"چاقو" در جیبِ ایرانی‌ها چه‌کار می‌کند؟

۵۵آنلاین :

45 تهرانی در 4 ماه اول امسال با سلاح سرد به قتل رسیده‌اند. بیش از نیمی از این آمار تنها مربوط به دو ماه اول سال می‌شود. فروردین و اردیبهشت 27 نفر بر اثر سلاح سرد کشته شدند؛ رقمی که نسبت به مدت مشابهِ سال قبل 6.28 درصد افزایش داشته‌است. قتل با سلاح سرد درصد زیادی از قتل‌های سالانه را تشکیل می‌دهد. پلیس آگاهی می‌گوید نزدیک به 40 درصد از قتل‌ها با چاقو، دشنه، شمشیر یا قمه به وقوع می‌پیوندد. البته بخش زیادی از این قتل‌ها نیز تعمدی نیست. بر این اساس برخی مسئولین می‌گویند اگر کسی سلاح با خودش حمل نکند جلوی بسیاری از قتل‌های غیرتعمدی که بر اساس عصبانیت و خشم لحظه‌ای است گرفته می‌شود. ابوترابی نماینده پیشین مجلس سال گذشته گفت که اگر ممنوعیت حمل سلاح به‌طور جدی مطرح و قوانین آن اجرا شود 60 درصد از قتل‌های آنی کم می‌شود. همچنین رییس پلیس آگاهی خبر داده که در 70 درصد از نزاع‌های لحظه‌ای، وسیله ارتکاب قتل سلاح سرد بوده‌است. ممنوعیت حمل سلاح سرد در کشور چه وضعیتی دارد؟ سال 86 بود که برای اولین‌بار طرح ممنوعیت سلاح سرد توسط نیروی انتظامی مطرح شد. استدلال نیروی انتظامی این بود که با این طرح جرایم خشن کاهش پیدا خواهد کرد. در آن سال پلیس آگاهی طرح ممنوعیتِ حمل، فروش و توزیع سلاح سرد را به فرماندهی ناجا تقدیم کرد. پس از آن این لایحه به وسیله دولت به مجلس هفتم تقدیم شد اما زمان به تصویب آن نرسید. با آمدن مجلس هشتم نیز به دلیل تغییر در رسیدگی به امور تصویب این لایحه به تعویق افتاد. لایحه به مجلس نهم رسید و رییس کمیسیون قضایی مجلس نهم گفت که این لایحه به دلیل روی کار آمدن مجلس جدید از دور رسیدگی خارج شده است. سال 90 مجلس در قدمی تازه قانون پیشین مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز را پس از 40 سال بازنگری کرد؛ اما باز هم خبری از تصویب لایحه مذکور نشد. به همین منوال زمان گذشت. تا اینکه سال 92 و پس از 5 سال لایحه ممنوعیت حمل سلاح سرد در دستور کار کمیسیون قضایی قرار گرفت. در نهایت همین امسال پس از 8 سال این لایحه تصویب و به صحن علنی مجلس راه یافت. شهریور امسال سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس از تصویب الحاق دو تبصره به ماده 617 قانون مجازات اسلامی مبنی بر ممنوعیت حمل سلاح سرد در کمیسیون خبر داد. البته چنین نیست که تا پیش از این در قانون هیچ ماده‌ای به سلاح سرد مربوط نمی‌شده‌است. تنها ماده قانونی در این باره به ماده 917 قانون مجازات اسلامی مربوط می‌شد. اولین‌بار سال 1336 لایحه قانونی مجازات حمل چاقو و انواع سلاح‌های سرد در مجلس شورای ملی تصویب شد. در این ماده هر فردی که با چاقو یا هر نوع سلاح تظاهر بر قدرت‌نمایی کند یا در نزاع از آن استفاده کند به شش تا دو سال حبس تعزیری یا 74 ضربه شلاق محکوم می‌شود. از عاقبت این لایحه که بگذریم این سئوال مطرح می‌شود که آیا میزان استفاده از سلاح سرد در کشور نگران‌کننده است؟ کارشناسان پاسخ می‌دهند که "بله". سال 86 که اولین‌بار طرح لایحه‌ای برای ممنوعیت سلاح سرد مطرح شد، نیروهای پلیس از خشونت بالای سلاح‌های سرد سخن گفته‌بودند. بر اساس پرونده‌های ارجاعی به سازمان پزشکی قانونی در دهه هشتاد 11 هزار و 119 نفر بر اثر اصابت سلاح سرد جانشان را از دست داده‌اند؛ یعنی سالی نزدیک به 1000 نفر و روزی سه نفر. درنتیجه از سال 80 تا کنون 35 تا 45 درصد از قتل‌ها با سلاح‌هایی همچون قمه، قداره، چاقو و دشنه انجام شده‌اند. تا اینجا و نزدیک به نیمه دهه نود نیز بیش از سه هزار نفر به همین دلیل جان باخته‌اند. بر این اساس اعداد و ارقام از قتل 13 هزار و 395 نفر از سال 82 تا خرداد امسال خبر می‌دهند. بد نیست نگاهی جزئی‌تر به این آمار داشته باشیم. جدول زیر نشان می‌دهد که از سال 82 تا سال 84 هرسال چندنفر با سلاح سرد کشته شده‌اند.

