شیوع ویروس کرونا در کشور باعث شد سینمای ایران در عرصه تولید دچار رکود شود. نبود ساز و کار مناسب در شرایط کرونایی برای اکران فیلم‌ها از یکسو و پایین آمدن ریسک سرمایه‌گذاری از دیگر سو باعث شده آثار سینمایی در این مدت کمتر تولید شود. عمده آثار تولید شده در سینمای ایران در سال گذشته وابسته به بودجه نهادهای دولتی بوده و کمتر اثری از بخش خصوصی می‌توان در میان فیلم‌های تولید شده پیدا کرد.
ضعیف شدن بخش خصوصی یک اتفاق تلخ برای سینمای ایران است که بزرگترین عامل آن گران شدن هزینه تولید فیلم‌های سینمایی است.
در غیاب رونق تولید در سینما، شبکه نمایش خانگی در یک رقابت غیرحرفه‌ای فضای دستمزدها به خصوص در عرصه بازیگری را آن چنان بالا برد که دیگر هیچ تهیه‌کننده‌ای توانایی پرداخت دستمزدهای نجومی بازیگران را ندارد. روز گذشته اتحادیه تهیه‌کنندگان سینمای ایران با انتشار بیانیه‌ای ضمن انتقاد از وضعیت به وجود آمده در نظام دستمزد چند پیشنهاد را ارائه کرد.
در متن بیانیه اتحادیه تهیه‌کنندگان سینمای ایران آمده است: «سینمای ایران همواره و در هر شرایطی با همت هنرمندان این عرصه تلاش کرده در کنار مردم بماند. به طوری که حتی در شرایط همه گیری بیماری کرونا تولید ادامه یافته تا سرگرمی سینما، قرنطینه را برای مردم قابل تحملتر کند. ابتلا و در نتیجه‌ی آن از دست رفتن برخی از اهالی سینما گواهی بر این مدعاست.
در چنین شرایطی که سینمای ایران مانند دیگر هنرها به سختی ادامه حیات می‌دهد، تنها همدلی اهالی سینما گذر از این دوران را تحمل‌پذیر می‌کند. در این میان تصمیمات سنجیده و منطقی تهیه‌کنندگان سینما، راه عبور از این گردنه‌ی پر خطر را هموار می‌کند.
راه‌حلی به نام قرارداد تیپ
در ادامه این بیانیه می‌خوانیم: در شرایطی که تعداد معدودی تهیه‌کننده با بی‌اعتنایی به واقعیت‌های موجود و عقد قراردادهای نجومی به سینمای نحیف ایران در حوزه تولید لطمه زدند، دستمزدها را بی‌رویه بالا بردند و به خواسته‌های زیاده خواهان تن دادند، تدابیر صنفی موثر می‌تواند تعادل را به این هنر صنعت بازگرداند. یکی از راهکارهای صنفی که در کوتاه مدت می‌تواند در ساماندهی تولید راهگشا باشد، پایبندی به پیش‌نویس قراردادهایی است که از صافی کارشناسی صنف عبور کرده است. در این متون حقوقی که اصطلاحا از آن با عنوان «قراردادهای تیپ» یاد می‌کنیم، نفع دو طرف (تهیه کننده به عنوان کارفرما و اعضای دیگر صنوف به عنوان کارگزار) در نظر گرفته شده است. تکیه بر قراردادهای تیپ مورد تایید اتحادیه تهیه‌کنندگان می‌تواند یکی از ابزارهای کنترل افزون‌طلبی زیاده‌خواهان باشد. این قراردادها اینک در کانال واتساپی اتحادیه در اختیار همکاران عزیز قرار گرفته است. به امید رفع کامل ویروس کرونا و ازدحام مخاطبان در سالن‌های سینمای کشور.»
توجه به قرارداد تیپ در عرصه فیلمسازی راهکاری است که می‌تواند به نظم بیشتر در نظام دستمزدها کمک کند. اتفاقی که به خاطر گستره فعالیت‌های تصویری از تلویزیون تا نمایش خانگی باعث به هم ریختگی و شلختگی در سیستم تولید فیلم در کشور شده است.
