در سه‌ماه گذشته بار فشار روانی بر نیروهای کادر درمان بسیار بالا بود. هنوز هم بسیاری از پرستاران و پزشکان که از نزدیک شاهد مرگ‌های پی درپی و رنج‌کشیدن بیماران مبتلا به کرونا بودند، آشفته‌اند و خواب راحت ندارند. با اینکه خیلی از این افراد می‌گویند در این مدت حتی یک روانشناس برای انجام مشاوره و گرفتن خدمات حمایتی ندیده‌اند، اما احمد حاجبی که مدیرکل دفتر سلامت اجتماعی، روان و اعتیاد وزارت بهداشت است، روز گذشته در نشست خبری مجازی در پاسخ به سوال «شهروند» درباره نحوه حمایت از این افراد، گفت که به فراخور زیرساخت‌ها در دانشگاه علوم پزشکی، مداخلات غیردارویی و گروهی برای کادر درمان درنظر گرفته شده است. به گفته او، تجربه نشان می‌دهد افراد تیم درمان به چند علت مستعد مشکلات روانشناختی هستند؛ افزایش ساعت کاری و دوری از خانواده‌ها و قرنطینه‌شدن پس از ساعت کاری و همچنین نگرانی از ابتلا به بیماری.
محیط خانواده می‌تواند در جذب مشکلات کمک کند و این وضع برای کادر درمان در این دوران وجود نداشت. زمانی که این مسائل در کنار هم قرار می‌گیرند، افراد مستعد وارد فشار روحی می‌شوند. در این زمینه یکی از شیوه‌ها، مداخلات گروهی است که درحال انجام‌شدن است. وضع خانواده‌های داغدار در کرونا که فرصتی برای عزاداری و سوگ نداشتند، در هفته‌های گذشته نگرانی روانشناسان و روانپزشکان را به همراه داشته است. این مسئول در وزارت بهداشت گفت که در یک‌ماه اخیر بخشی از خدمات سلامت روان به این افراد اختصاص پیدا کرد: «این نگرانی وجود دارد که سوگواری‌نکردن خانواده‌ها و بازماندگان، تبدیل به سوگ بیمارگونه و پیچیده‌ای در آنها شود. ما اکنون بیش از هفت‌هزار فوتی ناشی از کرونا داریم و از یک‌ماه پیش خدماتی به صورت استاندارد تحت عنوان مشاوره در سوگ برای این افراد درحال ارایه‌شدن است.» درباره تعداد مشاوره‌های انجام‌شده گفت که آماری ندارد اما این توضیح را داد: «همکاران ما درحال مداخله هستند و یک پکیج پنج جلسه‌ای را با توجه به مشکلات خانواده‌ها ارایه می‌دهند. البته برخی از این خانواده‌ها پس از تماس تلفنی اعلام کرده‌اند که علاقه‌ای به دریافت مشاوره ندارند و گروهی هم به دلیل گذشت، بار هیجانی‌شان فروکش
کرده است.»
جامعه با ترس و اضطراب ناشی از کرونا مواجه شد
پیش از این موسوی‌چلک، موسس اورژانس اجتماعی گفته بود که طولانی‌شدن بحران کرونا، اختلالات روان را تشدید می‌کند. به گفته او، شیوع کرونا نشان داد که مردم نسبت به آینده‌شان نگران‌اند و نداشتن امید می‌تواند رفتارهای خشونت‌آمیز را افزایش دهد. مدیر دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت هم بر این مسأله تأکید کرد. به گفته او، بعد از همه‌گیری ویروس کرونا، جامعه و عموم افراد با اضطراب و نگرانی ناشی از این همه‌گیری مواجه شدند. علت اصلی آن، ناشناخته‌بودن و رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی این ویروس بود.
به گفته او، در این شرایط انتظار ترس و اضطراب درجامعه وجود دارد که کاملا هم طبیعی است. بنابراین نباید به افراد انگ زده شود: «اوایل اسفند با جامعه‌ای مواجه بودیم که اضطراب شدید داشت. به همین دلیل نظام مراقبت‌های بهداشتی اولیه به کار گرفته شد که در سراسر کشور فعال هستند و براساس اضطراب ناشی از کرونا از طریق ارتباط ویدیویی با مردم در ارتباط بودند. زیرساخت دیگر که از هفتم اسفند استفاده شد، سامانه تلفنی ۴۰۳۰ بود. تاکنون بیش از ۵۰۰هزار تماس تلفنی توسط کارشناسان و مشاوران سلامت روان پاسخ داده شده که در این بازه زمانی بین ۸ تا ۹هزار جواب داده شده است.» وضع سلامت روان بهبودیافته‌های کرونا هم موضوع دیگری است که مدام درباره آن صحبت می‌شود. افرادی که تحت‌تأثیر بیماری، از نظر روان دچار اختلالاتی شده‌اند و بستری‌شدن در بیمارستان شرایط را برایشان حادتر کرد. به گفته مدیر دفتر سلامت روان وزارت بهداشت، گاهی دیده می‌شود که برخی با این بیماری مانند یک انگ رفتار می‌کنند و همین مسأله فشار روانی بهبودیافته‌ها را به همراه دارد، به همین دلیل روانشناسان وزارت بهداشت برای ارایه خدمات به این گروه آماده شده‌اند: «سه بسته مداخله با کمک روانشناسان شاغل در سامانه ٤٠٣٠ درنظر گرفتیم، تا بتوان پاسخگوی جامعه بود.»
