آمریکا قرار دارند و همین موضوع تجارت را کمی سخت می‌کند. ایران با توجه به تجربه تحریم‌های قبلی و نیاز کشور به تامین سوخت برای خودروها و صنایع، توانسته است در حوزه تولید بنزین با کیفیت گام‌های بزرگی بردارد، اما در ونزوئلا با توجه به اینکه وابستگان به آمریکا در صنایع پالایشگاهی این کشور خرابکاری‌هایی صورت دادند، پالایشگاه‌‌های ونزوئلا قادر به تولید و تامین فرآورده‌های مورد نیاز مردم از جمله بنزین نیستند. این پالایشگاه‌ها نیاز به تعمیر و بازسازی دارند و نبود سوخت تا زمان بازسازی آنها می‌تواند به بحرانی جدی در این کشور تبدیل شود. ایران تصمیم گرفت این تجارت مشروع را در این شرایط انجام دهد و به مردم ونزوئلا کمک کند. اما تحکم آمریکا در آبراه‌های بینالمللی و حضور ناوگان این کشور در مناطق مختلف جهان سبب شده که ایالات متحده تصور کند می‌تواند هر حرکت دریایی را کنترل کند. در چنین وضعیتی اقدام ایران شجاعانه و مبتنی بر حقوق بین‌الملل بود. شما تصور کنید نه تنها 5 نفتکش از خلیج فارس به راه می‌افتند تا به آبهای کارائیب برسند، بلکه در شرایط تحریم با پرچم‌های افراشته ایران این سفر را انجام می‌دهند و اعلام می‌کنند که هر تعرضی به این نفتکش‌ها با پاسخ قاطع ایران همراه خواهد شد. بعد مسافت بین ایران و ونزوئلا نیز در این مورد اهمیت است. وقتی راه تا این اندازه طولانی می‌شود، ریسک زیادی متوجه کشتی‌هاست و هر اتفاقی ممکن است در طول این مسیر رخ دهد. زمانی که ایران این ریسک را می‌پذیرد یعنی از اعتماد به نفس کافی برای چنین کاری برخوردار است و می‌تواند با تهدیدات و خطرها مقابله کند. علاوه بر شجاعت، خودکفایی ایران نیز برای آمریکا ترسناک است.
منظورتان از خودکفایی، تولید بنزین است؟
تا چندسال پیش به‌ویژه در دوره تحریم‌های بینالمللی ما مشکلاتی جدی در حوزه تامین سوخت داشتیم و گاهی نمی‌توانستیم مصرف داخلی بنزین را تامین کنیم. نیاز ما به واردات در این زمینه باعث شده بود تا آمریکا با تلاش برای سنگ‌اندازی در مسیر واردات سوخت، کشورمان را با مشکلاتی جدی مواجه کرده و از تشدید مشکلات داخلی در ایران به نفع خود بهره‌برداری کند. در آن زمان برخی کشورها از جمله همین ونزوئلا به ایران در این زمینه کمک کردند و به عقیده من ما نیز باید همین کار را در حق آنها می‌کردیم.
یعنی این تجارت را نوعی تشکر از کمک ونزوئلایی‌ها در دوره گذشته تحریم‌های ایران می‌دانید؟
بله قطعا همینطور است. این اقدام تشکرآمیز محسوب می‌شد؛ چراکه ونزوئلا در دهه گذشته و زمانی که ایران نیاز فوری به بنزین داشت، کوشید با استفاده از توان داخلی و پالایشگاهی خود نیاز ایران را تامین کند و حالا وقت آن رسیده است پاسخ مناسب ایران به آن اقدام ونزوئلا را شاهد باشیم. این بسیار مهم است که بتوانیم کشورهای دوست را حمایت کنیم، همانگونه که آنها در زمان سختی از ما حمایت کردند.
کشورهای زیادی این حرکت ایران را به دقت دنبال می‌کردند. در شرایطی که آمریکا مدعی بود فشار حداکثری موفق بوده آیا این اقدام توانست نگاه‌ها به کشورمان را تغییر دهد؟
با شیوع کرونا در ایران آمریکا تصور کرد ضربه نهایی را وارد کرده و ایران دیگر نمی‌تواند اقتصاد تحت تحریم خود را سر پا کند. به همین دلیل آنها در بوق و کرنا کرده بودند که فشار حداکثری کارآمد است و توانسته ایران را به‌طور کامل به زانو در آورد. حتی منتظر بودند ایران درخواست کمک یا مذاکره به آمریکا بدهد تا از آن به نفع خود در مجامع جهانی بهره برداری کنند. اقدام ایران در صادرات بنزین و سوخت به ونزوئلا نشان داد، در شرایطی که بسیاری از کشورها به سبب بیماری یا نبود امکانات لازم برای مقابله با کرونا، تجارت خود را تعطیل کرده‌اند، شرکت‌های ایرانی می‌توانند در مسافت طولانی خلیج فارس تا آبهای کارائیب به فعالیت بپردازند و با موفقیت چالش تحریم‌شکنی را پشت سر بگذارند. این موضوع نشان داد که ایران هنوز بر سر راه خود استوار است و فشار حداکثری نتوانسته در مقابل ایران کاری از پیش ببرد. من شک ندارم این اقدام احترام جهانیان را برمی‌انگیزاند و آنها به ایران به چشم کشوری شجاع و قدرتمند نگاه خواهند کرد. البته باید منتظر بود چرا که تا آخرین لحظات نیز امکان دارد آمریکا بخواهد در مسیر نفتکش‌های باقی مانده در مسیر سنگ اندازی کند و نگذارد آنها به مقصد برسند.