نمایش خانگی نفس سینما را گرفته است
محمدحسین فرح‌بخش (تهیه‌کننده سینما) با اشاره به وضعیت دستمزدهای بازیگران در سینما به ایلنا گفت: متاسفانه نمایش خانگی ظلم بزرگی به سینما کرده است و امروز شاهد هستیم نفس سینما را با دستمزدهای نجومی گرفته است. تهیه‌کنندگان مستقل دیگر توان پرداخت این پول‌ها را ندارند و کم کم تولید در سینمای ایران به سمت آثار تجربی پیش می‌رود.
وی با اشاره به ضعیف شدن سرمایه‌گذاری در بخش خصوصی گفت: دیگر در سینمای ایران چیزی به نام بخش خصوصی وجود ندارد. همه فیلم‌ها یا توسط دولت و نهادهای شبه دولتی تهیه می‌شود یا به شکل خصولتی فیلم‌ها به مرحله تولید می‌رسند. یعنی در ظاهر تهیه‌کننده ادعای مستقل بودن می‌کند اما بودجه فیلم از یک نهاد دولتی رسیده است. از طرفی در چند سال اخیر پول‌های مشکوک و ناسالم نیز باعث شده است دیگر توان رقابت تهیه‌کنندگان مستقل وجود نداشته باشد.
وی با اشاره به وضعیت سرمایه‌گذاری در فیلم‌ها می‌گوید: الان وضعیت به نحوی است که در پروژه‌های سینمایی چند نفر با سرمایه‌های خرد دور هم جمع می‌شوند تا بتوانند فیلمی را تهیه کنند. یعنی دیگر مثل گذشته نیست که بتوان این ریسک را کرد و یک نفر سرمایه کامل یک فیلم را تقبل کند. حتی با این شیوه شراکت در تولید یک فیلم هم باز هم فیلم ضرر می‌کند و دیگر فیلم بعدی را نمی‌سازند. الان با توجه به این وضعیت می‌توانیم بگوییم سینما عملا ورشکسته است و دیگر تولید در سینما مقرون به صرفه نیست.
وی با انتقاد از عملکرد نهادهایی همچون بنیاد سینمایی فارابی در تولید فیلم می‌گوید: فارابی هر سال ۴۰ – ۵۰ میلیارد تومان بودجه در اختیار دارد در حالی که سینماگران را برای گرفتن وام‌های ۳۰۰ میلیون تومانی به صندوق کارآفرینی امید معرفی می‌کند که در قبال تودیع سند ملکی این وام را پرداخت می‌کند. پس فارابی بودجه‌های خود را چه می‌کند؟ الان فیلمی در فارابی در حال تولید است که هر بازیگرش یک میلیارد تومان دستمزد می‌گیرد. این شیوه مشارکت در تولید فیلم توسط فارابی به غیر از اینکه منجر به اتلاف سرمایه می‌شود هیچگونه توجیهی ندارد. متاسفانه یک رویه شائبه‌برانگیز در فارابی باب شده که تهیه‌کننده بودجه فیلم را مثلا برآورد می‌کند ۱۲ میلیارد تومان بعد فارابی می‌گوید من ۵۰ درصد مشارکت می‌کنم و ۶ میلیارد به تهیه‌کننده پرداخت می‌کند و آن وقت تهیه‌کننده با ۴ میلیارد فیلم را می‌سازد.
وی در ادامه گفت: وام ۳۰۰ میلیون تومانی چه دردی از یک فیلم دوا می‌کند؟ وقتی هزینه تولید یک فیلم به طور متوسط ۴ میلیارد تومان است قرار است این ۳۰۰ میلیون کجای این پروژه را تامین کند؟ کسی که ۴ میلیارد را جور کرده حتمن می‌تواند ۳۰۰ میلیون تومان را هم تامین کند. طوری می‌گویند وام می‌دهیم که انگار این وام را در راستای کمک به تولید می‌دهند. این وام‌ها بیشتر از سر باز کردن یکسری مسئولیت‌ها است.
فرح‌بخش در پایان با اشاره به تولید فیلم در سال کرونایی و نبود توجیه برای ساخت فیلم در این شرایط گفت: به غیر از جوانانی که سعی می‌کنند فیلم‌های تجربی بسازند که برای اکران در سینماها هم مناسب نیستند و کارکرد تجربی دارد بقیه آثاری که امسال ساخته شده یا با بودجه دولتی بوده یا سرمایه‌های مشکوک وارد سینما شده است.
دیدگاه تان را بنویسید