خبرنگاری درباره افزایش خشونت‌های خانگی در دوره کرونا پرسید. حاجبی اما تأکید کرد که به جای خشونت از تعارض در ارتباطات باید استفاده کرد: «آمار دقیقی از افزایش خشونت‌های خانگی ندارم. اینکه در جریان قرنطینه خانگی، یکسری از مشکلات خانوادگی ایجاد شود، قابل پیش‌بینی است. به‌طورکلی کرونا شیوه زندگی را تغییر داده است.» به گفته او، بسته مداخلاتی در سامانه ٤٠٣٠ درنظر گرفته شده که در این مدت ٥٠٠هزار نفر در مورد موضوعات سلامت روان با این سامانه تماس گرفتند و ٣٠٠ روانشناس هم پاسخگوی آنها بودند.
کاهش ٢٧درصدی خودکشی در اسفند ٩٨
شاید به دلیل تغییر سبک زندگی بود
آمار خودکشی سوالی بود که از سوی خبرنگاران مطرح شد. مدیر دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت از کاهش ٢٧درصدی خبر داد و گفت: «در اسفند ٩٨ در مقایسه با اسفند ٩٧، آمار اقدام به خودکشی ٢٧درصد کاهش داشته است.» به گفته او، آمار فوتی‌های ناشی از خودکشی را سازمان پزشکی قانونی اعلام می‌کند اما به‌طورکلی میزان فوت ناشی از خودکشی حدود ٦ در هر ١٠٠هزار نفر است: «البته درحال بررسی دلایل کاهش موارد خودکشی در اسفند هستیم. قطعا در فروردین امسال هم در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با کاهش روبه‌رو هستیم. هنوز آمارهای فروردین کامل نشده است.» او در ادامه این را هم اضافه کرد که تغییر شیوه زندگی در دوره بحران کرونا در کاهش آمار اقدام به خودکشی تأثیر داشته است: «در اسفند، انسجام در روابط خانواده به دلیل وجود بحران و نگرانی در هسته خانواده باعث جمع‌شدن افراد دور هم شد. به نظر می‌رسد سرمایه اجتماعی در خانواده‌ها در اسفندماه افزایش پیدا کرد. از طرفی خانواده‌ها با یک الگویی در این مدت مواجه شدند که قبلا تجربه نکرده بودند. در نتیجه برای انطباق با الگوی جدید به زمان نیاز است. البته تا وقتی این انطباق شکل بگیرد، ممکن است تعارضاتی اتفاق بیفتد.» به گفته او، تا بیش از ۹۰درصد افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند، به نوعی مبتلا به یک اختلال روانشناسی هستند.
ارزیابی مخاطرات سازه‌ای
انجام طرح پیمایش سلامت روان به صورت خانه به خانه بستگی به شرایط دارد
خبرنگاری پرسید که آیا احتمال افزایش بیماری وسواس در دوران بعد از کرونا وجود دارد؟ حاجبی پاسخ داد: «ممکن است علایم افراد در مورد وسواس در آینده بیشتر شود. همچنین افرادی که زمینه‌ای برای وسواس داشتند، می‌تواند با اضافه‌شدن عامل مضاعف، دچار تشدید علایم شوند.» حاجبی در پاسخ به سوال دیگری درباره انجام طرح غربالگری سلامت که به صورت خانه به خانه انجام می‌شود، این توضیح را داد: «در این پیمایش‌ها با نمونه‌گیری روی جامعه کار می‌شود. براساس طراحی‌هایی که انجام شده، این اقدام باید در پاییز امسال اتفاق بیفتد. اگر شرایط کشور خوب باشد و نگران انتقال ویروس نباشیم، با حفظ فاصله‌گذاری و اصول بهداشتی، داده‌های کشوری در زمینه سلامت روانی جمع می‌شود. »
دیدگاه تان را بنویسید