وجود «متولیان متعدد» به گردشگری تهران ضربه اساسی زده است

 کمیل درویشی مدرس دانشگاه و از فعالان حوزه گردشگری در وبینار الزامات حکمرانی در حوزه گردشگری شهر تهران اظهار داشت: کشور ما در حوزه گردشگری در عرصه بین الملل دارای رتبه 89 جهان است و در بین کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا (منطقه منا) نیز رتبه سیزدهم را به خود اختصاص داده است. اما طبق آمار سال 2018 در زمینه ارزان قیمت  بودن و منابع طبیعی و فرهنگی رتبه اول را داریم. این نشان می دهد زیرساخت ها موجود است اما باید برای ارتقای جایگاه کشور تلاش مضاعف صورت گیرد.

وی اتکای اقتصاد کشور به حوزه نفت را یکی از مهمترین چالش های عدم سرمایه گذاری در گردشگری دانست و افزود: این در حالی است که فقدان نفت در کشورهای همسایه، آنان را به فعال سازی حوزه گردشگری سوق داده و حتی به امتیاز و جایگاه قابل توجهی نیز دست یافته اند. از سوی دیگر موازنه منفی و تبلیغ گردشگری کشور ما باعث خروج ارز فراوانی از کشور به جای جذب آن شده است که در حوزه حاکمیتی باید با آن توجه ویژه شود.

عضوهیئت مدیره و مدیرعامل شرکت گردشگری، سیستم حمل و نقل، فضاهای اسکان و اقامتی، سرویس غذایی، امکانات تفریحی ورزشی، و صنایع موثر مانند اپراتورها، بیمه و... را از مزیت های رقابتی کشور ما در حوزه گردشگری برشمرد و افزود: اما با وجود این امکانات متعدد پیشرفت قابل توجهی در جذب توریست و درآمدزایی نداشته ایم که به نظر می رسد این نقصان به حوزه مدیریتی گردشگری باز می گردد.

وی با انتقاد از بی مهری به موضوع حکمرانی گردشگری در اسناد بالادستی کشور گفت: در قانون اساسی کشور ما هیچ گونه اشاره ای به این موضوع روز دنیا نشده است. حتی در سند چشم انداز 1404، نقشه جامع علمی کشور و برنامه های توسعه کشور نیز به مقوله گردشگری کم توجهی و حتی بی توجهی شده است.

درویشی ضمن تشریح دلایل تاریخی تنزیل جایگاه تهران از شهر مستعد گردشگری، افزود: قبل از تبدیل تهران به پایتخت کشور در زمان قاجار، به شهری خوش آب و هوا و در حوزه اکوتوریسم دارای جاذبه گردشگری معروف بود اما با گذشت زمان و توسعه ساخت و سازها، این وجه شهر کمرنگ شد.

وی با اشاره به مزیت های رقابتی تهران تاکید کرد: شهر تهران با وجود دارابودن دو فرودگاه مهم یکی از جامع ترین شهرهای ایران به لحاظ حمل و نقل به شمار می رود. همچنین به دلیل مهاجرپذیر بودن دارای هتل های چند ستاره وممتاز و گلچینی از رستوران ها و کافه های متعدد و حتی قومی و محلی است. اما چرا این شهر با وجود امکانات و ویژگیهای خاص، شهر گردشگری نیست؟

این فعال حوزه گردشگری گفت: تبدیل تهران به پایتخت و شهری امنیتی و صنعتی و عواملی چون شلوغی، افزایش جمعیت، ترافیک و آلودگی هوا باعث خروج این شهر از ردیف شهرهای گردشگری شده است. این درحالی است که در کشورهای توسعه یافته علی رغم صنعتی شدن شهرها با تدابیر ویژه تلاش کرده اند شهرهای خود را از آلودگی نجات دهند و این مزیت رقابتی گردشگری را حفظ کرده اند. راهکارهایی که در کشور ما نیز قابلیت اجرا دارد.

درویشی، فقدان متولی یگانه را مهمترین چالش در حوزه گردشگری شهر تهران عنوان کرد و افزود:  ما در تهران متولی مشخصی برای گردشگری نداریم. بسیاری از دستگاه ها، نهادها و سازمانها در این موضوع دخیل هستند اما امکان تصمیم گیری نهایی برای هیچ کدام وجود ندارد. این معضل باعث عدم انسجام در سیاستگذاری، تصمیم گیری، نظارت و در نهایت جزیره ای عمل کردن هریک از این نهادها شده که ضربه اساسی به گردشگری کلانشهر تهران وارد کرده است.