به‌نظرتان کدام یک از دو کشور ایران و آمریکا در دریا آسیب‌پذیرتر هستند و تهدید کدام یک می‌تواند موثر واقع شود؟
این یک معادله ساده است. بر فرض مثال اگر ایران 10 کشتی تجاری در آبهای بینالمللی داشته باشد، آمریکا 100 کشتی تجاری در آبهای بینالمللی دارد. معنای این اعداد این است که اگر آمریکا به نفتکش‌های ایرانی تعرض کند و بخواهد مانع از حرکت آزادانه و قانونی آنها در آبراه‌های بینالمللی شود، بیش از 100 کشتی آمریکایی در سطح جهان در معرض تهدید نیروهای ایران خواهد بود. به خصوص در منطقه خلیج فارس و دریای عمان ایران می‌تواند ضربات سختی بر پیکره ناوگان آمریکا وارد آورد. به‌طور کلی معتقدم لطمه زدن به منافع ایران در آبراه‌های بینالمللی اقدامی عاقلانه نیست و بعید می‌دانم آمریکا بخواهد چنین اشتباهی را انجام دهد. تعداد کشتی‌های ایران محدود است اما آمریکا در جای جای اقیانوس‌های جهان دارای کشتی است و قطعا در صورت هر تعرضی خود را در معرض اقدامات تلافی‌جویانه قرار می‌دهد که هیچ‌عقل سلیمی این سرنوشت را نمی‌پذیرد.
کارشناسان همانگونه که شما اشاره کردید این اقدام ایران را نوعی «تحریم شکنی» قلمداد می‌کنند. آیا این اقدام تاثیری بر روی دیگر کشورها در زمینه جرات یافتن برای نقض تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی خواهد داشت؟
پیام مهم اقدام ایران مبنی بر صادرات بنزین و سوخت به ونزوئلا این است که دیگر کشورها بدانند هرچه آمریکا بگوید وحی منزل نیست و نباید دستورالعمل‌های ظالمانه این کشور آمریکا مبنای عمل در جهان باشد؛ چراکه آمریکا با یکجانبه‌گرایی تنها به سود خود می‌اندیشد و برایش نیز مهم نیست که دیگر کشورها دچار چه مشکلاتی می‌شوند. در این زمینه نه حقوق بین‌الملل و نه عرف دیپلماتیک برای ایالات متحده اهمیتی ندارد.
اختلافات ایران و آمریکا صرفا محدود به موضوع ونزوئلا نمی‌شود و کاخ سفید تلاش دارد در شورای امنیت و در منطقه برای ایران مشکل‌سازی کند. ارزیابی شما از این سیاست آمریکا چیست؟
شما به آنچه آمریکا می‌خواهد در موضوع برجام و در شورای امنیت سازمان ملل متحد عملی سازد نگاه کنید. طرح‌هایی عجیب و برخلاف تمام اصول حقوقی که به‌نظر من صرفا قرار است تلاش‌هایی برای احیای آرای ترامپ در انتخابات پیش رو باشد. این نوع تلاش‌ها نمی‌تواند کمکی به رضایتمندی مردم آمریکا از ترامپ کند و بهتر است دولت آمریکا به فکر جلب رضایت مردم خود باشد. هیچکس نمی‌پذیرد آمریکا پس از دو سال که از توافق هسته‌ای خارج شده بگوید من عضوی از توافق هستم و می‌خواهم ایران را به‌دلیل آنچه از سوی کاخ سفید عدم اجرای تعهدات خوانده می‌شود، تنبیه کنم. کشورهای جهان در برابر این بی‌قانونی خواهند ایستاد و تلاش خواهند کرد که اقدام آمریکا را ناکام بگذارند. موضع‌گیری کشورهایی نظیر روسیه و چین نیز همین امر را نشان می‌دهد.
