از حدود دو سال پیش که آمریکا از برجام خارج شد، تاکنون فولادی‌ها چند بار طعم تحریم‌ها را چشیده‌اند؛ تحریم‌هایی که در ابتدای امر به‌نظر می‌رسید این صنعت استراتژیک را زمین گیر خواهد کرد، اما با گذشت زمان مشخص شد هر چند سخت اما این صنعت توانست از پس تحریم‌های بین‌المللی برآید و به مسیر خود ادامه دهد و تولیدکنندگان محصول میانی فولاد سال گذشته را با رشد سپری کردند. براساس داده‌های اعلام شده در سال ۹۸ تولید فولاد با رشد ۱۰ درصدی نسبت به سال ۹۷، به ۲۷ میلیون و ۲۴۰ هزار تن رسید.
تولید محصولات فولادی نیز با رشد ۶ درصدی به ۲۰ میلیون و ۱۸۲ هزار تن رسید. تولید آهن اسفنجی نیز در سال ۹۸، با رشد ۶ درصدی به حدود ۲۸ میلیون تن رسید. صادرات فولاد ایران نیز در سال ۹۸، رشد قابل توجه ۲۲ درصدی را تجربه کرده است. این روند در سال جاری نیز ادامه داشت؛ به‌طوری‌که براساس آمار انجمن جهانی فولاد (ورلد استیل) تولید فولاد خام در دوماه ابتدایی سال جاری رشدی نزدیک به ۹ درصد داشته و مجموع تولید ثبت شده فولاد در مدت زمان مورد بررسی به ۳۵/ ۲ میلیون تن رسید.
این روند در حالی است که طبق آمار انجمن جهانی فولاد، تولید جهانی فولاد خام طی ماه میلادی گذشته به دلیل مشکلات اقتصادی ناشی از شیوع پاندمی ویروس کرونا کاهش داشته است. تولید فولاد خام در ۶۴ کشور عضو این گروه طی ماه مه ۷/ ۸ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافت و به ۸/ ۱۴۸ میلیون تن رسید.
دولت آمریکا پیش از این در اواخر سال ۲۰۱۸ (آبان‌ماه ۱۳۹۷) شرکت فولاد مبارکه را که بزرگ‌ترین تولید‌کننده فولاد در ایران به‌شمار می‌رود تحریم کرده بود و پس از آن نیز در اوایل ژانویه سال جاری میلادی (اواسط دی‌ماه) برخی دیگر از شرکت‌های مهم فعال در صنعت فولاد و فلزات ایران از جمله «فولاد صبا»، «فولاد هرمزگان»، «فولاد اصفهان»، «فولاد کاوه جنوب»، «فولاد آلیاژی ایران»، «شرکت صنعتی و معدنی گل‌گهر»، «شرکت صنعتی و معدنی چادرملو»، «آهن و فولاد ارفع»، «شرکت آلومینیوم ایران»، «شرکت آلومینیوم المهدی»، «شرکت ملی مس ایران»، «فولاد خوزستان» و «شرکت آهن» و «فولاد غدیر» را به فهرست شرکت‌های تحت تحریم خود افزوده بود.
پنج‌شنبه گذشته وزارت خزانه‌داری آمریکا از تحریم هشت شرکت جدید مرتبط با ایران خبر داد که بین این شرکت‌ها نام چهار شرکت غیرایرانی نیز دیده می‌شود. خبری که این سوال را در میان فعالان صنعتی مطرح کرد که این اقدام تا چه میزان می‌تواند بر روند تولید و صادرات این محصول استراتژیک اثرگذار باشد؟ سوالی که در پاسخ به آن فعالان این بخش بر این نکته تاکید کردند که روند پیش گرفته از سوی آمریکا به دفعات تکرار شده و تولیدکنندگان مسیر عبور از تحریم‌ها را هرچند به سختی آموخته‌اند.
براساس تحریم‌های جدید وزارت خزانه‌داری آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد نام هشت شرکت که به‌گفته این وزارتخانه با شرکت فولاد مبارکه در ارتباط هستند، به فهرست شرکت‌های تحت تحریم دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (اوفک) که از نهادهای زیرمجموعه وزارت خزانه‌داری آمریکاست، افزوده خواهد شد. بین این شرکت‌ها که از امروز نامشان به فهرست شرکت‌های تحت تحریم اوفک اضافه شده است، نام چهار شرکت ایران از جمله شرکت «سنگ آهن مرکزی ایران» و چهار شرکت غیرایرانی - که در امارات، آلمان و هنگ‌کنگ به ثبت رسیده‌اند - دیده می‌شود.
تحریم‌ها نگران‌کننده نیست
روند رو به رشد تولید فولاد در کشور موجب شد تا تولیدکنندگان فولادی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» بر این نکته تاکید کنند که تحریم‌های فولاد از مرداد سال گذشته آغاز شد و تاکنون اتفاق خاصی برای تولید این محصول رخ نداده و روند تولید بدون مشکل ادامه دارد؛ به همین دلیل اعمال تحریم‌های جدید نمی‌تواند چندان برای تولیدکنندگان نگران‌کننده باشد، فقط این امکان وجود دارد که روند تولید در کشور با کمی سختی همراه شود. البته فعالان فولادی این نکته را نیز مطرح می‌کنند که مهم‌ترین مشکلی که تحریم برای صنعت فولاد کشور رقم زده و با توجه به تحریم‌های جدید احتمال تشدید آن وجود دارد به افزایش هزینه‌های تولید و صادرات بازمی‌گردد. ا
ز سوی دیگر تولیدکنندگان فولادی بر این موضوع نیز اتفاق نظر دارند که قوانین داخلی سخت‌تر از تحریم‌هاست و با توجه به شرایط کنونی باید راهکاری برای تسهیل قوانین داخلی در نظر گرفت تا به این طریق عبور از تحریم‌های بین‌المللی تسهیل شود.
