ماریو نیلا: اگر بخواهم ساده و خلاصه بیان کنم باید بگویم تلفیقی از دو مشکل باعث بروز حادثه شده. اول یک زلزله شدیدی آمده با شدت حدوداً ۹ ریشتر.
دستگاه های موجود در نیروگاه فوکوشیما توانسته اند پیش از این که موجهای زمین لرزه به نیروگاه برسند آن را کشف کنند و به این ترتیب نیروگاه برای مقابله با زمین لرزه دو دقیقه وقت داشته و در این زمان نیروگاه طبق روال معمول خاموش شده ولی زمین لرزه باعث تخریب سیستم خنک کننده نیروگاه شده و سیستم خنک کننده اضطراری فعال شده است.
این سیستم یک ساعت کار کرده و نیروگاه را خنک کرده. ولی مشکل اینجاست که حتی پس از خاموش شدن نیروگاه اتمی، فعل و انفعالات هسته ای همچنان ادامه دارند و نیروگاه بین ۵ درصد زمانی که فعال است گرما تولید می کند که این هم باید مهار شود. ولی به راه افتادن سونامی ظاهراً باعث شده که کل سیستم خنک کننده را از کار بیاندازد و به این ترتیب از جمعه عصر کارشناسان تلاش می کنند که چرخه خنک کننده را سر پا نگاه دارند تا مواد هسته ای خنک بماند.
آقای نیلا، اگر کارشناسان موفق به مهار حرارت مواد هسته ای نشوند، آن وقت پدیده ذوب هسته ای اتفاق می افتد. درست است؟
بدترین اتفاقی که می تواند بیافتد این است که کل فرآیند خنک کردن ناکافی باشد و دما به حدی بالا برود که ذوب هسته ای اتفاق بیافتد. البته ذوب هسته ای عبارت مشکل داری است. چون قلب نیروگاه از مواد مختلف تشکیل شده و این پرسش مطرح است که کدام ماده اول ذوب می شود.
میله های سوخت هسته ای آخرین چیزی هستند که ذوب می شوند چون از دی اکسید اورانیوم درست شده اند که این ماده برای ذوب شدن به سه هزار درجه سانتیگراد دما نیاز دارد. حال اگر چنین دمایی ایجاد شود، سوخت هسته ای ذوب می شود و وارد مخزن فشار می شود. بعد این سئوال مطرح است که آیا مخزن فشار می تواند مدت زمانی طولانی این وضعیت را تحمل کند؟ در سال ۱۹۷۹ در نیروگاه تری مایل آیلند در آمریکا ذوب هسته ای به صورت جزیی اتفاق افتاد و مواد هسته ای در بخش پائینی مخزن فشار جمع شد.
بعد از ۵ سال پس از آنکه رآکتور را خنک کردند، توانستند این مخزن را باز کنند. البته در مورد این نیروگاه، ذوب هسته ای تنها چند ساعت پس از خاموش شدن رآکتور اتفاق افتاد. اما در مورد ژاپن چند روز از خاموش کردن رآکتور گذشته و امیدواریم که با توجه به قوانین ترمو دینامیک دمای رآکتور پائین تر آمده باشد.
حالا اگر ذوب هسته ای به طور کامل اتفاق بیافتد و مواد رادیواکتیو وارد محیط شوند، چه پیش می آید؟
اگر قلب نیروگاه واقعاً ذوب شود و کل مواد رادیوآکتیو از مخزن فشار خارج شود، آنوقت دشوار است که بتوانیم پیش بینی کنیم که چه اتفاقی می افتد. سانحه چرنوبیل کاملاً با این ماجرا فرق دارد چرا که در مورد چرنوبیل رآکتور منفجر شد و مواد رادیوآکتیو در فضای وسیعی پخش شد. ولی اگر الان مواد رادیوآکتیو روی زمین بریزد باید دید که جریان هوا چه وضعیتی دارد. کلاً تصور این که چه اتفاقی می افتد، قابل پیش بینی نیست.
آیا نیروگاه های اتمی سرتاسر جهان در مقابل فجایع طبیعی مشابه آنچه که در ژاپن اتفاق افتاده، ایمن هستند؟
برای هر کشوری استانداردها متفاوت اند. نیروگاه های ژاپن تا جایی که من می دانم طوری ساخته شده اند که بتوانند زمین لرزه به شدت ۸.۲ ریشتر را هم تحمل کنند. احتمالاً نیروگاه فوکوشیما با کمک سیستم های اضطراری اش می تواند زمین لرزه ۹ ریشتری هم تحمل کند. البته اگر یک سونامی با موج های به طول ده متر نمی آمد و آسیب بیشتری به این نیروگاه وارد نمی کرد.
فاجعه چرنوبیل با سانحه فوکوشیما
همچنین با دکتر پِتِر وایس، استاد دانشگاه در شهر وین اتریش و کارشناس در زمینه تاثیر مواد رادیواکتیو بر محیط زیست گفتگو کرده است.
