حرکت دست‌به‌عصای مُد در ایران، خیز بلند در ترکیه

شرق- مُد در ترکیه که دیرزمانی‌ است در تلاش و تکاپو برای تسخیر جنوب اروپا و آسیاست، این‌روزها به‌دلیل تبعات حاصل از همه‌گیری کرونا، روزگار سخت و طاقت‌فرسایی را سپری می‌کند. صنعت فشن (Fashion Industry) ترکیه مانند این روزهای ایران، در شرایط نرمالی به سر نمی‌برد. دانشگاه‌های طراحی مد یا طراحی لباس در ترکیه که معروف‌ترین و پرآوازه‌ترینشان در استانبول و آنکارا واقع شده‌اند، در چند ماهی که جهان درگیر مبارزه با کرونا بود، مانند همه نقاط دنیا، فعالیت خود را به‌صورت فیزیکی در دنیای واقعی متوقف کردند و تمرکز خود را بر پویا نگه‌داشتن محیط آموزشی در فضای مجازی قرار دادند تا بتوانند با حرکت در فضای آموزشی آنلاین، هم اقتصاد حوزه مد و هم اقتصاد مؤسسه‌های آموزشی و در رأس آنها دانشگاه‌ها را سر پا نگاه دارند.

با اینکه پروازهای داخلی از ابتدای خردادماه به روی مسافران گشوده شده و مردم ایران در اقصانقاط کشور دور تازه‌ای از سفرها را آغاز کرده و برای فرار از شرایط روانی قرنطینه طولانی و فشار روحی خانه‌نشینی اجباری، به مقاصد هدف گردشگری داخلی مراجعه کرده و روحی تازه کرده‌اند، فعالان مد و لباس در کشور همچنان در انتظار اعلام برنامه‌های کارگروه ساماندهی مد و لباس برای روزگار پساکرونا هستند و این روزها را با سرگرم‌شدن برای ثبت‌نام در سامانه مشاغل آسیب‌پذیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای اخذ وام کرونایی سپری می‌کنند.

مهیار، فروشنده لباس آقایان که از کسبه پلاسکو بوده، به «شرق» می‌گوید همیشه که قرار نیست کرونا در ایران یا در جهان باقی بماند، دیر یا زود این شرایط از بین می‌رود و همه فعالان اقتصادی از جمله فعالان حوزه مد و فشن چه در ژانر بانوان و چه در ژانر آقایان و کودکان به محل کار خود بازخواهند گشت و شرایط سخت سپری‌شده را جبران خواهند کرد؛ اما مسئله این است که هنوز با وجود اینکه ایران پیک بیماری را پشت سر گذاشته و مردم فعالیت‌ها و تلاش‌های روزمره را از سر گرفته‌اند، هیچ تعیین تکلیفی از سوی مراجع صلاحیت‌دار برای حمایت از کسانی که در صنعت پوشاک فعالیت می‌کنند و از کرونا آسیب دیده‌اند، صورت نگرفته است. با توجه به اینکه فعالیت ارگان‌های دولتی حتی در دوران قرنطینه هم به‌صورت کامل متوقف نشده بود، اکنون پس از گذشته سه ماه، وقت آن است که نهادهای تصمیم‌گیرنده درباره تعیین تکلیف وضعیت فعلی صنعت پوشاک و نساجی و میزان حمایتی که دقیقا می‌خواهند انجام دهند، شفاف‌سازی کنند و از تعلل و اتلاف وقت بیشتر جلوگیری شود. چون این اعتقاد من به‌تنهایی نیست، همه کسبه که در صنف پوشاک فعالیت می‌کنند می‌کوشند هرچه‌زودتر به مشاغل خود بازگردند بلکه بتوانند ضرر پیش‌آمده را  جبران کنند.

معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه در گزارشی به بررسی تبعات اقتصادی کرونا بر صنایع ترکیه پرداخته و نوشته است با شیوع اپیدمی ‌کرونا از چین به کشورهای مختلف دنیا، نه‌تنها ترس ناشی از ابتلا به این بیماری سبب نگرانی افراد شده، بلکه روند رو‌به‌رشد هزینه‌های اقتصادی آن بر زندگی بشر موجب نگرانی‌های جدی شده است. در سایه تعطیلی مشاغل و قرنطینه‌های اجباری یا اختیاری آحاد مردم در کشورهای گوناگون، تخمین زده می‌شود ضرر اقتصادی این ویروس در سه ماهه اول سال 2020 میلادی، بالغ بر 280 میلیارد دلار شود. احتمال دارد با عمیق‌ترشدن این بحران، تولید و حمل بسیاری از کالاهای مصرفی از مواد غذایی تا تلفن‌های همراه، رایانه‌ها و ابزارهای الکترونیکی با مشکلات عدیده‌ای مواجه شود و کسب‌وکارهایی مانند صنعت هوانوردی، گردشگری و مد صدمات جبران‌ناپذیری ببینند. در این میان، دولت‌ها به‌عنوان بازیگران عقلایی در نظام بین‌الملل، به‌دنبال کاستن از هزینه‌های گریزناپذیر و یافتن فرصت‌های اندک احتمالی خواهند بود.

