«دیوان بین‌المللی دادگستری روز گذشته با رد ۶ اعتراض مقدماتی ایالات متحده، صلاحیت خود برای رسیدگی به شکایت ایران بر اساس عهدنامه مودت را تایید کرد. این پیروزی حقوقی نشان داد که جمهوری اسلامی ایران مسیر درستی را در پیش گرفته و با بهره بردن از ظرفیت‌های عهدنامه مودت در تلاش برای تامین منافع ملی است. هر چند این نوعی پارادوکس به نظر می‌رسد که یکی از دو کشوری که روابط دیپلماتیک ندارند، با استناد به عهدنامه‌ای که در گذشته به امضا رسیده و برای تقویت روابط حسنه منعقد شده در پی احقاق حقوق از دست رفته خود برآید اما هیچ اشکالی در این راه حقوقی که به منظور تامین حقوق و منافع ملی ایران اتخاذ شده، وجود ندارد.
ایالات متحده با فعالسازی‌بندی از عهدنامه مودت که پس از اعلام رسمی و گذشت یک سال توافق را ابطال می‌کند، از این عهدنامه خارج شده اما به این دلیل که خروج دولت قبلی امریکا از عهدنامه پس از طرح شکایت ایران در دیوان بین‌المللی دادگستری بوده، شکایت ایران بر اساس عهدنامه امکان رسیدگی دارد.
باید یادآوری کرد عهدنامه مودت که در ۱۹۵۵ میان ایران و ایالات متحده منعقد شده، تاکنون چندین بار در مجامع بین‌المللی گره از کار ایران گشوده که از جمله این موارد می‌توان به مساله حمله امریکا به سکوهای نفتی ایران در سال‌های ۱۹۸۷ و ۱۹۸۸ و مساله ساقط کردن هواپیمای مسافربری ایرباس ایرانی از سوی ایالات متحده اشاره کرد. این عهدنامه از آن رو حایز اهمیت بود که صلاحیت دیوان در دعاوی، صلاحیتی اختیاری به شمار می‌رود و اگر کشوری می‌خواهد طرح شکایتی در خصوص یک موضوع داشته باشد، باید معاهده یا توافقی بین‌المللی را که در آن صلاحیت دیوان از سوی هر دو طرف دعوی به رسمیت شناخته شده، مورد استناد قرار دهد.
ایران پس از تجاربی که طی ۴۰ سال گذشته در حوزه حقوق بین‌الملل اندوخته، تصمیم گرفت مسیر دیوان بین‌المللی کیفری را برای پیگیری مساله تحریم‌ها در پیش گیرد و با استناد به عهدنامه مودت شکایت خود را مطرح کند. ایالات متحده ۶ ایراد به شکایت ایران وارد کرد که هیچ کدام از این ایرادات از سوی دادگاه تایید نشد و در نهایت قضات تصمیم گرفتند که صلاحیت دیوان برای رسیدگی محتوایی به این شکایت را تایید کنند. این اقدام ایران بسیار مثبت بود؛ چراکه با مراجعه به نهادی فنی که رسیدگی به مساله را نه از نظر سیاسی که از نقطه نظر حقوقی دنبال می‌کند نشان داد، بر حقانیت خود واقف است.
اکنون که دیوان بین‌المللی دادگستری صلاحیت خود را برای رسیدگی به این پرونده تایید کرده، پرونده وارد مسیر بررسی ماهیت شکایت خواهد شد. موضوعاتی نظیر این که تا چه اندازه شکایت ایران مستند است و از نظر حقوقی چه شرایطی بر پرونده حاکم است و همچنین این که آیا امریکا بر اساس ماهیت مستندات حق اعمال تحریم داشته یا این تحریم‌ها تا چه اندازه خسارت بر ایران تحمیل کرده است از جمله مواردی خواهد بود که مورد نظارت و بررسی قضات دیوان بین‌المللی دادگستری قرار خواهد گرفت. باید انتظار داشت که برای مدت زمانی طولانی بررسی این شکایت ادامه داشته باشد؛ چراکه نگاهی به پرونده‌های پیشین که از سوی دیوان بین‌المللی دادگستری مورد بررسی قرار گرفته بیانگر آن است که هر پرونده به طور میانگین به دست کم ۴ الی ۵ سال زمان برای بررسی نیاز دارد و در خصوص موضوع شکایت ایران نیز با توجه به پیچیدگی‌های حقوقی مساله این زمان می‌تواند بسیار بیشتر از اینها نیز طول بکشد. صدور رای دیوان به نفع ایران با توجه به روی کار آمدن دولت جدید در امریکا که مدعی است به نظر سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی اهمیت می‌دهد و بر خلاف ترامپ که یکجانبه‌گرایی پیشه کرده بود، مسیر چندجانبه‌گرایی در پیش گرفته است می‌تواند بسیار مفید باشد. این رای در شکل‌دهی فضای مذاکرات احتمالی میان ایران و ایالات متحده موثر خواهد بود و به عنوان کارتی در دست ایران می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
هر چند که وقت و هزینه زیادی صرف این نوع پرونده‌ها می‌شود اما منافع این‌گونه روش‌های حقوقی برای تحت فشار قرار دادن کشوری نظیر امریکا که برخلاف قواعد حقوقی اقدام به فشار آوردن به ایران می‌کند بسیار مفید است. اتفاقا اگر در مقام مقایسه برآییم اتخاذ این روش‌های حقوقی در مقایسه با روش‌های دیگر موجود نظیر جنگ یا تقابل لفظی و انواع دیگر تنش بسیار کم‌هزینه‌تر است و می‌تواند کشور را از نظر اخلاقی، حقوقی و سیاسی در موضع بالاتری نسبت به طرف مقابل قرار دهد.»
دیدگاه تان را بنویسید