به اعتقاد فعالان این بخش تحریم‌های جدید آمریکا علیه صنعت فولاد کشور بیشتر جنبه روانی دارد و تاثیر خاصی بر عملکرد تولیدکنندگان این بخش نخواهد گذاشت، این تحریم‌ها تاحدودی می‌تواند قدرت چانه‌زنی خریداران را در سطح بین‌المللی بیشتر کند. از سوی دیگر فعالان این بخش بر این نکته نیز تاکید می‌کنند که مشکل اصلی تولیدکنندگان کشور اعمال سیاست‌های غیرشفاف است، دخالت در قیمت‌گذاری به همراه ممنوعیت‌های صادراتی شرایط فعالیت را برای تولیدکنندگان فولاد سخت کرده است. به گفته فعالان فولادی در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد از قطعات بخش فولادسازی بومی‌سازی شده است. به نحوی که در حوزه مکانیک و انرژی بالای ۸۰ درصد، در حوزه برق و اتوماسیون نزدیک به ۴۰ درصد و در حوزه مواد مصرفی تکنولوژی و نسوز نزدیک به ۸۵ درصد بومی‌سازی انجام شده است.
عبور از تحریم با تغییر سیاست
در این میان شرکت جهان فولاد سیرجان از جمله شرکت‌هایی است که نام آن در فهرست جدید به چشم می‌خورد. در این خصوص علی عباسلو مدیر عامل و عضو هیات مدیره شرکت جهان فولاد نیز با اشاره به اینکه تحریم‌ها در بخش معدن چندان اثرگذار نیست و ما در این بخش خودکفا شده‌ایم، می‌گوید: جواب این سوال صفر و یک نیست و نمی‌توان گفت که آیا این تحریم‌ها اثرگذار هست یا خیر، آنچه مسلم است تحریم زحماتی را برای تولیدکنندگان ایجاد می‌کند، اما این نکته را نیز باید در نظر بگیریم که ما در دوران تحریم پنج کارخانه نیز راه‌اندازی کرده و به تولید رسانده‌ایم و محصولات آنها را صادر نیز می‌کنیم، اما آنچه مسلم است این تحریم‌ها مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد با این حال این نکته را نیز باید مدنظر قرار داد که ما به تحریم‌ها تا حدود زیادی عادت کرده‌ایم و چندان نگران تحریم‌های جدید نیستیم.
به گفته مدیر عامل شرکت جهان فولاد با اعمال تحریم‌ها شاید مقداری کار سخت‌تر شود، اما به گفته یکی از فعالان این صنعت داستان تحریم همانند داستان جنگ است؛ اگر بجنگی پیروزی و در صورتی که نجنگی باختی، در دوران تحریم هم اگر آن‌گونه که باید عمل کنیم به‌طور حتم می‌توانیم از آن عبور کنیم. به اعتقاد عباسلو، تحریم‌ها خیلی تاثیرگذار نخواهد بود بلکه تنها روند را چالش‌برانگیز می‌کند. یکی از مواردی که با اعمال تحریم‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد اثر تحریم‌های اعمال‌شده بر روند صادرات است، هر چند در این خصوص دیدگاه‌های متفاوتی نیز وجود دارد به‌طوری‌که برخی از فعالان این بخش بر این موضوع تاکید دارند که تحریم روند صادرات را سخت می‌کند اما متوقف نمی‌کند و برخی دیگر معتقدند با اعمال تحریم‌ها صادرات با گره مواجه خواهد شد. در این خصوص فعالان این بخش بر این موضوع نیز تاکید دارند که عبور از مشکلات تحریم بسیار راحت است و به‌طور قطع هیچ زمان تولید و صادرات به‌واسطه تحریم متوقف نمی‌شود اما محدودیت برای صادرات با هدف تنظیم بازار، هماهنگ نبودن عرضه و تقاضا که می‌تواند بر تامین مواد اولیه اثر بگذارد (مواد اولیه تولید داخل است) و پایین نگه داشتن قیمت‌ها بر تولید واحدهای فولادی اثر گذاشته است.
در این خصوص مدیر عامل جهان فولاد نیز بر این نکته تاکید می‌کند که در حال حاضر نیز شرکت‌های ما تحریم هستند اما صادرات آنها ادامه دارد، البته این نکته را باید در نظر گرفت که راه و روش در دوران تحریم تا حدودی متفاوت می‌شود اما تولیدکنندگان به فعالیت خود ادامه خواهند داد. به گفته عباسلو، قطعا دوره تحریم با دوره غیر تحریم متفاوت خواهد بود اما ما هم سیاست‌های خود را تغییر خواهیم داد تا بتوانیم به راحتی به فعالیت خود ادامه دهیم.
