فدراسیون فوتبال به صورت رسمی اعلام کرد که در اساسنامه جدید این مجموعه به‌عنوان نهاد عمومی غیردولتی خواهد بود. موضوعی که حرف‌وحدیث‌های بسیار زیادی هم به راه انداخته است. برخی‌ها بر این باور هستند که ممکن است فیفا این قانون را تصویب نکند.
درباره بحث فیفا همین ابتدا باید یادآوری کنم آن چیزی که فیفا خواهد پذیرفت، نتیجه مذاکرات و تعاملی است که مسئولان فوتبال ایران با این نهاد برقرار میکنند. در شرایط کنونی هیچ پیش‌داوری درباره این مسأله نباید داشته باشیم. ما اگر یاد بگیریم که قوانین و آیین‌نامه‌ها را برای منافع ملی فوتبال بنویسیم، اگر بدانیم از ارتباط‌های بین‌المللی که به خاطر فوتبال به دست می‌آوریم، باید برای منافع ملی فوتبال استفاده کنیم، نه ماندگاری خودمان. آن‌وقت این ابهامات دیگر به وجود نمی‌آید.
برخی منتقدان بر این باور هستند با نهاد عمومی غیردولتی‌بودن، استقلال فدراسیون فوتبال از بین می‌رود. شما این مسأله را قبول دارید؟
این صحبت‌ها را افرادی انجام می‌دهند که اشراف کامل به قوانین بین‌المللی و داخلی کشور ندارند. فدراسیونهای ورزشی ازجمله فوتبال تا قبل از سال ١٣٧٣ تحت پوشش سازمان تربیت بدنی ساختاری کاملا دولتی داشتند. اما در سال ١٣٧٣ با توجه به سیاست‌های کلی اصل ٤٤ قانون اساسی مبنی بر واگذاری اموراتی که امکان واگذاری آن به مردم وجود داشت و البته الزاماتی که از سوی کنفدراسیون‌های بین‌المللی و فدراسیونهای جهانی داشتیم، ساختار و قوانین و مقررات اداره فدراسیون‌ها تغییر کرد. به این ترتیب که فدراسیون‌ها از ساختار کاملا دولتی به نهاد عمومی غیردولتی تغییر ماهیت دادند.
به‌طور کلی نهاد عمومی غیردولتی‌بودن به چه معناست؟
موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی از نظر ماده ٥ قانون محاسبات عمومی کشور واحد‌های سازمانی مشخصی هستند که با اجازه قانون به منظور انجام وظایف و خدماتی که جنبه عمومی دارد، توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی غیرحکومتی تشکیل شده یا می‌شود. این موسسات هم اهدافی غیرسیاسی و غیرانتفاعی دارند. به یک مسأله بسیار مهم حقوقی و قانونی هم باید در اینجا توجه کرد. اینکه موضوع غیردولتی‌بودن را چطور باید تعریف کرد.
غیردولتی‌بودن به معنای دخالت‌نکردن دولت خواهد بود؟
قانون همین را می‌گوید. آیین‌نامه اجرایی تأسیس و فعالیت‌های سازمان‌های غیردولتی که به تصویب مجلس هم رسیده است، ابهامات را برطرف میکند و به تمام سوالات پاسخ می‌دهد. در تبصره ٢ ماده یک این آیین‌نامه نیز آمده است: واژه «غیردولتی» به این معناست که دستگاه‌های حکومتی در تأسیس و اداره سازمان دخالت نداشته باشند.
فیفا تأکید دارد فدراسیونهای عضو نباید تحت‌تأثیر دخالت اشخاص ثالث و دولت‌ها باشند و اگر غیر این باشد، فوتبال کشورها را تعلیق میکند. پس نهاد عمومی غیردولتی‌بودن باعث مخالفت فیفا نخواهد شد؟
اگر صادقانه مذاکره شود و حقایق براساس منافع ملی به اطلاع فیفا برسد، هیچ مشکلی به وجود نمی‌آید. اینکه برخی از دوستان قوانین را به چه شکل به صورت گزینشی براساس منافع خودشان تفسیر به رأی کنند و نگرانی‌هایی به وجود بیاید، یک بحث است. منتهی بحث اصلی بر سر اصل قوانین است و همان‌طور که اشاره می‌کنید، حکومت و دولت اجازه هیچ‌گونه دخالتی در امور سازمان‌های عمومی غیردولتی نباید داشته باشند و ندارند. یعنی آن چیزی که فیفا می‌خواهد را ما خودمان در قوانین کشور ایران لحاظ کرده و اجرا می‌کنیم. قانون تکلیف ورزش که به همه آحاد مردم یا عامه مردم خدمت‌رسانی میکند را مشخص کرده است.
البته تشکیلات فیفا هم طبق قوانین کشور سوییس است.
دقیقا همین‌طور است. در تمام اساسنامه‌های جهان ماده یک شخصیت و اعتبار یک فدراسیون را تعریف میکند. در ماده یک اساسنامه فیفا نوشته ما به استناد ماده ٦٠ فدرال سوییس شکل گرفتیم و تأکید دارد که از قوانین مدنی این کشور تبعیت میکند. اتفاقا این ماده قانونی نشان می‌دهد که خود فیفا هم به قوانین مدنی کشورها احترام می‌گذارد و به هیچ فدراسیونی توصیه نکرده برخلاف موازین و قوانین کشور فعالیت داشته باشند و اساسنامه بنویسند. براساس این بند دولت و نهادهای نظارتی اجازه نظارت بر عملکرد فدراسیون را خواهند داشت اما دخالت خیر. فدراسیون هم ملزم به تبعیت از تمام قوانین مصوب در کشور خواهد بود.
