همزمان با افزایش رونق جریان معاملاتی در بورس تهران و فرابورس ایران شاهد استقبال صاحبان نقدینگی از بورس هستیم. اینها در شرایطی است که دیگر ارکان بازار سرمایه نظیر کارگزاران و نهادهای سرمایهگذاری در قالب کانون‌ها سازوکار‌هایی برای پیگیری مطالبات خود دارند اما به‌‌رغم افزایش چندبرابری سهامداران، صدای آنها کمتر از پیش شنیده می‌شود.
تنها محل پیگیری‌های مطالبات آنها مجامع شرکت‌ها است. مجامعی که حالا تحت‌الشعاع ویروس کرونا قرار گرفته و بسیاری از آنها در همین روز‌ها تعلیق شده است.
اگرچه فضای انتقادی نسبت به سازوکار‌های مقرراتی و تریبونی برای رسیدن صدای سهامداران به متولیان بازار سرمایه وجود ندارد، اما برخی از کارشناسان به «دنیای اقتصاد» از تنظیم اساسنامه جدید در راستای تشکیل کانون سهامداران حقیقی خبر داده‌اند.
کانونی که قوام نیافت
کانون سهامداران حقیقی چند سال پیش در قالب NGO با مجوز وزارت کشور تشکیل و نزد اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت رسید. این کانون که ۳ هزار نفر عضو داشت پس از یک دوره ۲ تا ۳ ساله، به دلیل اینکه فعالیت‌های متفاوتی نسبت به اهداف اولیه در دستور کار خود قرار داده بود و به دلیل شفاف نبودن ساختاری مانند مداخله و نفوذ دیگر نهاد‌ها و شرکت‌ها در آن، نتوانست عملکرد مناسبی را ارائه کند و در نتیجه با شکست رو‌به‌رو شد.
با این حال طبق بخشنامه‌های موجود فعالیت هر آنچه مرتبط با بازار سرمایه باشد باید در ابتدا مجوز‌های لازم را از سازمان بورس و اوراق بهادار اخذ کند. اما در طول سال‌های اخیر این مسیر در سازمان بورس طی نشد و تشکیل این کانون به در بسته خورد اما حالا شکل گرفتن تریبونی برای انتقال مطالبات و خواسته‌های سهامداران به مطالبه کنشگران و فعالان بازار سرمایه تبدیل شده است. نیما آزادی کارشناس بازار سرمایه می‌گوید: «از ابتدای سال جاری ۵/ ۴ میلیون کد جدید در بازار سهام صادر شده است، بنابراین با توجه به وسعت حقیقی‌های بازار ضرورت تشکیل کانون سهامداران حقیقی که پیگیر مطالبات باشد در بورس به شدت احساس می‌شود.» بررسی چگونگی تشکیل و میزان کارآیی ۲ کانون دیگر در بازار سرمایه نشان می‌دهد در صورتی که مفاد اساسنامه و حدود فعالیت‌ها به‌طور شفاف مشخص شود و جلسات نهاد ناظر با اعضای منتخب کانون سهامداران حقیقی به‌طور مرتب برگزار شود کانون سهامداران نقش قابل توجهی در پیشبرد اهداف این قشر از سرمایه‌گذاران خواهد داشت.
به اعتقاد برخی از صاحب‌نظران این کانون میتواند در مجامع شرکت‌ها حامی حقوق سهامداران خرد باشد ضمن اینکه باید مراقب رخنه دیگر نهاد‌ها و اثر‌گذاری نادرست آنها بر این نهاد بود تا ماهیت مردمی آن و مطالبه‌گری‌اش حفظ شود.
اساسنامه پیشنهادی
پیش‌تر حسن قالیباف اصل رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در نشست خبری خود اعلام کرد از تشکیل کانون سهامداران حقیقی استقبال می‌کند: نهادی که جای خالی آن بعد از ۵۲ سال بیش از هر زمان دیگری حس می‌شود. سیاوش وکیلی در این خصوص به می‌گوید: با توجه به قانون بازار اوراق‌بهادار که تشکیل کانون‌ها را مجاز شمرده است، مشاهده می‌شود که اکنون کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار (مختص شرکت‌های کارگزاری) و دیگری کانون نهادهای سرمایهگذاری ایران، مربوط به شرکت‌های سرمایهگذاری و سایر نهادهای مالی، در بازار سرمایه فعالیت می‌کنند. او تشکیل کانون را نیاز امروز جامعه سهامداری می‌داند و می‌گوید: اظهارات رئیس سازمان بورس حاکی از این است که این نهاد با شکل‌گیری کانون سهامداران حقیقی موافق است. به گفته این کارشناس بازار سرمایه بر مبنای صحبت‌های اخیر رئیس سازمان بورس جمعی از فعالان بازار سرمایه اساسنامه‌‌ای پیشنهادی را تهیه کرده‌اند که به زودی به سازمان ارسال خواهد شد. وکیلی نیاز امروز بازار سهام را تشکیلاتی دانست که بر مبنای قانون بازار سرمایه شکل می‌گیرد: در گذشته کانون سهامداران حقیقی در قالب سازمان مردم نهاد تشکیل شد.
هر فردی میتواند در قالب مقررات موجود برای هر موضوعی سازمان مردم نهادی را تقاضا کند و در ادامه تشکیل دهد. او تاکید می‌کند: کانون سهامداران حقیقی مشابه ۲ کانون موجود، بر مبنای ظرفیت قانون بازار سرمایه شکل خواهد گرفت.
