بررسی وضعیت سویه جدید کروناویروس؛ «بد» و «زشت»

نوع جدید کروناویروس شناخته شده در انگلیس به عنوان VUI – ۲۰۲۰۱۲/۰۱ یا نژاد  B.۱.۱.۷، اولین بار توسط مت هانکوک، دبیر بهداشت انگلیس در ۱۴ دسامبر اعلام و پس از آن توسط سازمان بهداشت عمومی و کنسرسیوم تعیین توالی کووید انگلستان تأیید شد.

این واریانس دارای ۱۴ جهش مشخص از جمله هفت مورد در پروتئین سنبله (پروتئینی است که واسطه ورود ویروس به سلولهای انسانی است) بوده که  این تعداد جهش، تغییرات نسبتا زیادی نسبت به بسیاری از تغییرات موجود در سطح جهان است.

اما "کریس ویتی" مدیر ارشد پزشکی انگلیس به وضوح درباره این سویه جدید کروناویروس در انگلیس اظهار کرد که تاکنون هیچ مدرکی مبنی بر تغییر این بیماری چه از نظر میزان مرگ و میر و چه از نظر جدی بودن موارد کووید ۱۹ برای افراد آلوده وجود نداشته و برای تأیید این موضوع تحقیقات گسترده ای در حال انجام است.

جهش ویروس چگونه اتفاق می افتد؟

جهش ها بخشی طبیعی از تکامل ویروس هستند . در مورد  SARS-CoV-۲، این جهش ها ممکن است به دلیل اشتباهات تصادفی در هنگام تکثیر ویروس توسط پروتئین های ضد ویروسی در افراد آلوده یا از طریق تغییر ژنتیکی معروف به ترکیب مجدد به وجود آیند اگرچه علائم نوترکیبی در حال حاضر در SARS-CoV-۲ مشاهده نمی شود  ضمن آنکه انتظار می رود اکثر جهش های ویروسی تاثیری در روند بیماری نداشته باشند و به سرعت نیز از سطح جامعه پاک شوند.

با این حال اغلب جهش ها یا در این مورد ترکیبی خاصی از جهش ها، ممکن است خوش شانس بوده و یک مزیت جدید برای ویروس ایجاد کنند . ویروس های حامل این ترکیبات جهش یافته ممکن است با انتخاب طبیعی و با توجه به محیط اپیدمیولوژیک مناسب، بر تعداد بیماران بیفزایند.

"ماهان غفاری" پژوهشگر تکامل ویروس دانشگاه آکسفورد در گفت و گو با ایسنا درباره آخرین گزارشات از سویه جدید کروناویروس در کشور انگلیس گفت: ماجرای گونه جدید ویروس کرونا از جنوب و جنوب شرق لندن گزارش شده است.

وی با اشاره به محدوده بندی جنوب انگلستان و تدابیر کنترلی در این منطقه اظهار کرد: با وجود تمامی این محدودیت های اعمالی از سوی دولت انگلیس، اما از سه هفته پیش، تعداد مراجعات بیمارستانی ناشی از بیماری کووید در این مناطق روند افزایشی پیدا کرد که پس از بررسی داده های ژنومی اسکن شده از این بیماران، دانشمندان متوجه یکسری جهش هایی در ناحیه پروتئین شاخکی سنبله ویروس شدند.

غفاری با بیان اینکه دانشمندان در این ژنوم های اسکن شده متوجه جهش های N۵۰۱Y، جهش های حذفی، جهش P۶۸۱H و جهش ۷۰-۶۹ شدند افزود: بررسی داده ها نشان می دهد که این جهش ها می تواند با یک تغییر ساختاری در شاخک ویروس مرتبط باشد که این امر منجر به افزایش سرایت پذیری ویروس خواهد شد که این مجموعه جهش ها باعث بروز نگرانی در بین دانشمندان شده است.

قدرت انتقال ویروس تا ۷۰ درصد افزایش پیدا کرده است

این پژوهشگر تکامل ویروس دانشگاه آکسفورد با تعریف عدد باز تولید (R) مطرح شده در اپیدمیولوژی گفت: عدد باز تولید نشان می دهد که به ازای هر یک نفر، چند نفر جدید مبتلا و چند نفر جدید بهبود پیدا می کنند که اگر این عدد بیشتر از یک باشد بدین معناست که تعداد مبتلایان بیشتر از تعداد بهبودیافتگان بوده و اپیدمی در حال رشد است.

وی با اشاره موضوع کروناویروس جدید گفت: محاسبات اپیدمیولوژیکی و ژنومی به دست آمده از سویه جدید کروناویروس در انگلیس نشان می دهد که عدد باز تولید تا میزان ۰.۴ افزایش پیدا کرده که به نوعی بیان کننده آن است که قدرت انتقال ویروس تا ۷۰ درصد افزایش پیدا کرده است.

غفاری با تاکید بر اینکه تاکنون شواهدی وجود ندارد که نشان دهد بیماری زایی یا کشندگی ویروس افزایش یا کاهش پیدا کرده است افزود: این موضوع حتی بر روی واکسیناسیون نیز تاثیری نخواهد گذاشت و صرفا از این جهت که ممکن است ویروس به دلیل این جهش های مضاعف بیشتر سرایت پذیر شده باشد باعث بروز نگرانی شده است.