هرچند این آمار به مرور کاهش یافته، اما به نظر کارشناسان حوزه جرم‌شناسی و جامعه‌شناسان همچنان نگران کننده‌است. البته موضوع نگران‌کننده‌تری نیز در این میان وجود دارد؛ براساسِ دیگر آمارها شمار مجروحان سلاحِ سرد به‌ویژه با چاقو 5 تا 10 برابر جانباختگان آن در هر سال است. چه اتفاقی افتاده‌است؟ چرا هر سال این تعداد از افراد جامعه با چاقو یا سلاح‌های دیگر یا کشته می‌شوند و یا زخمی؟ علی نجفی‌توانا در پاسخ به این سئوال به سابقه تاریخی حمل و استفاده از سلاح سرد در ایران اشاره می‌کند. این حقوق‌دان و رییس سابق کانون وکلا معتقد است که این موضوع بخشی از فرهنگ ماست. به گفته او تا اوایل دوران پهلوی دشنه‌داران و لوتی‌ها ارتباط تنگاتنگی داشته‌اند و در دهه‌های 20 تا 40 چاقو در درگیری‌های محله‌ای نقش بسزایی داشته‌است. حال باید دید در شرایط امروزی چطور می‌توان استفاده بیش از اندازه از سلاح‌های سرد را تحلیل کرد؟ مدیر کل اسناد قوه‌قضاییه در این‌باره گفته چاقو در دسترس همه هست و فرد می‌تواند کار قمه را با چاقو انجام دهد. علی کاظمی قاضی دادگاه همچنین مشکلات اقلیمی، مسائل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، ترافیک، مباحث سیاسی، امنیتی و.. را از دلایل افزایش خشونت در جامعه امروز و دست‌بردن به سلاح سرد می‌داند. کارشناسان اجتماعی نیز بر نقش مهم شرایط بر انجام قتل و اعمال خشونت تاکید دارند. ناصر فکوهی افزایش خشونت و پرخاشگری در جامعه را به انواع فشارهای داخلی و خارجی و شرایط نابه‌سامان اجتماعی و اقتصادی و سیاسی و همین‌طور بحران‌های هویتی مرتبط می‌داند. این انسان‌شناس می‌گوید جوان‌بودن جامعه ایران موجب شده که پرخاش‌گری در میان جوانان به‌خصوص جوانانی با درآمد پایین یا متوسطِ رو به پایین و همچنین کسانی‌که آسیب‌دیده‌اند بیشتر شود. سعید معیدفر جامعه‌شناس نیز در این رابطه به عدم توانایی قانون در مدیریت کردن مشکلات اشاره می‌کند. او معتقد است در چنین شرایطی حتی اقداماتی مانند آموزش نیز نمی‌تواند جای قانون را بگیرد؛ چرا که قانون در شرایطی جوابگوست که مشکلات اجتماعی تا این حد گسترده نشده باشد. به اعتقاد معیدفر اگر خانواده‌ها در ایران نبودند خشونت از آن‌چه هست بیشتر بود؛ چراکه خانواده‌ها جور قانون را می‌کشند. با توجه به اظهار نظر این کارشناس آیا تصویب لایحه ممنوعیت حمل سلاح سرد در مجلس و اجرای سخت‌گیرانه آن می‌تواند قتل و آسیب بر اثر سلاح سرد را کم کند؟ جعفر کوشا جرم‌شناس در پاسخ می‌گوید "خیر". او در همین‌باره به ممنوعیت سلاح گرم در جامعه اشاره می‌کند. به گفته این استاد دانشگاه ممنوعیت سلاح گرم هم قدمت زیادی دارد هم سخت‌گیرانه است اما هنوز هم قتل‌‌هایی با سلاح گرم در کشور رخ می‌دهد. به گفته او بازدارندگی چنین قوانینی بسیار ضعیف است. اصغر کیهان‌نیا روان‌شناس نیز می‌گوید در کنار لزوم وجود این قوانین باید عوامل استفاده از سلاح سرد را از میان برداشت و به زیربنا پرداخت. در غیر این صورت همه‌چیز برجای خود باقی خواهد ماند. با این تفاسیر به‌نظر می‌رسد موضوع استفاده از سلاح سرد و قتل و جراحت براثر آن ساده نیست. هماهنگی میانِ قانون، فرهنگ و رفع مشکلات مختلف شاید راهی برای کاهش استفاده مردم از سلاح سرد باشد. در غیر این‌صورت شاید باز هم باید هر روز که اخبار را می‌خوانیم ببینیم که پدری دخترش را، دوستی دوستش را، راننده‌ای راننده دیگر را و... با سلاحی سرد به قتل رسانده‌است.