با شیوع ویروس کرونا، تحولاتی در خاورمیانه و جهان رخ داده که شرایط را متحول کرده است. ارزیابی شما از این تحولات چیست؟
کاهش قیمت نفت برای کشورهایی که اقتصادشان مبتنی و متکی بر صادرات نفت است، موجب ایجاد هرج و مرج اقتصادی می‌شود. در چنین شرایطی این کشورها باید در سه جبهه رویارویی با کرونا، تطبیق شرایط با قیمت بسیار پایین نفت و چالش هزینه‌های عظیم ناشی از بحران‌های خودساخته از یمن تا لیبی مقابله کنند. این وضعیت اختلال در اقتصاد این کشورها را به همراه داشته و موجب خون‌ریزی داخلی در اقتصاد این کشورها شده است که می‌تواند در فاصله چند ماه، آنها را به گرداب سقوط و فروپاشی سوق دهد. کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس ناگزیر هستند به جای شعار دادن و ادامه رویه‌های قبلی، مقداری به اوضاع پیرامونی خود پرداخته و روابط‌شان را با کشورهای منطقه مورد بازنگری قرار دهند. هر چقدر در این کشورها، عقلانیت بیشتری حاکم باشد، به‌نظر می‌رسد امارات در این زمینه پیشقدم بوده و سعی کرده هم حضور مستقیم خود را در جنگ یمن کاهش دهد و هم روابطش را با ایران بازنگری کرده و بهبود بخشد. همه کشورهای منطقه صادرکننده نفت هستند. اگر آنها به فکر خودشان نباشند، کشورهای صنعتی و کشورهای مصرف‌کننده نفت به فکر آنها نخواهند بود. زمانی اوپک تامین‌کننده ۵۰درصد نیاز دنیا به نفت بود اما اکنون این میزان به ۳۰درصد رسیده بنابراین ۳۰درصد از تاثیرگذاری آنها کاهش یافته است. یک ضرب‌المثل عربی می‌گوید اگر پدر و مادر کودکی نتوانند او را ادب کنند، حوادث روزگار او را ادب خواهد کرد. هنوز علائم و دلایل روشن و جدی در تغییر روش و منش سعودی‌ها دیده نمی‌شود اما جبر شرایط باعث می‌شود آنها هم تن به بازنگری در سیاست‌هایشان بدهند.
در مورد حضور آمریکا در منطقه این تحولات چگونه عمل خواهد کرد؟
آمریکا هم با تغییر فرماندهان نظامی‌اش دچار تجربه جدیدی شده است و هم نیروهای امنیتی و نظامی‌اش متوجه شده‌اند ایران در دفاع از خود و منافعش جدی است و با کسی تعارف ندارد. ایران صاحبخانه است اما آمریکا یک مسافر ناخوانده و مهمان دعوت نشده است. اگر هم اتفاقی بیفتد، این مهمان است که ضرر می‌کند. آمریکایی‌ها این پاسخ را دریافته‌اند که دچار اشتباه نشوند و خود و منطقه را در معرض خطر قرار ندهند. زمانی پرتغال و انگلیس در خلیج فارس بودند اما حالا آنها از این منطقه رفته‌اند. آمریکا هم از این دو استعمارگر درس بگیرد و در سکوت و آرامش منطقه را ترک کند. حیات آمریکا مطابق روحیه استکباری آنان بر اساس تجاوز، اشغال و اعمال فشار بر سایر کشورها شکل گرفته است و بدون اعمال فشارهای سنگین بر سایر کشورهای دنیا، ظلم و تجاوز، درآمد اقتصادی آنان هیچ‌گاه تامین نمی‌شود. جمهوری اسلامی ایران روحیه استکبارطلبی و اعمال فشار بر ملت‌ها را نمی‌پذیرد بنابراین طبیعی است اگر همواره علیه ایران سخن بگویند، روحیه جمهوری اسلامی ایران برخاسته از فرهنگ اسلام و تعلیم‌های امام خمینی(ره) است و همچنان نیز به قوت پایدار خواهد بود، چراکه این فرهنگ نه تنها در کشور ایران بلکه در کشورهای منطقه، گسترش یافته و تسلی گر خاطر مردم شده است، بنابراین هرکجا که این فرهنگ وجود داشته باشد، عشق به ایران نیز وجود دارد. نفوذ معنوی و فرهنگی ایران در کشورهای منطقه برای آمریکا خطری جدی محسوب می‌شود و به همین خاطر، این فرهنگ را تاب نمی‌آورند و در چنین شرایطی از دو راه استفاده می‌کنند ؛ آنها همواره یا تحریم‌های سنگینی را علیه ایران اعمال می‌کنند یا از روش نظامی و اعمال تجهیزات در کشورهای همسایه سعی بر اعمال فشار می‌کنند. تاکنون تلاش‌های آمریکا در زمینه سیاسی، ناکارآمد بوده و آنان موفقیتی کسب نکردند اما در زمینه فرهنگی شاید بتوان گفت جنگ هنوز ادامه دارد و فرهنگ آزادگی و استقلال در مقابل فرهنگ سلطه‌گری ایستادگی می‌کند. زبان زور و اسلحه هیچ‌گاه نمی‌تواند بر زبان فرهنگ غلبه کند بنابراین ناچار به تهدید عملیات نظامی می‌شود. این تهدید تا مادامی که جنبه جنگ روانی داشته باشد، تنها حرف و ادعا مطرح می‌شود اما اگر جنبه جمع‌آوری، تجهیز نیرو و اسلحه در منطقه را داشته باشد بی‌‌‌شک ایران و کشورهای منطقه بانفوذ و قدرت والای خود پاسخگو خواهند بود، چراکه هیچکس با حضور آمریکا در منطقه موافق نیست پیش از اینها دیدیم که پارلمان عراق نیز مخالفت خود را ابراز کرد و خواهان خروج نیروهای آمریکایی از عراق شدند.
دیدگاه تان را بنویسید