این پژوهشگر تکامل ویروس دانشگاه آکسفورد با اشاره به اینکه شاخک های پروتئینی نقطه هدف واکسن ها می باشند و واکسن ها نیز این شاخک ها را مورد هدف قرار می دهند تا آنتی بادی در بدن تولید شود، تصریح کرد: در دراز مدت هرچقدر این تغییرات در یکسری نواحی ویروس بیشتر باشد، می تواند واکسیناسیون را تحت تاثیر قرار داده و اثر آن را کمتر کند.

شاید مجددا شاهد آغاز یک همه‌گیری باشیم

وی با اشاره به تحقیقات گسترده از سوی گروه های مختلف بر روی سویه جدید کروناویروس گفت: طبیعی است که در این شرایط مردم باید به صورت همه جانبه احتیاط کنند و در این راستا نیز کشورهای مختلف برای ورود افراد از بریتانیا قوانین سختگیرانه را اعمال کرده اند اما در روزهای آینده قطعا بهتر می توانیم بفهمیم که چه اتفاقی برای این گونه جدید ویروس افتاده است.

غفاری در پاسخ به این سوال که آیا سویه جدید کروناویروس می تواند بر روی آینده اپیدمی تاثیر بگذارد؟ به ایسنا گفت: بله. البته این گونه در کشورهای متعددی در خارج بریتانیا مانند دانمارک،  ایتالیا و آفریقای جنوبی نیز مشاهده شده است و نگرانی از همین موضوع که اگر بطور قطعی ثابت شود این جهش می تواند عدد بازتولید اپیدمی را تا میزان ۰.۴ افزایش بدهد، قطعا سبب خواهد شد در کشورهایی که شیوع این بیماری رو کنترل کرده، مجددا شاهد آغاز یک همه‌گیری باشیم.

"لوسی ون دورپ" محقق ارشد در زمینه ژنومیک میکروبی در دانشگاه UCL انگلستان در گفت و گو با ایسنا و در پاسخ به این سوال که این جهش های ویروسی از کجا می آیند؟ گفت: الگوهای جهش‌های مشابه با این موارد در تکامل SARS-CoV-۲ در بیماران آلوده به مزمن با سیستم ایمنی ضعیف تر مشاهده شده بنابراین فرضیه فعلی این است که چنین سناریوی عفونت مزمن، در یک بیمار منفرد ممکن است در منشأ این نوع جدید ویروس نقش داشته باشد.

وی در پاسخ به این سوال که تاکنون چه تعداد از تغییرات SARS-CoV-۲ پیدا شده است؟ گفت: هزاران نژاد SARS-CoV-۲ وجود دارد که به طور متوسط فقط با تعداد کمی جهش تعریف شده متفاوت هستند.  درست است که SARS-CoV-۲ در حال حاضر در گردش جهانی از تنوع ژنومی کمی برخوردار است اما ظرافت‌های موجود در جهش‌هایی که در دودمان‌های مختلف حمل می شوند، می توانند برای بازسازی الگوهای انتقال بسیار مفید باشند.

محقق ارشد در زمینه ژنومیک میکروبی دانشگاه UCL انگلستان در پاسخ به این سوال که چرا با توجه به این تعداد SARS-CoV-۲، این یک مورد جهش از اهمیت خاصی برخوردار شده است؟ افزود: توجه به این نکته بسیار مهم است که بسیاری از جهش های تعریف شده نوع انگلستان در SARS-CoV-۲  قبل و حتی گاهی اوقات در اوایل بیماری همه گیری مشاهده شده است اما نوع انگلستان یا نژاد آن با تعداد غیرمعمول و ترکیبی از جهش ها تعریف می شود.

ممکن است به مرحله ای برسیم که لازم باشد واکسن کووید ۱۹ خود را به روز کنیم

ون دورپ ادامه داد: قبلاً نشان داده شده بود که یکی از این جهش ها، N۵۰۱Y باعث افزایش اتصال ویروس به گیرنده های سلول های ما می شود. N۵۰۱Y برای اولین بار در آوریل ۲۰۲۰ در برزیل مشاهده شد و در حال حاضر با یک نوع SARS-CoV-۲ نیز رو به افزایش است که در آفریقای جنوبی دیده شده که یک نژاد مستقل از B.۱.۱.۷ بوده که همچنان جای نگرانی دارد.

وی در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است این جهش ها بر واکسیناسیون تاثیری بگذارد گفت: پیش بینی می شود که اثر جهش ها به طور قابل توجهی مانع از کارایی واکسن ها نشود اما با این وجود، شواهد فزاینده ای وجود دارد که نشان می دهد گونه های دیگر کرونا ویروس های فصلی توانایی فرار از ایمنی را در دوره های طولانی تر از خود نشان می دهند.

محقق ارشد در زمینه ژنومیک میکروبی دانشگاه UCL انگلستان افزود: می توان تصور کرد که ممکن است به مرحله ای برسیم که لازم باشد واکسن کووید ۱۹ خود را به روز کنیم، همانطور که برای آنفلوانزا نیز این کار را هر سال انجام می دهیم اما خیلی زود است که بگوییم اکنون چنین وضعیتی وجود دارد اما تعیین توالی گسترده ژنوم، به اشتراک گذاری داده ها و گزارش استاندارد از انواع مختلف برای اطلاع رسانی این اقدامات، امری بسیار حیاتی است.