سهم والدین از ناراحتی های پنهان فرزندان/تبعات روانی سرزنش ها

مریم داودوندی متخصص مشاوره روانشناسی،  گفت: اغلب افراد در برابر برخی از رفتارهایشان، پیوسته خود را سرزنش می‌کنند درحالی که خودسرزنشگری راهکاری است که از والدین و اطرافیان در ما به یادگار باقی مانده است. در واقع هرچه والدین و اطرافیان کودک، شخصیت‌های سرزنش کننده تر و سخت گیرتری داشته و به نوعی کودک را آماج حملات بیشتر و شدیدتری قرار دهند، کودک با درونی کردن این رفتارها، خود نیز به سرزنش کننده اصلی خودش تبدیل خواهد شد.

وی تصریح کرد: برخی والدین و مراقبین به جای آنکه درباره اشتباه رخ داده شده و پیامدهای آن به کودک توضیح دهند و او را نسبت به خطرات و تبعات آن آگاه سازند، اقدام به زیر سوال بردن شایستگی و شخصیت فرزندشان می‌کنند، به طور مثال کودکی که با توپ بازی، به عمد شیشه‌ای را می شکند؛ والدین به جای اینکه درباره علت این رفتار کودک صحبت کنند و تبعات آن را به وی توضیح دهند، شروع به برچسب زنی به شخصیت کودک کرده و با کلماتی نظیر بی دقت، نادان و غیره به شخصیت و اعتبار او توهین و به نوعی یک اشتباه را با شخصیت کودک گره می‌زنند.

این متخصص روانشناسی با بیان اینکه سرزنش کردن در ذهن بسیاری از افراد درونی سازی شده است، افزود: سرزنش خود، وقتی توسط کودک درونی سازی شود، تبدیل به عادتی مخرب در ذهن خواهد شد، به طوری که بعدها و حتی در دوران بزرگسالی، وقتی مرتکب اشتباهی می‌شود، به جای بررسی عوامل متعدد مؤثر در بروز رخداد، درس گرفتن از آن و تلاش برای اصلاح عملکردها، شخصیت خود را به واسطه آن اشتباه زیر سوال می‌برد و سبب رنج نهانی درونی خویش خواهد شد.

داودوندی ادامه داد: برخی از این افراد گاه به واسطه قدرت دادن به بخش سرزنشگر درونی خود، به شدت اعتماد به نفس خود را تضعیف نموده و به جای مواجه شدن با مشکلات و برخورد مناسب با آنها، بطور ناخودآگاه به راهکارهای ناکارآمدی از جمله عدم تلاش و یا تصمیم گیری صحیح متوسل شده و به صورت مداوم خود را در معرض اشتباهات و خطاهای بیشتر و بیشتر قرار می‌دهند، و این راهی خواهد شد که به گونه‌ای بی رحمانه و مداوم خود را نقد و یا فرصتی به دیگران می‌دهند تا آنها را به دلیل نوع رفتارشان سرزنش کنند.

این متخصص روانشناس اضافه کرد: افرادی که به طور پیوسته خود را سرزنش می‌کنند به دلیل پایین بودن اعتماد به نفس، خود تحقیری و البته به واسطه عدم مواجهه صحیح با شکست‌ها و اشتباهات، هرگز از عملکردهای پیشین خود درس عبرت نمی‌گیرند از این رو احتمال بروز یک اشتباه تکراری در زندگی آنها بسیار زیاد است.

وی با اشاره به اینکه سرزنش کردن توسط والدین و یا خود سرزنش گری باعث جلوگیری از خطا نمی‌شود، افزود: باید توجه داشت که دیکته نانوشته غلط ندارد، بنابراین کسی که برای دستیابی به خواسته‌های خود در زندگی تلاش می‌کند و با جدیت و خودباوری در مسیر پیشرفت و ترقی گام بر می‌دارد نسبت به افرادی که هیچ گونه تلاشی نمی‌کنند و یا از مواجهه با تجارب جدید دوری می‌کنند، با شکست‌ها و اشتباهات بیشتری مواجه می‌شود. ضمن اینکه هرچه فرد از نظر جایگاه، اعتبار و مسئولیت، رشد کند، امکان روبرو شدن با مسائل پیچیده‌تر که نیازمند تصمیم گیری های حساس‌تری است بیشتر خواهد شد و امکان دارد که در امر تصمیم گیری با اشتباهاتی نیز مواجه شود پس به جای سرزنش کردن خود باید روی اشتباهات تمرکز کرده تا از تکرار آنها جلوگیری شود.

داودوندی خاطر نشان کرد: انسان‌های موفق و عاقل هرگز از اشتباه و شکست استقبال نمی‌کنند. آنها تمام دقت، دوراندیشی و جدیت خود را به کار می‌گیرند تا حتی المقدور از بروز شکست در زندگی یا فعالیت‌های شغلی خود جلوگیری کنند. اما از آنجایی که برخی از اتفاقات در آینده می‌تواند قابل پیش بینی باشد پس به جای خود سرزنشگری، می‌توان مهارت‌های لازم را برای برخورد با مشکلات آموخت.