آیا فدراسیون فوتبال ایران می‌توانست برای ماده یک اساسنامه عنوان دیگری را به جز نهاد عمومی غیردولتی لحاظ کند؟
به هیچ عنوان. تنها می‌توانستند بنویسند خصوصی هستند که این اتفاق هم شدنی نبود. وقتی در همه جای دنیا و داخل کشور خودمان می‌گوییم فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی ایران، یعنی فدراسیون تابع و متعلق به قوانین جمهوری اسلامی ایران است، از طرفی دیگر تعریف موسسات و شرکت‌های خصوصی هم مشخص است. همه واحدهایی که در مدیریت و مالکیت اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی قرار دارند، به قصد انتفاع یا بدون قصد انتفاع فعالیت میکنند. اینجا ما نمی‌خواهیم ساختار موسسات خصوصی را باز کنیم ولی در کل تمام امور آنها خصوصی اداره می‌شود. فدراسیون فوتبال هم تشکیلات و اهداف و برنامه‌های خصوصی ندارد. در کجای دنیا دیده‌اید فدراسیونی که فوتبالش متعلق به تمام آحاد جامعه است را خصوصی و برای چند شخص خاص ثبت کنند؟ چنین چیزی میسر نیست.
پس وقتی فدراسیون فوتبال نه می‌تواند دولتی باشد و نه خصوصی، تنها عنوانی که باقی می‌ماند همان نهاد عمومی غیردولتی است؛ درست است؟
بله، شما وقتی اساسنامه را مطالعه می‌کنید اهداف و محور فعالیت‌های فدراسیون فوتبال دقیقا همان‌چیزی است که برای نهادهای عمومی غیردولتی نوشته شده است و استقلال حقوقی دارند. این نهادها بیش از ٥٠درصد بودجه سالانه خود را از محل منابع غیردولتی تأمین میکنند و باز هم تأکید می‌کنم عهده‌دار وظایف و خدماتی هستند که جنبه عمومی دارد.
حالا ما چرا می‌گوییم فدراسیون تنها می‌تواند چنین ساختاری داشته باشد؟ چون سالانه از وزارت ورزش و کمیته ملی المپیک بودجه دریافت میکند. از خدمات دولتی بهره می‌گیرد و بسیاری از امکانات و اموال دولتی در اختیار فدراسیون و هیأت‌های فوتبال استانی و حتی باشگاه‌هاست. همین حالا تشکیلات مرکز ملی فوتبال و زمین‌های تمرین که متعلق به دولت است در اختیار فدراسیون فوتبال قرار دارد. تقریبا تمام استادیوم‌های ورزشی برای دولت است و در اختیار فوتبال قرار می‌گیرد. پس وقتی فدراسیون فوتبال از این امکانات و بودجه دولتی استفاده و در کنار اینها کمک‌های مالی هم دریافت میکند، به هیچ عنوان نمی‌تواند خصوصی ثبت شود و نهاد عمومی غیردولتی است.
اما در اساسنامه تصویب شده در‌سال ١٣٩٠ که فیفا آن را قبول ندارد، برای ماده یک نوشته‌اند فدراسیون نهادی غیردولتی دارای شخصیت حقوقی است که براساس مشی و اصول ورزشی تعیین شده است. همچنین به موجب منشور المپیک و با مراعات شئون اسلامی و منافع ملی به‌عنوان بالاترین مرجع ذی‌صلاح در رشته‌های ورزشی فوتبال، فوتسال و فوتبال ساحلی تشکیل شده و در چارچوب این اساسنامه، با هماهنگی وزارت ورزش و جوانان و کمیته ملی المپیک و رعایت قوانین و مقررات مربوطه فعالیت خواهد کرد.
همان‌طور که می‌دانید فیفا این بند را قبول نداشته و خواستار اصلاح آن شده است. البته همین ماده یک اساسنامه کنونی هم از منظر حقوقی قابل نقد است. موضوع اول این است که درباره هماهنگی با وزارت ورزش و جوانان و کمیته ملی المپیک، روشن نیست نهادی که غیردولتی است، براساس کدام‌یک از قوانین جاری کشور با این دو نهاد دولتی هماهنگی دارد؟ حد این هماهنگی چقدر است؟ موضوع بعدی درباره مبحث منشور المپیک این است که اگر فدراسیون غیردولتی است، چگونه می‌تواند براساس منشور المپیک در کشورمان با قوانین مصوب فعالیت کند؟ منشور المپیک به چه شکل می‌تواند در ایران حکمفرما باشد؟ اگر فدراسیون را خصوصی قلمداد میکنند که اصلا چرا باید با وزارت ورزش و دولت هماهنگ باشد و از دولت بودجه و کمک مالی و امکانات دریافت کند؟ همچنین چرا باید با تشکیلاتی که خودش نهاد عمومی غیردولتی (کمیته ملی المپیک) است، هماهنگ باشند؟ باز هم تأکید می‌کنیم در اساسنامه فیفا آمده تحت قوانین مدنی کشور سوییس فعالیت می‌کنیم. پس در اساسنامه فدراسیون فوتبال هم باید شفاف اعلام شود که بر اساس کدام قانون داخل کشور این تشکیلات اداره خواهد شد. با توجه به توضیحات ارایه شده و شرایطی که موجود است هم آقایان به درستی فدراسیون را نهاد عمومی غیردولتی تعریف کرده‌اند و هم به راحتی اگر بحث منافع ملی وسط باشد، می‌توانند از فیفا تأییدیه بگیرند.
دیدگاه تان را بنویسید