آیا نیروگاه فوکوشیما را می توان با یک بمب اتمی مقایسه کرد یا خیر؟
پتر وایس: در مورد رآکتور فوکوشیما، این رآکتور مدت طولانی فعالیت کرده و قرار بوده که بزودی تعطیل شود. به همین دلیل مواد هسته ای شکافت پذیر خیلی زیادی در خودش جای داده. مواد رادیواکتیوی که در این نیروگاه وجود دارد، بسیار بیشتر از بمب اتمی است ک در پایان جنگ جهانی دوم در هیروشیما منفجر شد. بمب اتمی البته قدرت انفجار و حرارت هم دارد. ولی از نظر میزان آلودگی رادیوآکتیو نیروگاه هسته ای از بمب هسته ای خطرناک تر است.
دکتر وایس، نیروگاه های اتمی ظاهراً حتی زمانی که دچار سانحه نشده اند و عادی کار می کنند، برای انسان ها خطراتی دارند. درست است؟
قطعاً همینطور است. ژن شناس آمریکایی، هرمان جوزف مالر در دهه بیست میلادی ثابت کرده بود که اشعه ایکس به انسان آسیب های ژنتیکی وارد می کند. او به خاطر همین پژوهش در سال ۱۹۴۶ جایزه نوبل دریافت کرد. یک دانشمند دیگر ثابت کرده که قرار گرفتن رحم زنان حامله در معرض اشعه ایکس در بیمارستانها باعث ابتلای کودکان آنها به سرطان شده. به این ترتیب قرار گرفتن در معرض تشعشعات باعث ابتلا به انواع سرطان مانند سرطان خون و آسیب های ژنتیکی و عقب افتادگی در نوزادان می شود. قرار گرفتن در معرض تشعشعات، حتی اگر میزان تشعشعات کم هم باشد، باعث بروز بیماری می تواند بشود. از نظر پزشکی اینها ثابت شده است ولی صنعت اتم این حقایق را کتمان می کند یا آن را به صورت غیرعلمی رد می کند.
فکر می کنید اتفاقی که الان در ژاپن افتاده باعث بشود که سیاستمداران در سرتاسر جهان در مورد انرژی اتمی تجدید نظر کنند و از این نوع انرژی دست بردارند؟
بله. حتماً. الان شاهدیم که هزاران نفر در آلمان دوباره به تمدید دوره استفاده از رآکتورهای اتمی به حق اعتراض می کنند. این نشان می دهد که خیلی ها پی برده اند که آنچه که در ژاپن دارد اتفاق می افتد، به همه ما ربط دارد. البته بعضی ها ممکن است بگویند عامل این حادثه وحشتناک در فوکوشیمای ژاپن زمین لرزه بوده و چون اینجا زلزله نمی آید و نیروگاه های ما امن هستند پس برای ما چنین اتفاقی رخ نخواهد داد.
ولی در جواب باید گفت در سال ۱۹۷۹ در نیروگاه تری مایل آیلند آمریکا بدون زمین لرزه هم سانحه شدیدی اتفاق افتاد و دلیلش هم زنجیره ای از اشتباهات و نقص های کوچک بود. همان چیزی که امروز در فوکوشیما اتفاق افتاده در نیروگاه تری مایل آیلند هم اتفاق افتاد. یعنی سیستم خنک کننده نیروگاه از کار افتاد و در نهایت پدیده ذوب اتمی روی داد.
به این ترتیب بدون زمین لرزه هم فاجعه امکان پذیر است. یک نکته دیگر هم وجود دارد. بعد از فاجعه اتمی در چرنوبیل خیلی ها در کشورهای غربی گفتند که نیروگاه چرنوبیل کاملاً متفاوت بوده و مشکلات زیادی داشته ولی نیروگاه های ما استاندارد بالاتری دارند و چرنوبیل نمی تواند اینجا اتفاق بیافتد ولی الان نیروگاهی در ژاپن دچار سانحه شده. که از نظر استاندارد بسیار مشابه نیروگاه های کشورهای اروپایی است و همه هم می دانند که ژاپنی ها چه ملت دقیقی هستند.
تفاوتی که فاجعه چرنوبیل با سانحه فوکوشیما دارد این است که اوکراین در زمان وقوع فاجعه چرنوبیل بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بود و به همین دلیل یک سانسور خبری مطلق بر آنجا حاکم بود و اطلاعاتی می رسید که بسیار جزیی و کم بود.
اما امروز آنچه که در ژاپن دارد اتفاق می افتد همه از طریق تلویزیون شاهدش هستند و مردم می توانند تجسم کنند که اگر چنین اتفاقی توی کشور خودشان بیافتد، چه حس و حالی دارد. امیدوارم که این اتفاقات توی خیلی ها تاثیر بگذارد و بفهمند که انرژی هسته ای انرژی غیرقابل اعتماد و غیرقابل توجیهی است.
دیدگاه تان را بنویسید