وی با بیان اینکه کلانشهری چون تهران نیازمند تصمیم گیری یگانه است، یادآورشد: در بسیاری از شهرهای پیشرفته کلید شهر را به شهردار میسپارند تا به عنوان مسئول ارشد مدیریت شهری در حوزه هایی چون آلودگی هوا، ترافیک، گردشگری و... تصمیم گیری کند. پتانسیل های بالقوه کلانشهر تهران نشان می دهد با تعیین متولی واحد می تواند به شهر ویژه گردشگری در سطح کشور و حتی خاورمیانه تبدیل شود.

عضوهیئت مدیره و مدیرعامل شرکت گردشگری، مختصات ویژه شهر تهران و وجود تفاوت های فرهنگی و توازن مذهبی در کشور را یکی از عوامل جذب توریست برای این کلانشهر دانست و افزود: احیای بافت فرسوده و آثار باستانی در حوزه گردشگری و استفاده اقتصادی از آن یکی از راهکارهای جذب گردشگر است که شهرهای اصفهان، شیراز، مشهد اتفاق افتاده اما در تهران باوجود دارابودن پتانسیل های نهفته بسیار در این زمینه،  مورد غفلت قرار گرفته است.

مردمی سازی راهکار تقویت گردشگری شهر تهران

در ادامه، محمد چکشیان مشاور و مدرس مدیریت و مباحث راهبردی با تاکید بر لزوم اتخاذ رویکرد مردمی سازی در چشم انداز گردشگری شهر تهران، افزود: توجه نکردن به ظرفیت های سازمان های مردم نهاد و همچنین بروکراسی در حوزه واگذاری مجوزها مانع از توسعه گردشگری می شود.

وی تاثیر حکمرانی هر کشور در جذب گردشگر را مهم دانست و افزود: مولفه هایی چون ثبات سیاسی، ثبات اقتصادی، شفافیت، پاسخگویی، عدالت و... عامل جذب و دفع گردشگران است که باید مورد توجه کشورها و شهرها قرار گیرد.

وی با اشاره به تاکید رهبر معظم انقلاب بر مردمی سازی به مثابه الگوی حکمرانی و ایده کلان اداره کشور گفت: تجارب نشان می دهد اغلب اقداماتی که تنها توسط مسئولان برنامه ریزی شده و بدون حضور مردم شکل گرفته یا متوقف مانده و یا کند پیش رفته است. در تمام دوره ها، زمانی موفق بوده ایم که مردم با حضور در صحنه، یا پشت صحنه، به عنوان موید و پشتیبانی کننده، کنشگر یا حمایتگر، نقش آفرینی کرده اند.

چکشیان با تأیید ایجاد وحدت مدیریت در سیاستگذاری و برنامه‌ریزی حوزه گردشگری افزود: با حذف تصدی گری و زمینه‌سازی و تسهیل‌گری برای نقش آفرینی گروه‌های مردمی می‌توان در جهت تحول و ارتقاء کشور در حوزه گردشگری حرکت کرد و این مهم جز با حضور مردم و گروه‌های مردمی ممکن نیست.

وی به ضرورت نقش آفرنی حلقه‌های میانی برای ایفای نقش واسط بین مردم و حاکمیت پرداخت.    

ایشان دو وظیفه گفتمان سازی و تشکل سازی را اصلی ترین وظیفه حلقه های میانی برای فعال سازی و به میدان آوردن مردم در حل مسائل کشور دانست. حلقه‌های میانی همان افراد و مجموعه‌های مردمی باتجربه، نخبه، فعال و پیشرو هستند که با تمرکز، برنامه ریزی، هدایت و پیگیری می توانند مردم را وارد صحنه های اقتصادی و فرهنگی جامعه از جمله گردشگری نمایند.    

و در این رویکرد به حکمرانی، با تغییر دولت، مجلس و یا یک مسئول همه چیز تغییر نمی کند. بلکه نقش آفرینی اصلی بر عهده گروه های مردمی خواهد بود.

وی همچنین بر ضرورت بومی سازی نگاه ما به گردشگری در جهت الگوی اسلامی-ایرانی تأکید کرد.

چکشیان در پایان، برخی از رویکردها و اولویت‌های راهبردی این حوزه، مانند     تقویت عزم و اراده توسعه گردشگری در میان مردم و مسئولین،    تشکیل و تقویت گروههای مردمی و سازمانهای مردم نهاد فعال در عرصه گردشگری، ارتقای فرهنگ پذیرش و نگهداشت گردشگر، استفاده بهینه از ظرفیت رویدادسازی در شهر تهران، نگاه زنجیره ای به همه ارکان صنعت گردشگری، تقویت بازاریابی گردشگری و ارائه و ترویج تصویری مثبت از تهران و    توجه به فرهنگ اسلامی ایرانی در توسعه گردشگری را بیان کرد.