هرچند تأثیرات کلی انتشار این ویروس بر اقتصاد جهانی منفی است و هر روز بر میزان هزینه‌های تحمیلی آن افزوده می‌شود؛ اما با توجه به تأخیر در ورود این ویروس به ترکیه، فرصت‌هایی برای این کشور متصور شده است. بسیاری از برندهای جهانی فعالیت خود را در چین به‌طور جزئی یا کاملا متوقف کرده یا فعالیت‌هایشان را در بازارهای آسیا کاهش داده‌اند. در حوزه محصولات با فناوری بال (High Tech) ترکیه شانس زیادی برای پرکردن این خلأ ندارد، اما در حوزه منسوجات و تولید محصولات غذایی به‌ویژه میوه و سبزیجات فرصت‌هایی برای ترکیه فراهم شده است، چراکه هم چین یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان پوشاک و سبزیجات است و هم ترکیه ظرفیت لازم در این دو بخش اقتصادی را برای جذب و ارضای مشتریان سابق چین دارد. همچنین به‌دلیل کاهش تولید چین، تقاضای این کشور برای خرید نفت نیز کمتر شده است که این امر به‌صورت مستقیم به افول قابل توجه قیمت جهانی آن ترجمه شده است. کاهش قیمت نفت و محصولات مشتق آن برای کشوری مانند ترکیه که وابستگی شدیدی به واردات این محصولات دارد، نویدبخش کاهش هزینه‌های تولیدکنندگان و رونق نسبی فضای کسب‌وکار است. این عوامل می‌تواند ترغیب‌کننده سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ترکیه نیز باشد.

مینا لطفی، طراح لباس ایرانی که چند سالی‌ است به ترکیه مهاجرت کرده، درباره وضعیت کنونی ترکیه در صنعت فشن و تأثیرات اقتصادی ناشی از کرونا به «شرق» می‌گوید: با توجه به موقعیت مناسب ترکیه در صنعت مد و نساجی، همچنین صادرات صنعت خودروسازی (تولید قطعات) و فراهم‌بودن نیروی کار ارزان‌تر در این کشور در مقایسه با اروپا و آمریکا، این کشور می‌تواند یکی از مقاصد و کشورهای جایگزین، مورد ارزیابی برندها برای فعالیت‌های آینده در شرایط پس از کرونا باشد. چیزی که از مدت‌ها قبل مورد هدف‌گذاری ترکیه قرار گرفته بود و می‌کوشید خط تولید بسیاری از برندهای معتبر اروپایی را به سمت خود جذب کند. حال که چین اعتبار خود را از منظر جهانی دچار خدشه می‌بیند، این شرایط بهترین فرصت برای عرض اندام ترکیه است، بااین‌حال ترکیه هنوز درگیر مبارزه با کروناست و صنعت مد در اینجا بسیار دست‌به‌عصا راه می‌رود.

به گزارش دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه، به‌تعویق‌افتادن نمایشگاه‌های بین‌المللی چین، ترک‌ها را امیدوار کرده تا برخی از متقاضیان و سفارش‌دهندگان کالاهای چینی به سمت بازار ترکیه متمایل شوند و با شرکت در نمایشگاه‌های داخلی ترکیه، محصولات تولیدی ترک را بیشتر بشناسند. به‌ویژه شرکت‌های اروپایی و خاورمیانه‌ای که به‌دنبال یافتن تأمین‌کنندگان جدید در ترکیه باشند، روی این ظرفیت حساب بازکرده‌اند.

با وجود توصیه‌ها و تلاش‌های متعددی که از سوی فعالان صنعت پوشاک و نساجی در داخل کشور انجام شد، شوربختانه بحث کرونا و تبعات منفی حاصل از آن، به نوعی صنعت پوشاک و نساجی کشور را که از پیش از کرونا هم آسیب‌هایی کاری و جدی از تحریم‌ها خورده و مشغول التیام زخم‌های تحریم روی پیکره خود بود، بیش از پیش به خود مشغول کرد و با درگیرشدن در خط تولید ماسک و تأمین مایحتاج داخلی برای مبارزه با بیماری، فرصت دوراندیشی نیافت تا ببیند که تهدید کرونا می‌توانست با حذف رقیب بزرگی مانند چین که فقط توان کپی‌کردن جان آدمی را ندارد، مأمنی برای خط تولید آن دسته از برندهای اروپایی باشد که در جست‌وجوی کیفیت اصیل پارچه‌های ازیادرفته ایرانی هستند. شاید این تهدید کرونایی، می‌توانست با برنامه و استراتژی‌ای مطالعه‌شده و کارشناسی‌شده، به فرصتی هیجان‌انگیز تبدیل شود و پیش‌زمینه‌ای برای تحقق «تهران، پایگاه مد کشورهای اسلامی» باشد؛ اما شوربختانه هنوز پس از حدود دو هفته از آغاز مجدد زندگی عادی و بازگشت مردم به مشاغل خود و فعالیت مجدد فعالان صنعت پوشاک در ساختمان جدید پلاسکو و طراحان لباس در استودیوهای شخصی خود، هیچ برنامه روشن و مدونی از سوی متولیان مدیوم مد و پوشاک در کشور ارائه نشده است. قصور پیش‌آمده، به‌طور حتم به پای بنیاد ملی و لباس یا کارگروه ساماندهی مد و لباس نوشته نخواهد شد، چرا‌که بر همگان روشن است که شرایط کنونی دنیا، شرایط عادی و متعارفی نیست، اما نمی‌توان دست روی دست گذاشت و همچنان در انتظار پروتکل‌های جهانی یا داخلی ماند تا مسیر هموار شود. ازآنجاکه آدمی چاره‌ساز است، انتظار می‌رود در ایران نیز مانند همتای ترک، شرایط برداشتن گام و خیزی بلند برای روزهای پس از کرونا، برای فعالان مد و پوشاک کشور فراهم شود.