نقش پررنگ حقیقی نسبت به حقوقی
عضو هیات‌مدیره شرکت بورس اوراق بهادار تهران درباره ضرورت‌‌های تشکیل کانون سهامداران حقیقی به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: در پی تحولات اخیر بازار سرمایه، تعداد سهامداران حقیقی (خرد) در بازار به شدت افزایش پیدا کرده است. در گذشته عمده بازیگران بازار سرمایه سهامداران حقوقی بودند، اما اکنون سهامداران حقیقی تنور معاملات بازار سرمایه را داغ نگه می‌دارند و با ورود افراد جدید شاهد افزایش رونق در بازار سهام نیز هستیم. او افزود: افزایش تعداد کد سهامداران حقیقی موید رجوع خیل عظیم سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه است.
علی‌‌اکبر امین‌تفرشی تاکید می‌کند: سهامداران حقیقی باید از طریقی رای‌‌های خود را تجمیع و نظرات آنها نیز لحاظ شود. سهامداران باید بتوانند نظرات خود را در مجامع بیان و نقش موثر‌تری را ایفا کنند، بنابراین ضروری است راهکار‌ها و مکانیسم‌هایی تامین شود تا سهامداران حقیقی در تصمیم‌گیری‌هایی که در مجامع گرفته می‌شود بیشتر از قبل تاثیر‌گذار باشند. این کارشناس بازار سرمایه تشکیل کانون سهامداران حقیقی را نخستین گامی عنوان کرد که میتواند بستری مناسب برای حضور سهامداران در نظر گرفته شود.
رفتار غلط کانون
مهدی طحانی، کارشناس بازار سرمایه نیز با اشاره به اینکه در گذشته کانون سهامداران حقیقی در بازار وجود داشت به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: متاسفانه این کانون به تریبون برخی نهادهای سرمایهگذاری تبدیل شد، به‌طوری که سهامداران حقیقی فعالیتی در آن نداشتند.
او تاکید کرد: کانون سهامداران حقیقی در واقع کانونی بود به اسم سهامداران حقیقی، اما در مورد حق و حقوق این دست از سهامداران هیچ‌گونه فعالیتی نداشت.
به اعتقاد این کارشناس بازار سرمایه اگر کانون سهامداران حقیقی در بازار سرمایه به دنبال حق سهامداران خرد و به رسمیت شناختن آن است که قوانین حاکمیت شرکتی، حسابرسان داخلی و مجامع شرکت‌ها در بازار وجود دارد. از سویی، سازمان بورس به‌عنوان رکنی که ناظر بازار است به فعالیت خود ادامه می‌دهد. طحانی معتقد است، در صورتی که سیستم‌ها به درستی فعالیت خود را انجام دهند به تشکیل نهادی تحت عنوان کانون سهامداران خرد نیازی نیست تا گروه‌های مختلف تحت‌عنوان سهامداران حقیقی (خرد) به یارکشی اقدام کنند.
بر این اساس تشکیل چنین کانونی در این فضا با توجه به تجربه گذشته مناسب ارزیابی نمی‌شود و یقینا کانون سهامداران حقیقی عملکردی بی‌فایده خواهد داشت.
احقاق حقوق سهامداران
ندا کریمیان دیگر فعال بازار سرمایه نیز معتقد است: از سال ۱۳۹۷ تاکنون شاهد رشد چشم‌گیر بازار سرمایه هستیم به‌طوری که همگام با رشد شاخص کل، ارزش روزانه معاملات بازار سرمایه از هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۷ به بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان در سال جاری رسیده است. به گفته او تعدادکدهای فعال بازار هم به بیش از۱۵ میلیون کد رسیده و شاهد میل بیشتر سرمایه‌گذاران برای حضور در بازار سهام هستیم.
این کارشناس بازار سرمایه تشکیل کانون سهامداران حقیقی را همزمان با تعمیق معاملات بازار ضروری می‌داند و می‌گوید: نیاز به وجود کانون سهامداران حقیقی بیش از پیش احساس می‌شود. سهامدار برای شنیده شدن و رساندن اعتراضات و حتی حقوق اولیه خود تریبون مشخصی ندارد و در بسیاری از مواقع سهامداران برای احقاق حقوق خود مراجع قضایی و جایی خارج از بازار سرمایه را انتخاب می‌کنند.
کریمیان تاکید می‌کند: در بسیاری از شرکت‌ها ساختار سهامداری به‌طور کامل تغییر کرده است و متاسفانه اشخاص حقیقی وارد ترکیب سهامداران عمده شده‌اند. در مواردی هم سهامدار مشخصی که کنترل عملیات شرکت را بتواند دست بگیرد یا نفوذ قابل‌ملاحظه‌ای داشته باشد وجود ندارد و بر این اساس بحران مجامع در سال‌های آینده امری اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
به گفته او در حال حاضر ساز و کار مناسب برای مشارکت افراد حقیقی در مجامع وجود ندارد. بنابراین همزمان با توسعه بازار سرمایه و حضور اقشار مختلف جامعه نیاز به وجود چنین تشکل‌هایی برای شنیدن صدای سهامدار و جلوگیری از تضییع حقوق آنها و همچنین مشکلات احتمالی آتی درخصوص بحران مجامع شرکت‌ها احساس می‌شود.
به اعتقاد این تحلیلگر بازار سرمایه کانون سهامداران حقیقی باید خود انتظام باشد و انحصاری هم برای اعضای این کانون وجود نداشته باشد.
| ترین‌های بورس | ترین‌های فرابورس | اخبار مجامع |
| صنایع بورسی | شرکت‌های بورسی | بازار نفت |
| بازار طلا | بازار فلزات | بازار پتروشیمی‌ها |
| بورس کالا | شاخص‌های بورس | تحلیل بورس |
با سلام و تشکر فراوان واقعآ که باید تاسف خورد از این قمار بازی نوین از آن جهت که عده ای سالوس تیشه به ریشه اقتصاد می زنند و نامش را بورس می گذارند، کاهش ارزش پول که نامش سود نیست!